دوره مدیریت استراتژیک | آموزش استراتژی کسب و کار

این روزها با واژه‌ی استراتژی و اصطلاح مدیریت استراتژیک تقریباً همه نوع صفت، موصوف، مضاف و مضاف‌الیه ساخته می‌شود:

تحلیل استراتژیک صنعت، برنامه ریزی استراتژیک، تفکر استراتژیک، تحلیل استراتژی، تصمیم استراتژیک، استراتژی فردی، استراتژی اقیانوس آبی، استراتژی کسب و کار، استراتژی محصول، استراتژی سازمانی، استراتژی تمایز، استراتژی تمرکز، استراتژی قیمت گذاری، استراتژی محتوا، مدیریت استراتژیک منابع انسانی و مدیریت استراتژیک فناوری اطلاعات تنها نمونه‌هایی از این تعبیرها و اصطلاحات هستند.

چند لحظه فکر کنید و چند مثال دیگر را هم به یاد بیاورید. هم‌چنین می‌توانید کمی در گوگل جستجو کنید تا ببینید مفاهیم بسیار بیشتری هم هست که شاید تا کنون از کنار آن‌ها به سادگی عبور کرده‌اید.

زمانی بود که استراتژی صرفاً در مدیریت جنگ معنا داشت و یادگیری رشته علوم استراتژیک موضوعی نظامی و مورد علاقه‌ی نظامیان محسوب می‌شد.

اما در عصر حاضر، استراتژی به مفهوم و نگرشی بسیار گسترده‌تر اشاره دارد. توانمند بودن در زمینه‌ی استراتژی می‌تواند شانس موفقیت ما را در زندگی فردی و نیز حوزه‌ی کسب و کار افزایش دهد.

با این مقدمه، به سراغ معرفی موضوعات مورد بحث در مدیریت استراتژیک می‌رویم:

• معرفی دوره آموزشی مدیریت استراتژیک متمم
• چالش‌ها و دردسرهای یک مدیرعامل حرفه‌ای
• مرور سرفصل های درس مدیریت استراتژیک در دانشگاه‌ها
• تاریخچه استراتژی و مدیریت استراتژیک
• اهمیت مفهوم ذی‌نفع در استراتژی
• تعریف استراتژی و مدیریت استراتژیک

معرفی دوره آموزشی مدیریت استراتژیک متمم

متمم در دوره MBA خود مفاهیم استراتژی را در قالب چهار درس مختلف ارائه کرده و به عبارتی، در چهار مرحله به آموزش مدیریت استراتژیک پرداخته است:

چالش‌ها و دردسرهای یک مدیرعامل حرفه‌ای

به خاطر این‌که ممکن است وارد شدن مستقیم به مباحث سنگین و پیچیده‌ی استراتژی و مدیریت استراتژیک برایتان کمی دشوار باشد، ابتدا یک درس نسبتاً ساده برایتان در نظر گرفته‌ایم:

نکاتی که فقط یک مدیرعامل حرفه‌ای و با تجربه می‌داند

این درس بر اساس یکی از مقالات مایکل پورتر، از متفکران بزرگان استراتژی، تنظیم شده و به شما کمک می‌کند تا حدی پیچیدگی‌های یک مدیر ارشد را درک کنید.

آشنایی با این پیچیدگی‌ها باعث می‌شود علت نیاز به استراتژی و کارکردهای آن را بهتر درک کنید و برای درس‌های بعدی آماده‌تر شوید.

با وجودی که محتوای مقاله‌ی پورتر به تجربه‌ی مدیرعامل‌های شرکت‌ها بزرگ می‌پردازد، اما بخش زیادی از‌ آن‌چه پورتر مطرح کرده، برای هر کسی که می‌خواهد استراتژی را به شکلی عمیق و اثربخش بیاموزد، مفید خواهد بود.

مرور سرفصل های درس مدیریت استراتژیک در دانشگاه‌ها

در ترتیب مطالعه‌ی درس‌های مدیریت استراتژیک – که پایین همین مطلب‌ آمده است – پیشنهاد کرده‌ایم که برخی از رایج‌ترین عناوین سرفصل‌های آموزش مدیریت استراتژیک در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی را مرور کنید.

مطالعه‌ی این سرفصل‌ها صرفاً در حد یک پیشنهاد است و الزامی در این زمینه وجود ندارد. به عبارت دیگر، می‌توانید بدون مطالعه و بررسی آن، به سراغ درس‌های بعدی بروید.

اما اگر قصد دارید به شکل عمیق و حرفه‌ای با استراتژی آشنا شوید و برای تبدیل‌شدن به یک متخصص استراتژیست در بلندمدت برنامه‌ریزی کرده‌اید، بهتر است این سرفصل‌ها را مرور کنید تا فضای کلی دانش استراتژی برایتان شفاف‌تر شود و قلمرو استراتژی در ذهن‌تان بهتر شکل بگیرد.

واضح است که متمم هم، مانند سایر مجموعه‌های آموزشی، به صلاح‌دید خود بخش‌هایی از این سرفصل‌ها را انتخاب‌ کرده و به شکلی جدی‌تر به‌ آن‌ها می‌پردازد.

تاریخچه استراتژی و مدیریت استراتژیک

درخت استراتژی دارای گونه‌های مختلفی است و بسته به اینکه در چه خاکی رشد باشد، میوه‌های متفاوتی را به بار آورده است.

اقتصاددانان، نظامیان، بازرگانان و مدیر-مهندسان، هر یک بسته به سابقه‌ی ذهنی و نگرش خود، استراتژی را به شکل متفاوتی تعریف و بیان کرده‌اند.

مثلاً گروهی از استراتژیست‌ها که سابقه‌ی نظامی داشته‌اند، شرکت‌ها و سازمان‌ها را هم مانند ارتش جنگی دیده‌اند و مفاهیم دانش استراتژی را از بحث‌های مربوط به تاکتیک و استراتژی در علوم جنگی اقتباس کرده‌اند.

در مقابل، گروهی دیگر که با عینک اقتصاد به مدیریت نگاه می‌کنند،  هر سازمان یا شرکت را به عنوان یک مجموعه‌ی اقتصادی و بخشی از پیکره‌ی اقتصاد کشور/جهان دانسته‌اند. این گروه، کسب و کار را به عنوان بخشی از یک صنعت/بازار بزرگ‌تر می‌بینند و بر این اساس، استراتژی را تعریف و پیاده سازی می‌کنند.

اگر پای حرف این افراد بنشینید و کتاب‌ها و مقاله‌های آن‌ها را بخوانید، خواهید دید که ترجیح می‌دهند به جای سه اصطلاحِ کسب و کار، شرکت و سازمان، از تعبیرِ بنگاه اقتصادی استفاده کنند.

مسئله در این‌جا تمام نمی‌شود. عده‌ی دیگری هم به این نکته پرداخته‌اند که استراتژی، فقط رقابت با دیگران و جنگیدن با آن‌ها نیست. استراتژیست باید بتواند به درون سازمان خود هم نگاه کند و داشته‌ها و منابع خود را به درستی تشخیص دهد.

بسیاری از انسان‌ها/کسب و کارهایی که نتوانسته‌اند چندان که باید موفق باشند، در تشخیص داشته‌های خودشان ضعیف عمل کرده‌اند و در زمینه‌ی نگاه به درون ناموفق بوده‌اند.

ما دیدگاه‌های مختلفی را که در تاریخچه استراتژی مطرحند را در قالب دو درس گرد آورده‌ایم.

فضای این دو درس هم، نسبتاً تئوریک است و حتی ممکن است پس از مطالعه‌ی آن‌ها، برخی از جزئیات مطرح‌شده در ذهن‌تان باقی نماند.

با این حال، مطالعه و مرور این تاریخچه‌ها و طبقه‌بندی‌ها، به شما کمک می‌کند که تفاوت دیدگاه‌ها و نگرش‌ها در حوزه‌ی استراتژی را بهتر درک کنید و در دام نگاهِ ساده و یک‌سویه به استراتژی گرفتار نشوید:

تاریخچه استراتژی و مدیریت استراتژیک

جنگل استراتژی (طبقه بندی مینتزبرگ از مکاتب استراتژی)

اهمیت مفهوم ذی‌نفع در استراتژی

قبل از این‌که وارد مباحث جدی‌تر استراتژی بشوید، لازم است با یک اصطلاح کلیدی آشنا شوید: ‌ذی‌نفع یا Stakeholder سنگ‌ بنایی است که بسیاری از اصول و چارچوب‌های استراتژی بر روی آن قرار می‌گیرند.

مهم است که بدانید، تشخیص دهید و تصمیم بگیرید که ذی‌نفعان کسب و کار شما چه کسانی هستند.

یک حرف کلیشه‌ای این است که مشتری، پادشاه است. به عبارت دیگر، ذی‌نفع اصلی هر کسب و کاری، مشتریان آن هستند. اما اگر قرار باشد به هر شکل ممکن به دل این پادشاه راه بیایید، ممکن است چیزی از کسب و کارتان باقی نماند. چون مشتریان، حداکثر منافع خود را می‌طلبند و از محدودیت‌ها و هزینه‌ها و چالش‌های شما، اطلاع چندانی ندارند.

از سوی دیگر، اگر مالکان و سهام‌داران شرکت را به عنوان تنها ذی‌نفعان آن درنظر بگیرید، از سمت دیگر بام خواهید افتاد: حداکثر کردن سود سهامداران و مالکان، می‌تواند به قیمت نارضایتی مشتریان تمام شود.

به همین علت، استراتژی به معنای شناخت و تشخیص ذی‌نفعان است. و البته پس از شناختن، وظیفه‌ی استراتژیست این است که بکوشد و نقطه‌ی تعادلی را بیابد که منافع مشروع همه‌ی ذی‌نفعان تا حدی تأمین شود.

با این مقدمه، باید قانع شده باشید که پیش از ورود به مباحث پیشرفته‌تر مدیریت استراتژیک، لازم است مفهوم ذی نفع را به خوبی بیاموزید و درک کنید:

ذی‌نفعان سازمان چه کسانی هستند؟

تعریف استراتژی و مدیریت استراتژیک

اگر استراتژیست‌ها روی یک نکته اتفاق‌نظر داشته باشند، آن نکته این است که روی تعریف استراتژی و مدیریت استراتژیک اتفاق‌نظر وجود ندارد.

هر یک از دانشمندان حوزه‌ی استراتژیک، بسته به دغدغه‌ها و اولویت‌ها و سابقه‌ی ذهنی خود، مفاهیم استراتژی را به شکل متفاوتی تعریف کرده‌اند. اتفاقاً علت نگارش کتاب جنگل استراتژی توسط هنری مینتزبرگ هم، اشاره به این اختلاف‌نظرها و البته به رسمیت شناختن آن‌هاست.

با این مقدمه، ما سه درس را به تعاریف استراتژی و مدیریت استراتژیک اختصاص داده‌ایم و کوشیده‌ایم بخشی از دیدگاه‌های متنوع مطرح در این حوزه را برایتان نقل کنیم:

کامل‌ترین تعریف استراتژی چیست؟

چشم انداز استراتژیک به چه معناست؟

تفاوت مدیریت استراتژیک و برنامه ریزی استراتژیک در چیست؟

پس از مطالعه‌ی این سه درس – و البته درس‌هایی که پیش از این اشاره شد – مفاهیم اولیه‌ی استراتژی برای شما واضح می‌شود و به سادگی می‌توانید روند یادگیری استراتژی را دنبال کنید.

ضمناً باید این نوید را هم به شما بدهیم که تئوریک‌ترین درس‌های استراتژی در همین مرحله به پایان می‌رسند و مطالعه‌‌ی درس‌های بعدی، ساده‌تر و جذاب تر خواهد بود.

کتاب های مدیریت استراتژیک مورد استفاده در آموزش استراتژی متمم

در این‌جا برخی از منابع استفاده شده در آموزش مدیریت استراتژیک متمم را معرفی می‌کنیم. مانند سایر درس‌های دوره MBA متمم، منابع و مآخذ فرعی که به صورت موردی و پراکنده مورد استفاده قرار گرفته‌اند، در همان محلی که از آن‌ها استفاده شده، معرفی خواهند شد:

کتاب استراتژی کارساز نوشتهٔ لینوند و میناردی

کتاب مدیریت استراتژی فرد آر دیوید

کتاب جنگل استراتژی نوشتهٔ هنری مینتزبرگ (Strategy Safari)

کتاب مزیت رقابتی ملل نوشتهٔ مایکل پورتر

کتاب استراتژی رقابتی نوشتهٔ مایکل پورتر

کتاب مزیت رقابتی مایکل پورتر (Competitive Advantage)

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد می‌کند: