منابع و مدیریت منابع (Resource Management)

وقتی از منابع (Resources) و مدیریت منابع (Resource Management) صحبت می‌کنیم، ابتدا همه چیز به نظر ساده و شفاف می‌آید.

این در حالی است که وقتی کمی دقیق‌تر فکر می‌کنیم و انتخاب‌ها و تصمیم گیری‌های درست و نادرست خود را مرور می‌کنیم، متوجه می‌شویم که ریشه‌ی بخش مهمی از اشتباهات‌مان را باید در درک ضعیف یا نادرست از مفهوم منبع (Resource) جستجو کنیم.

البته ریشه‌ی مشکلات، همواره در درک ضعیف از مفهوم منابع نیست. موارد بسیاری را می‌توان یافت که ما منابع خود را به درستی تشخیص داده‌ایم؛ اما در مدیریت منابع و سرمایه‌گذاری و استفاده از منابع دچار خطا شده‌ایم.

اگر چه معمولاً در دوره‌های مدیریت کسب و کار (MBA)، بحث منابع و مدیریت منابع را در درس استراتژی کسب و کار می‌گنجانند، ما عمداً مدیریت منابع را در سرفصل‌های تفکر استراتژیک گنجانده‌ایم.

چون تفکر استراتژیک اصطلاحی عمومی‌تر و چتری بزرگ‌تر است و به این شیوه تأکید می‌کنیم که مدیریت منابع به حوزه‌ی کسب و کار محدود نیست و همه‌ی جنبه‌های زندگی مصداق پیدا می‌کند.

ریشه و معنای واژه‌ی Resource

مفهوم منبع و منابع و مدیریت منابع ابتدا در علم اقتصاد و میان اقتصاددانان انگلیسی زبان با واژه‌ی Resource مطرح شد و کاملاً با واژه‌ی Source فرق داشت و دارد (واضح است که اگر هم‌معنا بودند نیازی به استفاده از دو کلمه‌ی مستقل نبود).

اما این‌که چرا Resource و Source هر دو در فارسی به یک واژه و آن هم منبع ترجمه شدند چندان مشخص نیست.

جالب این‌جاست که با وجود عربی بودن واژه‌ی منبع، این واژه در زبان عربی به این معنا به کار نمی‌رود و واژه‌هایی مثل مورد و وسیله به عنوان معادل آن به کار می‌روند.

در میان اروپاییان هم واژه‌هایی (Mezzi / Mittel / Betriebsmittel / Ressource / Resorse) همگی به مفهوم ابزار و وسیله (means) نزدیک هستند و علت این‌که ما چرا Resource را با واژه‌هایی نظیر منبع و سرچشمه و مخزن برابر در نظر گرفته‌ایم به سادگی قابل درک نیست. به هر حال ما در متمم، از همین اصطلاح غیردقیقِ رایجِ منبع و مدیریت منابع استفاده می‌کنیم. اما همواره به خاطر داشته باشید که:

منبع یا Resource یک وسیله / ابزار است و ارزش ذاتی ندارد.

این هدف ما و نحوه‌ی استفاده‌ی ما از منبع برای رسیدن به هدف است که ارزش هر منبع را تعیین می‌کند.

برخی از رایج‌ترین نمونه‌های منابع برای فرد / سازمان

بسیاری از ما با شنیدن واژه‌ی منابع به یاد منابع طبیعی (Natural Resources) می‌افتیم. البته این مسئله کاملاً قابل درک است. منابع طبیعی یکی از مهم‌ترین منابعی هستند که در اختیار جامعه‌های انسانی قرار می‌گیرند.

چالش‌ منابع آبی نمونه‌ای از دغدغه‌هایی است که در کشور ما مستقیماً با بحث محدود منابع طبیعی در ارتباط است. اما باید به خاطر داشته باشیم که مفهوم منابع محدوده‌ی بسیار گسترده‌تری را شامل می‌شود و ارزش منابع طبیعی هم به این است که از آن‌ها برای تولید و توسعه سایر منابع استفاده کنیم. در غیراین صورت صرفاً به مصرف‌کننده یا عرضه‌ کننده منابع طبیعی تبدیل خواهیم شد. چند نمونه دیگر از منابع را با هم مرور کنیم: