تحلیل محیط داخلی سازمان | ارزیابی عوامل داخلی کسب و کار چگونه انجام میشود؟
روشهای مختلف برنامه ریزی استراتژیک با وجود همهی تفاوتهایشان، در یک چیز مشترکند: آنها از شما انتظار دارند که بتوانید محیط خارجی و نیز فضا و محیط داخلی سازمان یا کسب و کار را تحلیل کنید.
این همان چیزی است که در ماتریس SWOT هم میبینیم: O و T (فرصتها و تهدیدها) به محیط بیرونی سازمان اشاره دارند و S و W (نقاط قوت و ضعف) به محیط درونی سازمان اشاره میکنند.
به زبان بسیار ساده، تا شما نتوانید در پاسخ به دو سوال زیر، دو گزارش مفید و قوی بنویسید، نمیتوانید هیچ نوع تصمیم استراتژیکی اتخاذ کنید یا اقدام استراتژیکی انجام دهید:
- در بیرون سازمان یا کسب و کارتان چه میگذرد و چه فرصتها و تهدیدهایی در اطرافتان وجود دارد؟
- در داخل سازمان یا کسب و کارتان چه خبر است؟ چه نقاط قوتی دارید؟ نقاط ضعفتان کدام است؟
تا کنون دو درس را به سوال اول اختصاص دادهایم.
یکی درس تحلیل PESTEL که به بررسی و ارزیابی محیط دور سازمان میپرداخت و دیگری درس پنج نیروی رقابتی پورتر که محیط نزدیک را بررسی میکرد.
دربارهی محیط داخلی سازمان هم، درسهای متعددی داشتهایم.
بنابراین قرار نیست در اینجا دوباره همه چیز را از ابتدا تکرار کنیم. بلکه به سبک نقشه راه های متمم صرفاً مجموعهای از درسها را معرفی میکنیم که اگر آنها را به ترتیب بخوانید و مرور کنید، میتوانید محیط داخلی سازمان یا کسب و کار خود را بهتر تحلیل کنید.
گام اول | مفهوم ارزش را به خاطر داشته باشید
همه چیز در استراتژی، حول خلق ارزش و ارزش آفرینی دور میزند. شما چیزی عرضه میکنید که برای مشتری، ارزش اقتصادی دارد و به همین علت او به شما پول میدهد (ارزش چیست؟).
بنابراین اولین سوالی که باید از خودتان بپرسید این است که ما برای مشتری چه ارزشی ایجاد میکنیم؟ یا به زبان ساده: مشتری برای چه چیزی به ما پول میدهد؟
نقاط قوت و ضعف، مطلق نیستند. بلکه کاملاً نسبی هستند. هر چه در درون سازمان و کسب و کار خود دارید و مشتری آن را میخواهد و میپسندد، نقطهی قوت است. هر منبع، توانمندی و قابلیتی که دارید و مشتری آن را نمیخواهد، نقطهی ضعف است.
گام دوم | چه منابعی در اختیار دارید؟
در گام دوم، باید به سراغ منابع سازمانی بروید و آنها را فهرست کنید.
در درس تفکر استراتژیک به اندازهی کافی دربارهی مدیریت منابع صحبت کردهایم و به طور خاص به منابع سازمانی پرداختهایم.
سادهترین منابعی که معمولاً به ذهن ما میرسد، منابع مالی، منابع انسانی و ماشینآلات و تجهیزات است. اما امروزه منابع میتوانند طیف گستردهای از داشتهها را شامل شوند.
به این مثالها از منابع توجه کنید تا تنوع و گستردگی منابع بهتر در ذهنتان بماند:
- دانش فنی
- ارتباطات خوب میان همکاران
- فرایندهای حرفهای و کارآمد
- سیستم های کنترل مدیریتی اثربخش و قدرتمند
- کانالهای توزیع خوب و قوی
- تجربهی ارزشمند در اجرای کمپین های تبلیغاتی اثربخش
- تجربهی تولید ۱۰۰ هزار عدد محصول
گام سوم | توانمندیها و قابلیتهای سازمان / کسب و کارتان چیست؟
منابع معمولاً به تنهایی و به صورت منفرد، ارزش استراتژیک چندانی ندارند. بلکه در ترکیب با منابع دیگر، ارزش و معنا پیدا میکنند.
مثلاً اینکه کسب و کار ما نقدینگی فراوانی دارد، خبر خوبی است. اما نقدینگی به خودی خود نمیتواند کاری انجام دهد. اگر نقدینگی در کنار تیم تحقیق و توسعه قدرتمند قرار بگیرد و فرهنگ سازمانی هم از نوآوری پشتیبانی کند، میتوان گفت یکی از توانمندیهای کسب و کار، نوآوری است.
این توانمندی (Capability) از ترکیب حداقل سه منبع به دست آمده است:
- نقدینگی
- تیم تحقیق و توسعه قوی
- فرهنگ سازمانی مثبت و سازنده
ارتباط قدرتمند با مشتریان، توانایی تولید با کارایی بالا، توانمندی تحلیل دادهها، توانایی عرضهی خدمت با کیفیت بالا، تیم رهبری قدرتمند و مدیریت کارآمد زنجیرهی تأمین، نمونههایی از توانمندیهای یک کسب و کار هستند.
اگر در تشخیص منابع کسب و کار خود، درست و قوی عمل کرده باشید، باید بتوانید بر اساس آنها، توانمندیها را هم به خوبی تشخیص داده و فهرست کنید.
گام چهارم | شایستگیهای کلیدی شما چیست؟
همهی منابع و توانمندیها به یک اندازه ارزش ندارند. ارزشمندترین منابع و توانمندیها آنهایی هستند که:
- در ارزش آفرینی کسب و کار نقش ایفا کنند
- کمیاب باشند و به سادگی در اختیار همه قرار نگیرند
- قابل تقلید یا قابل جایگزینی نباشند
- سازمان / کسب و کار آمادگی استفاده و بهکارگیری آن منابع را داشته باشد
اگر یک منبع یا یک توانمندی چنین ویژگیهایی داشت، میتوان گفت یک شایستگی کلیدی (Core Competency) است. به عبارت دیگر، چیزی است که میتواند یک ستون کسب و کار باشد و کسب و کار با تکیه بر آن، بتواند به سودی فراتر از عرف صنعت خود دست پیدا کند.
در اینباره در درس تحلیل استراتژیک منابع (VRIO) به اندازهی کافی صحبت کردهایم و برای تحلیل محیط داخلی کسب و کار، ضروری است است که آن درس را عمیقاً درک کنید.
آیا همهی کسب و کارها باید حتماً یک یا چند شایستگی کلیدی داشته باشند؟
کسب و کارهای زیادی هستند که از شایستگیهای کلیدی بهرهمند نیستند. بنابراین نمیتوان الزاماً و به اجبار، چیزی را در داخل کسب و کار پیدا کرده و به عنوان Core Competency اعلام کرد.
اما باید به خاطر داشته باشید که مزیت رقابتی پایدار وقتی به وجود میآید که شایستگیهای کلیدی بر مبنای مدل VRIO وجود داشته باشند. در غیر این صورت، صرفاً مزیت رقابتی مقطعی وجود خواهد داشت و کسب و کار، هر از چندگاهی وارد رقابتهای جدی و نفسگیر خواهد شد.
منطقی است مدیری که استراتژی را میفهمد، همواره این سوال را در گوشهی ذهن خود داشته باشد که من در چه مسیری حرکت کنم تا در نهایت بتوانم از ترکیب منابع و توانمندیهای موجود، شایستگی کلیدی و مزیت رقابتی پایدار بسازم.
گام پنجم | زنجیره ارزش را ترسیم کنید
زنجیرهی ارزش را همیشه و در هر مرحلهای از تحلیل محیط داخلی میتوان ترسیم کرد. اما بهترین موقع، زمانی است که تکلیف خود را با منابع و توانمندیها و شایستگیهای کلیدی مشخص کرده باشید.
در این حالت، احتمالاً کمترین خطا را در ترسیم زنجیره ارزش خواهید داشت.
با ترسیم زنجیره ارزش میتوانید ببینید در کدام بخشهای کسب و کار خود، بیشترین ارزش را ایجاد میکنید. همچنین میتوانید تشخیص دهید که کدام بخشهای کسب و کارتان، قابل برونسپاری هستند.
توجه داشته باشید که بعضی وقتها، آن چیزی که «هستهی کسب و کار» به نظر میرسد، اتفاقاً در زنجیره ارزش جایگاه چندانی ندارد. مثلاً در نگاه اول فکر میکنیم که تولید موبایل، قلب یک شرکت عرضهکنندهی موبایل است. اما با بررسی بیشتر میبینیم که تقریباً همهی تولیدکنندگان بزرگ، این کار را به شرکتهای دیگر (غالباً در چین) واگذار میکنند و بخشهایی مثل طراحی را داخل خود نگه میدارند.
به شکل مشابه، ممکن است بخش اصلی ارزش آفرین در یک رستوران، دلیوری و تحویل سریع غذا باشد و نه پخت غذا.
وقت گذاشتن برای تحلیل و ترسیم زنجیره ارزش، این نکات را برای شما روشن میکند و بهتر میتوانید قلب (یا قلبهای) کسب و کار خود را بیابید.
[ مطالعهی بیشتر: زنجیره ارزش کسب و کار ]
گام ششم | تعیین مزیت(های) رقابت و تکمیل ماتریس SWOT
اگر همهی گامهای پیش را به درستی طی کنید و برایشان وقت بگذارید، به خوبی میتوانید دربارهی مزیت رقابتی (یا مزیتهای رقابتی) کسب و کار خود اظهارنظر کنید.
همچنین میتوانید ماتریس SWOT را تکمیل کنید (قاعدتاً فرصتها و تهدیدها را پیش از این توانستهاید بر اساس تحلیل محیط بیرونی مشخص کنید و در اینجا نقاط قوت و ضعف شفافتر میشوند).
همهی این کارها برای چیست؟
یک گام مهم در تدوین استراتژی این است که بدانیم کجا هستیم. بدون اینکه بدانیم کجا هستیم، حتی دربارهی اینکه کجا میخواهیم باشیم (چشم انداز) و چه میخواهیم بکنیم (مأموریت) هم گرفتار خطا خواهیم شد.
چون ما نمیتوانیم هر چیز خوبی را بخواهیم و هر هدف مطلوب و جذابی را دنبال کنیم. خواستهها و اهداف و مأموریت و چشم انداز ما، باید با نیمنگاهی به داشتهها و نداشتههایمان تعریف و تدوین شوند.
به همین شیوه، علاوه بر انتخاب مقصد، برای انتخاب مسیر هم باید به شناخت کافی از خودمان رسیده باشیم.
بنابراین، تحلیل محیط داخلی و تحلیل محیط بیرونی، به خودی خود، ارزشمند نیستند و کسی نمیتواند با تعیین منابع و توانمندیها و مزیت رقابتی و ترسیم ماتریس SWOT، ادعا کند که استراتژی تدوین کرده و برنامه ریزی استراتژیک انجام داده است.
اینها صرفاً خوراکهایی هستند که مدیران و استراتژیستها از آنها بهره میگیرند تا در گامهای بعد، انتخابهای استراتژیک بهتری انجام دهند.
پس در این مرحله و در حد درس حاضر، فعلاً به این قانع باشید که بتوانید یک گزارش عالی از قوت و ضعف و وضعیت داخلی کسب و کار خود بنویسید. بعد از اینکه با استراتژی های اصلی آشنا شوید، میبینید که این گزارشها نقش مهمی در انتخاب استراتژی مناسب ایفا میکنند.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای استراتژی و تفکر استراتژیک برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این درسها، به درسهای متنوع دیگری نیز دسترسی خواهید داشت که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
شاید برایتان جالب باشد که بررسیهای ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به استراتژی و تفکر استراتژیک علاقهمند بودهاند، برای مطالعهی درسهای زیر هم وقت گذاشتهاند:
مشاوره مدیریت | کوچینگ | کارآفرینی | کار تیمی | مدیریت تعارض
مدل ذهنی | تفکر سیستمی | تصمیم گیری | مدیریت منابع | گزارش نویسی
ارزش آفرینی | سیستمهای کنترل مدیریت | مدل کسب و کار | دیجیتال مارکتینگ
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد میکند:
- دوره مدیریت استراتژیک | آموزش استراتژی کسب و کار
- نکاتی که فقط یک مدیرعامل حرفه ای و باتجربه میداند
- رشته مدیریت استراتژیک و سرفصل های آن در دانشگاهها
- تاریخچه استراتژی و مدیریت استراتژیک
- جنگل استراتژی | مکاتب استراتژی از دیدگاه مینتزبرگ
- ذینفعان سازمان چه کسانی هستند؟ تئوری ذینفعان و تحلیل گروه های ذی نفع
- کاملترین تعریف استراتژی چیست؟
- گمشده در دریا | نکتهای مهم دربارهی ماهیت استراتژی
- استراتژی به زبان ساده | با مروری بر مقاله استراتژی چیست مایکل پورتر
- چشم انداز استراتژیک در سازمان و کسب و کار به چه معنا است؟
- منظور از «عزم استراتژیک / نیت استراتژیک» چیست؟
- بیانیه ماموریت چیست؟ (+ بررسی دو نمونه بیانیه ماموریت)
- ارزش های سازمانی | چرا بیانیه ارزش های سازمانی تدوین میشود؟
- تعریف مدیریت استراتژیک و تفاوت برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت استراتژیک
- برنامه ریزی استراتژیک چیست و سند استراتژی چگونه تدوین میشود؟
- دلایل شکست برنامه ریزی استراتژیک | استراتژیهایی که مرده به دنیا میآیند
- سطوح استراتژی در سازمان | انواع استراتژی بر اساس لایهی سازمانی
- ایگور آنسوف | پدر استراتژی سازمانی و مدیریت استراتژیک
- منظور از واحد کسب و کار استراتژیک (SBU) چیست؟
- تجزیه و تحلیل محیط کسب و کار | تحلیل PESTEL چیست؟
- پنج نیروی رقابتی پورتر و تحلیل صنعت به کمک آنها
- تحلیل محیط داخلی سازمان | ارزیابی عوامل داخلی کسب و کار چگونه انجام میشود؟
- انواع استراتژی | گزینه های استراتژیک پیش روی یک کسب و کار چیست؟
- استراتژی رهبری هزینه | کاهش هزینه برای ایجاد مزیت رقابتی
- استراتژی تمایز | متمایز بودن به عنوان یک استراتژی رقابتی
- استراتژی تمرکز به عنوان یک استراتژی رقابتی
- معنی انحصار چیست؟ بازار انحصاری چه ویژگیهایی دارد؟
- مزیت رقابتی چیست و از چه راههایی ایجاد میشود؟
- ائتلاف استراتژیک (Strategic Alliance) یا اتحاد استراتژیک چیست؟
- تحلیل گروه های استراتژیک | ابزاری برای تحلیل ساختار صنعت
- تحلیل رقبا در کسب و کار | چگونه آنالیز رقبا را انجام دهیم؟
- مزیت پیشتاز بودن | آیا مزیت پیشگامی واقعیت دارد؟
- استراتژی ادغام افقی | مقدمهی تثبیت تدریجی صنایع
- توسعه کسب و کار و انتخاب استراتژی رشد | ماتریس آنسوف
- استراتژی ادغام عمودی کسب و کارها و مزایا و معایب آن
- تعریف مقیاس تولید | مفهوم صرفه جویی ناشی از مقیاس
- از تولید انبوه تا سفارشی سازی انبوه
- صرفه جویی ناشی از تنوع | چندمحصولی بودن به عنوان یک مزیت اقتصادی
- ماتریس BCG یا ماتریس بوستون چیست؟ (+ مثال و نحوه استفاده)
- کنیبالیزم | همجنس خواری در استراتژی، بازاریابی و فروش
- استراتژی Lock-in و نصب زنجیر به پای مشتری
- استراتژی افزایش سهم بازار یا افزایش سهم از کیف پول مشتری؟
- ویژگیهای یک پلتفرم موفق
- تحلیل استراتژیک صنعت شامل چه بخشهایی است؟
- استراتژی و محصولات و خدمات اسیرکننده
- مسئولیت اجتماعی شرکت چیست و به چه معناست؟
- سبزشویی | Greenwashing چیست و چرا انجام میشود؟
- نقشه استراتژی | ابزاری برای تعیین گامهای عملی در اجرای استراتژی
- مدل هفت S مکنزی چیست و چه میگوید؟
- کتاب چهار اصل اجرای استراتژی
- استراتژی برای کسب و کارهای کوچک به چه معناست؟
- گزارشهای مدیریتی | شش روند اصلی که آینده را شکل میدهند
- معرفی کتاب خردهروندها | روندهای کوچکی که تغییرات بزرگ اطراف ما را میسازند
- وابستگی به مسیر | اثرات بلندمدت انتخابهای کوتاهمدت
- تیم قرمز | تحلیل کسب و کار و جستجوی نقاط ضعف در رقابت
- گری همل کیست؟ (به همراه معرفی کتابهای گری همل)
- کتاب مزیت رقابتی ملل (مایکل پورتر)
- کتاب استراتژی رقابتی مایکل پورتر
- جیم کالینز (معرفی و زندگی نامه)
- کتاب مدیریت استراتژیک فرد آر دیوید
- بزرگان مدیریت استراتژیک
- کتاب ساخت ژاپن | آکیو موریتا و داستان رشد سونی
- معرفی کتاب استراتژی کارساز | علت عملی نشدن استراتژی کسب و کار چیست؟
- مایکل پورتر | از نظریهپردازان استراتژی رقابتی و مزیت رقابتی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : مختار راد
یکی از بزرگترین موانع در توانایی تدوین استراتژی یک کسب و کار که باعث میشه همه از پسش بر نیان، همین قدرت و هنر نظم دادن و ساختر بخشیدن به اطلاعات هست.
در واقع در مدل های تحلیل بیرونی و داخلی، داریم سعی می کنیم اطلاعات مورد نیاز رو دسته بندی کنیم و پیدا کنیم و اونها رو در مدل هایی مثل SWOT نظم و ساختار بدیم.
بیایید به سبک معلمان علم اقتصاد (که هر وقت مبحثی رو با کلمات تخصصی آموزش دادند، گفتند به زبان ساده بیان کنید تا بفهمم یاد گرفتین!) ما هم راه تدوین یک استراتژی رو به زبان ساده بیان کنیم تا بفهمیم بلد شدیم:
نقشه راه خیلی خیلی خیلی ساده برای تدوین یک استراتژی:
1: جستجوی اطلاعات (باید بدونم چه اطلاعاتی نیاز دارم و از کجا و چطوری بدست بیاورم)
2: هنر تشخیص الویت و اهمیت و اعتبار اطلاعات
3: ساختار بخشیدن به اطلاعات (با مدل هایی که تا الان باهاش آشنا شدیم) {میتونم الکی قسم بخورم که اغلب آدم هایی که درمباحث کسب و کاری کمی مطالعات داشتند، تا مدعیان این زمینه، همه این مدل ها رو بلد هستند؛ اما واقعا بدست آوردن و پالایش اطلاعات ، قسمت چالش برانگیز این مسیره که باعث میشه همه نتوانند استراتژی بچینند و مجبورند صرفا در حد تئوری های خوشکل ازش استفاده کنند.}
4: هنر تحلیل کردن و فرضیه ساختن (شناخت خود، شناخت بازار، روند های رو به افول و روند های آینده)
5: ترسیم آینده ای که می خواهیم بهش برسیم
6: ترسیم مسیری که باید طی کنیم
7: فکر کردن به بستر ها و زمینه های لازمی که باید فراهم کنیم: مثل دانش و یا نیروی انسانی و در کل بیزینس مدل
8: فکر کردن به قدم ها و تاکتیک های لازم در این مسیر : مثل بازاریابی و مارکتینگ پلن یا حتی آموزش
آخرشم که: زمانبندی، بودجه ریزی، تقسیم وظیفه ، و پا گذاشتن در اجرا هست.