Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
شرایط دریافت هدیه نوروزی متمم: دوره صوتی آموزش هدف‌گذاری (کلیک کنید)


مدل ذهنی و کاربرد مدل ذهنی در مدیریت (نقشه راه درس)


مدل ذهنی و آشنایی با کاربرد مفهوم مدل ذهنی در مدیریت

مدل، مدلسازی و مدل ذهنی مفاهیمی است که درک دانش مدیریت بدون درک عمیق و مناسب آنها امکان‌پذیر نیست.

کسی که درس‌های دوره MBA‌ متمم را می‌خواند، ممکن است مطالعه‌ی هر یک از درس‌ها را بنا به علاقه یا سلیقه‌ی خود کنار بگذارد و یا در اولویت‌های بعدی خود قرار دهد.

اما برای متمم، تصور اینکه فردی احساس کند با دانش مدیریت آشناست اما با دو موضوع تفکر سیستمی و مدل ذهنی آشنایی عمیق ندارد، امکان‌پذیر نیست.

هدف از ارائه‌ی درس مدل ذهنی چه بوده است؟

نمی‌توان از مدیریت و رفتار مدیران حرف زد و از مدل‌ ذهنی مدیران حرف نزد.

حرف‌های ما، تحلیل‌های ما، تفسیر‌های ما و همه‌ی آنچه که می‌گوییم و می‌شنویم تابع مدل ذهنی ماست.

آشنایی با مدل ذهنی مدیران موفق، نگاه ما به بحران ها را تغییر میدهد

می‌توان گفت مدلهای ذهنی، عینک‌هایی هستند که ما به چشم می‌زنیم و از طریق آنها دنیا را می‌بینیم.

آنچه تفاوت‌های ما را می‌سازد، قبل از تفاوت دانش و استعداد، تفاوت نگرش و مدلسازی هایی است که ما از دانش و تجربه‌های قبلی خود و از شنیده‌ها ودیده‌های دیگران انجام می‌دهیم.

به همین علت، متمم بر این باور است که:

یادگیری مدیریت و سایر حوزه‌های علوم انسانی،
از آشنایی با مفهوم مدل، مدلسازی و مدل ذهنی آغاز می‌شود.

آیا مطالعه‌ی درس مدلهای ذهنی، پیش نیاز خاصی دارد؟

بین درس‌های ارزش آفرینی، تفکر سیستمی و مدل ذهنی، رابطه‌ی پیش‌نیازی وجود ندارد.

هر سه درس، در گروه درس‌های مقدماتی دوره MBA متمم قرار دارند.

اما با توجه به این‌که مفاهیم مطرح شده در درس مدل ذهنی کمی دشوارتر و جدی‌تر است، شاید مطالعه‌ی آن بعد از درس تفکر سیستمی مناسب‌تر باشد.

روش پیشنهادی متمم برای مطالعه‌ی درس مدل ذهنی چیست؟

در صورتی که قصد دارید این درس را به صورت کامل و دقیق مطالعه نموده و درک کنید، پیشنهاد متمم این است که گام‌های زیر را به ترتیب طی نمایید.

گام اول: گوش دادن به فایل صوتی مدل ذهنی

در یک فایل صوتی بیست و پنج دقیقه‌ای، توضیحاتی ساده اما مهم درباره‌ی درس مدل ذهنی ارائه شده است.

پیشنهاد ما این است که ترجیحاً مطالعه‌ی درس مدل ذهنی را با دانلود کردن و گوش دادن این فایل آغاز کنید.

[ فایل صوتی: اهمیت مدل ذهنی ]

گام دوم: آشنایی با مفهوم مدلسازی

مدل ذهنی، همان‌طور که از نامش پیداست  صرفاً یکی از انواع مدل‌ها  است.

مدل ریاضی، مدل فیزیکی، مدل مفهومی و ده‌ها شکل دیگر از مدل هم وجود دارد و قابل تصور است.

در ساده‌ترین نظریه های مدیریتی هم، انبوهی از مدل‌ها را می‌بینید.

بعضی مدل‌ها حاصل سالها تحقیق هستند. برخی مدل‌ها، حاصل رویاپردازی‌های نظریه پردازان هستند.

بعضی مدل‌ها به وسیله‌ی ترکیب چند مدل دیگر به وجود آمده‌اند.

بعضی مدل‌ها وسیله‌ای برای انتشار یک یا چند مقاله و کسب عناوین دانشگاهی بوده‌اند.

بنابراین قبل از بررسی جدی بحث مدل ذهنی، لازم است تا مفهوم مدل و مدل‌سازی را به خوبی بیاموزیم و درک کنیم.

به این منظور چند درس در نظر گرفته‌ایم که مناسب است آن‌ها را دقیقاً‌ به ترتیب زیر مطالعه کنید:

  مدل و مدلسازی | مدل چیست؟ تفاوت مدل و نظریه چیست؟

  ویژگی های یک مدل مفید

  مصاحبه با مدیر مرکز بیت‌ها و اتم‌های MIT درباره مدل‌ها

  تا چه حد می‌توانید انتزاعی فکر کنید؟

پیشنهاد می‌کنیم حتماً تمرین درس درباره‌ی مدل و مدلسازی را انجام دهید و مروری هم به تمرین‌های دوستان‌تان داشته باشید.

 درس مدل ذهنی می‌خواهد به ما بیاموزد که بسیاری از دانسته‌ها و برداشت‌های ما در مورد محیط و دنیای اطرافمان، در مورد زندگی و کسب و کارمان و همینطور، برداشت‌ها و نظریه‌های دانشمندان و بزرگان مدیریت، چیزی فراتر از یک مدل نیست. 

با خواندن نظرات دوستانمان، بیش از پیش متوجه می‌شویم که ما در فهم دنیای اطراف خود، چقدر با یکدیگر تفاوت داریم. درک و پذیرش این تفاوت، اساس درس مدلهای ذهنی را تشکیل می‌دهد.

گام سوم: آشنایی با مدل ذهنی

بعد از این‌که با مدل و مدل‌سازی به شکل کلی آشنا شدید، می‌توانیم وارد بحث مدل ذهنی (به عنوان یکی از انواع مدل‌ها) شویم.

دو درس مهم برای شما در این زمینه در نظر گرفته‌ایم:

  تعریف مدل ذهنی

  رویدادها چگونه مدل ذهنی ما را می‌سازند؟

با مطالعه‌ی این دو درس، علاوه بر این‌که مفهوم مدل ذهنی برای ما شفاف‌تر می‌شود، این را هم به خوبی به خاطر می‌سپاریم که از روی تجربه‌های محدود خود، مدلهایی عمومی و فراگیر نسازیم.

اگر علاقمند هستید که این مفهوم را به خوبی درک کنید، شاید بد نباشد که یکی از درس‌های مربوط به ان ال پی را هم در متمم بخوانید. عنوان این درس، بسیار مهم است:

آنچه به ما قدرت می‌دهد، نقطه‌ی ضعفمان هم خواهد شد

مدلسازی، دقیقاً یکی از قدرت‌های بزرگ ذهن ماست که اگر خطرات و تهدیدهای آن را نشناسیم، می‌تواند به ما آسیب بزند.

گام چهارم: آشنایی با مفهوم پردازی

شرکت X یک شرکت پیشرو است.

مریم، یک مدیر محافظه کار است.

ما باید استراتژی داشته باشیم. با این شیوه به جایی نمی‌رسیم.

پیشرو بودن یعنی چه؟ یعنی زودتر از بقیه به سراغ کاری می‌رود؟ یعنی اینکه ریسک پذیرتر از بقیه است؟ یعنی دنباله رو دارد؟

محافظه کار بودن چیست؟ آیا به معنای ریسک پذیری پایین است؟ یا حفظ وضعیت موجود؟ یا جدی نگرفتن تغییرات محیطی و روندهای جاری؟

استراتژی یعنی چه؟ استراتژی نداریم یعنی چه؟ برنامه نداریم؟ هدف نداریم؟ حرفمان یکی نیست؟ منابع‌مان را نمی‌شناسیم؟

حرفهای روزمره‌ی ما، شامل انبوهی از واژه‌هاست که برای گوینده و شنونده، معنای یکسانی ندارد. بر اساس همین واژه‌ها می‌خواهیم حرف یکدیگر را بفهمیم و تصمیم گیری کنیم و از تجربه‌های یکدیگر یاد بگیریم.

برای این‌که نسبت به تعریف و به‌کارگیری واژه‌ها و مفاهیم حساس‌تر شویم، چند درس در نظر گرفته‌ایم.

دو مورد از آن‌ها را حتماً باید بخوانید:

  مفهوم پردازی چیست و چه اهمیتی دارد؟

  منظور از گفتمان (Discourse) چیست؟

چند درس دیگر هم در این زمینه داریم که بیشتر از جنس مثال / جنبه‌های تئوری هستند و اگر برایتان سخت باشد یا فرصت کافی ندارید، می‌توانید از روی آن‌ها عبور کنید:

  مثال مفهوم پردازی: لوطی گری و درویشی

  مثال مفهوم پردازی: انواع درونگرایی

  تکنیک تحقیقی: خوشه بندی

گام پنجم: آشنایی با چرخه عمر مدل‌ها و بحث پارادایم

هیچ مدلی قرار نیست برای همیشه باقی بماند.

مدل‌ها فرزند اندیشه‌ی ما هستند و مانند هر موجود زنده‌ی دیگر، پس از تولد، رشد می‌کنند، بالغ می‌شود و روزی هم می‌میرند.

آشنایی با مفهوم چرخه عمر، ما را وادار می‌کند که کمی از نگاه مطلق به مدل‌ها فاصله بگیریم و به آنها، با تردید بیشتری نگاه کنیم.

ما در مجموعه درس‌های مدل ذهنی، دو درس درباره چرخه عمر در نظر گرفته‌ایم:

  چرخه عمر چیست؟

  سیکل هایپ گارتنر (چرخه عمر تکنولوژی)

درس تعریف چرخه عمر را حتماً باید بخوانید.

اما سیکل هایپ گارتنر، یک مثال از چرخه عمر است و اگر بحث‌های مرتبط با تکنولوژی برایتان جالب نیست، می‌توانید از روی آن عبور کنید.

پارادایم‌ها را هم می‌توان نوعی مدل ذهنی مشترک میان انسان‌ها دانست. البته چنین مدل‌هایی معمولاً ترکیبی از ده‌ها و صدها خرده‌مدل هستند.

مدل ذهنی مدیران نسبت به اقتصاد، مدل ذهنی آنها نسبت به تکنولوژی، مدل ذهنی آنها در تفسیر رفتار مصرف‌کنندگان، مدل ذهنی آنها نسبت به نوآوری، همه و همه در کنار یکدیگر می‌تواند یک پارادایم را شکل دهد.

پارادایمی که بسیاری از دیدگاه‌ها و نظریه‌ها در دل و دامن آن رشد می‌کنند یا می‌میرند.

هر زمان که احساس کردید مفهوم چرخه عمر مدل‌ها برای شما شفاف شده است، می‌توانید درس پارادایم را هم بخوانید.

پارادایم‌ها هم مثل ایده‌ها، افکار، محصولات و سازمان‌ها،‌‌چرخه‌ی عمر خود را دارند.

 پارادایم چیست؟

گام ششم: آشنایی با کریس آرگریس

قبلاً گفته‌ایم که رابطه‌ی بین راسل اکاف و تفکر سیستمی چیزی شبیه رابطه‌ی نیوتون و گرانش است.

اکنون می‌توانیم بگوییم که رابطه‌ بین کریس آرگریس و بحث مدل ذهنی هم، چنین رابطه‌ای است.

پیشنهاد ما این است که حتماً برای آشنایی با کریس آرگریس و بحث‌های او درباره مدل ذهنی، وقت قابل توجهی را اختصاص دهید تا بتوانید به حرفها و نظریه‌هایش فکر کنید و کاربرد آنها را در درک بهتر رفتار انسانها ببینید.

بحث فاصله بین دانستن و عمل کردن، بحثی ساده است و می‌تواند نقطه‌ی شروع خوبی باشد.

متمم اصرار دارد که تمرین این درس را حل کنید. تمرین آن ساده اما بسیار مهم است و می‌تواند به درک بهتر مفهوم یادگیری و مدل ذهنی از نگاه کریس آرگریس کمک کند.

یادگیری یک حلقه‌ای و دوحلقه‌ای نیز بحث مهم دیگری است که توسط کریس آرگریس مطرح شده است. اگر یادگیری ما تک حلقه‌ای بود، هرگز نمی‌توانستیم دیدگاه خودمان را نسبت به محیط اطراف اصلاح کنیم. یادگیری دو حلقه‌ای اشاره‌ای به این قابلیت مهم است که ما می‌توانیم به خود فرایند یادگیری هم فکر کنیم.

مهارت انجام دادن کارهای بی‌خاصیت در ظاهر کمی از بحث مدل ذهنی فاصله دارد.

شما می‌توانید بدون خواندن آن هم به سراغ درس‌های دیگر مدل ذهنی بروید.

اما اگر دوست دارید کریس آرگریس و نحوه‌ی فکر کردن و تحلیل کردن او را بیاموزید و به عبارتی مدل ذهنی او را در مواجهه با رفتارهای سازمانی ما ببینید، حیف است که این بحث را از دست بدهید.

گام هفتم: مبانی رابطه مدل ذهنی و تکنولوژی

بحث مدل ذهنی و رابطه‌ی آن با تکنولوژی می‌تواند به چند درس تخصصی مستقل تبدیل شود.

اما فعلاً در حد درس مقدماتی دوره MBA، آن را به چند موضوع کوچک و ساده (اما مهم) محدود کرده‌ایم.

ابتدا با مدل مارشال مک لوهان برای تحلیل تکنولوژی آشنا می‌شویم که هنوز هم به صورت گسترده مطرح است و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تمرین این درس هم،‌ ارزش انجام دادن دارد. اگر چه نمی‌توانید به سرعت آن را انجام دهید و بهتر است بعد از خواندن درس، برای فکر کردن به تمرین، وقت جداگانه‌ای در نظر بگیرید تا تحلیل بهتر و عمیق‌تری داشته باشید.

بحث خنثی نبودن تکنولوژی هم درس مهم  دیگری است که بدون مطالعه‌ی آن، بحث مدل ذهنی ما ناقص خواهد ماند.

ویندوز هولوگرافیک صرفاً یک مثال است و بسته به علاقه‌ی شما به تکنولوژی، می‌توانید در مورد خواندن یا نخواندن آن تصمیم بگیرید.

معرفی چند مقاله و کتاب مدل ذهنی

بر خلاف بسیاری از حوزه‌های علمی و مدیریتی، اگر صرفاً در جستجوی کتابها و مقاله‌هایی باشید که عبارت مدل ذهنی (Mental Model) در عنوان آن‌ها ذکر شده باشد، چندان موفق نخواهید بود.

چون بسیاری از کسانی که به بحث مدل ذهنی پرداخته‌اند، این موضوع را در حاشیه‌ی مباحث دیگر یا به عنوان زیرمجموعه‌ای از یک عنوان بزرگ‌تر مطرح کرده‌اند.

با این مقدمه، به نظر می‌رسد کتاب‌های زیر بتوانند برای آشنایی بیشتر با مفهوم مدل ذهنی مفید باشند:

کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه

این کتاب را نمی‌توان از جمله کتابهای پیش‌تاز در زمینه مطرح کردن مفهوم مدل ذهنی دانست.

اما در میان کتاب‌هایی که خارج از فضای روانشناسی شناختی به طور مشخص برای مدیران نوشته شده‌اند، کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه یکی از بهترین گزینه‌ها برای آشنایی با این بحث است.

[ درس مرتبط: معرفی و مرور کتاب پنجمین فرمان ]

کتاب The Fifth Discipline Fieldbook نوشته پیتر سنگه

کتاب Fieldbook همان‌طور که از نامش پیداست، مکملی است که پیتر سنگه بر کتاب قبلی خود (پنجمین فرمان) نوشته و در آن از دیدگاه‌ها و تجربیات سایر صاحب‌نظران نیز به وفور استفاده کرده است.

در این کتاب، بیش از این‌که با مفاهیم تازه و جدید مواجه شوید، مثال‌هایی کاربردی از دنیای واقعی می‌بینید که در آن، مفاهیم تفکر سیستمی و سازمان یادگیرنده به کار گرفته شده‌اند.

سنگه در این کتاب با تمام توان خود می‌کوشد به ما نشان دهد که چگونه، مدل ذهنی می‌تواند جهان ما را کوچک یا بزرگ کرده و دامنه‌ی اقدامات و انتخاب‌های ما را گسترده یا محدود کند.

[ لینک مرتبط: معرفی کتاب Fieldbook در سایت آمازون ]

کتاب استعاره هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم

کتاب جورج لیکاف (Lakeoff) تحت عنوان Metaphors we live by (استعاره هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم) یکی از منابعی است که معمولاً در آموزش مدل ذهنی مورد اشاره قرار می‌گیرد.

البته این کتاب به طور مشخص با هدف آموزش مدل ذهنی تألیف و تدوین نشده است؛ اما چون تمام تمرکز کتاب بر شکل گیری الگوهای ذهنی ما به کمک استعاره ها است، محتوای بخش‌های مهمی از آن با مفاهیم مدل ذهنی مشترک است.

[ درس مرتبط: استعاره های مفهومی ]

[ لینک مرتبط: معرفی کتاب Metaphors we live by در سایت آمازون ]

مقاله های مدل ذهنی نوشته ویلیام وین

بخش چهارم کتاب مرجع تحقیق درباره تکنولوژی و ارتباطات آموزشی (Handbook of Educational Communications & Technology) به روانشناسی شناختی اختصاص دارد و عنوان آن چنین است: Cognitive Perspectives in Psychology.

ویلیام وین (William Winn) استاد دانشگاه واشنگتن بخش قابل توجهی از این فصل را به مدل ذهنی (Mental Model) و طرحواره‌ها (Schema) اختصاص داده و به علت مرور جامع و دقیقی که وی بر ادبیات این حوزه داشته است، این بخش می‌تواند به عنوان منبعی ارزشمند برای مطالعه آکادمیک درباره مدل ذهنی مورد استفاده قرار گیرد.

توجه داشته باشید که معرفی این منابع به آن معنا نیست که ما انتظار داریم شما حتماً به آن‌ها مراجعه کرده و تمام جزئیات مطرح شده در این کتابها و مقالات را مرور کنید.

ما می‌کوشیم بخش‌های مناسب و مرتبط با بحث‌های متمم را از این منابع استخراج کرده و در اختیار شما قرار دهیم.

در عین حال اگر قصد داشته باشید بحث مدل ذهنی را به عنوان حوزه‌ی تخصصی‌تان انتخاب کنید، احتمالاً مطالعه‌ی این کتاب‌ها نقطه‌ی شروع مناسبی خواهد بود.

ثبت نام در درس مدل ذهنی

با توجه به اینکه دسترسی به این درس صرفاً برای اعضای ویژه متمم وجود دارد و نیز اینکه مطالعه‌ی تدریجی آن با تمرین‌ها و حاشیه‌ها و درس‌های جانبی، حدود یک ماه از وقت شما را خواهد گرفت، پیشنهاد ما این است که برای استفاده از درس، اعتبار یک ماهه (۱۳۰ هزار تومان) خریداری کنید.

البته اگر قصد دارید علاوه بر مدل ذهنی برخی از درس‌های دیگر متمم را هم بخوانید، خرید اعتبار سه ماهه (۳۴۵ هزار تومان) اقتصادی‌تر خواهد بود.

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    مهدی جعفری ، هلاله ، مهدی شایسته فر ، بهمن حاجی حاتم لو ، الیاس کسرا

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدلهای ذهنی به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه مدلهای ذهنی
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۲۰۹ نظر برای مدل ذهنی و کاربرد مدل ذهنی در مدیریت (نقشه راه درس)

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : گروه متمم

    علیرضای عزیز.

    از لطف شما ممنونم. من و همه‌ی دوستانم، از دیدن لطف شما و سایر دوستان خوشحال می‌شویم.
    شاید این حرف من، از فضای رسمی کامنت‌های این درس به دور باشد، اما باید اعتراف کنم که حدود دو سال پیش که من به دوستانم در داخل و خارج ایران می‌گفتم می‌خواهیم برای توسعه مهارت و یادگیری مردم محتوای اصیل متناسب با شرایط کشور تولید کنیم، تعداد کمی از دوستانم دعوت ما را پذیرفتند.
    آنها که در بیرون بودند، می‌گفتند حیف این انرژی است که در زبان فارسی صرف شود و می‌توان این کار را با حجم مخاطب بیشتر در زبان انگلیسی انجام داد.
    دوستان داخلی هم می‌گفتند که کسی فرق محتوای تولیدی و محتوای تقلید شده و تکثیر شده را نمی فهمد و شما برای کاری تلاش می‌کنید که نه به دید مخاطب می‌آید و نه برای آن ارزش قائل است.

    امروز، ایرادها و ضعف‌های زیادی داریم و حتماً دیده‌اید که به مرور برای رفع و اصلاح آنها تلاش می‌کنیم، اما واقعیت این است که دیگر کمتر کسی ما را مسخره می‌کند یا به ما به عنوان خوش‌بین‌های دور از واقعیت می‌خندد.

    همین مسئله ما را برای ادامه‌ی کار مصمم‌تر کرده است. شاید خود شما و بقیه‌ی دوستان، ندانید که چقدر لطف و حمایتتان، برای ما ارزشمند است و تمام لحظه‌های خوب کار ما را می‌سازد.

    با احترام و ارادت
    محمدرضا شعبانعلی

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .