نقشه استراتژی | ابزاری برای تعیین گام‌های عملی در اجرای استراتژی

بسیاری از مدیران کسب و کارها در تعیین مأموریت سازمان و چشم انداز و گام‌های کلی استراتژی مشکل چندانی ندارند. اما وقتی پای اجرای استراتژی به میان می‌آید، نمی‌دانند که دقیقاً باید از کجا آغاز کنند و همه‌ی آن حرف‌هایی را که در قالب استراتژی بیان کرده‌اند، چگونه باید وارد میدان عمل کنند.

در این زمینه ابزارهای متعددی وجود دارند که می‌توانند به کمک مدیران بیایند و به ذهن آن‌ها چارچوب بدهند و کمک کنند که شفاف‌تر فکر کرده و قاطع‌تر عمل کنند.

یکی از این ابزارها، نقشه استراتژی یا Strategy Map است که حدود سه دهه پیش توسط کاپلان و نورتون مطرح شد و هنوز هم به صورت گسترده از آن استفاده می‌شود.

کاپلان و نورتون کتابی هم با عنوان نقشه استراتژی نوشته‌اند و این ابزار را در آن توضیح داده‌اند. بنابراین نباید انتظار داشته باشیم که محتوای یک کتاب در یک درس متمم خلاصه شود.

در عین حال در این درس می‌کوشیم به ساده‌ترین زبان ممکن، مفهوم کلی نقشه استراتژی را برای شما شرح دهیم تا اگر جایی چنین نقشه‌هایی را دیدید، کارکرد آن‌ها برایتان ناآشنا نباشد.

کاپلان و نورتون در مدلی که برای ترسیم نقشه استراتژی پیشنهاد کرده‌اند، برای استراتژی چهار وجه در نظر گرفته‌اند. چهار وجهی که می‌توانید آن‌ها را در تصویر بالا ببینید.

ما معمولاً فقط موفقیت مالی و اقتصادی شرکت‌ها و سودآوری آن‌ها را می‌بینیم و وقتی این موفقیت‌ها را دیدیم، می‌گوییم که حتماً استراتژی موفقی داشته‌اند. اما واقعیت این است که استراتژی موفق، فراتر از موفقیت مالی است و لایه‌های دیگری هم دارد که در زیر آن پنهان شده‌اند.

اگر شرکتی موفقیت مالی به دست آورده، قاعدتاً به خاطر این است که توانسته در حوزه‌ی مشتری اقدامات ارزشمندی انجام دهد. مثلاً محصول بهتری عرضه کند یا رابطه‌ی عمیق‌تری با مشتری‌اش بسازد.

از سوی دیگر، اگر یک شرکت توانسته در حوزه‌ی مشتری موفق شود، می‌توان حدس زد که فرایندهای کسب و کار در آن شرکت به خوبی تعریف شده‌اند و کمک کرده‌اند تا محصولی چشم‌گیر و متمایز به مشتری ارائه شود و رضایت او را تأمین کند.

اما فرایندهای کسب و کار هم، به خودی خود موفق نمی‌شوند. شما نمی‌توانید یک روز صبح از خواب برخیزید و چند فرایند در کسب و کار خود تعریف کنید و امید داشته باشید که همه چیز متحول شود. باید زیرساخت‌ها و سرمایه‌ها و منابع مورد نیاز را هم تأمین کرده و پرورش داده باشید: از منابع منابع انسانی و اطلاعاتی گرفته تا دارایی‌های نامشهودی مانند فرهنگ سازمانی.

حالا اگر یک بار دیگر به نمودار بالای صفحه نگاه کنید، معنای آن را بهتر درک خواهید کرد. این نمودار، مسیر تحقق استراتژی را نشان می‌دهد. مسیری که از زیرساخت آغاز می‌شود و تا دستاوردهای مالی ادامه پیدا می‌کند.

حرف کاپلان و نورتون این است که نقشه استراتژی را می‌توان به شکل آبشاری تدوین کرد. یعنی ابتدا اهداف و جهت‌گیری مالی را مشخص کرده و سپس به سراغ لایه‌های مشتری و فرایند و زیرساخت‌ها برویم.

در ادامه کمی درباره‌ی هر لایه صحبت می‌کنیم:

نقشه استراتژی به چه کاری می‌آید؟

اگر درس را تا این نقطه با دقت خوانده باشید، متوجه شده‌اید که نقشه‌ی استراتژی به خودی خود معجزه نمی‌کند. بلکه صرفاً یک چارچوب است که کمک می‌کند بهتر و دقیق‌تر فکر کنیم و استراتژی از کلی‌گویی خارج شده و به گام‌های عملی ترجمه شود.

به خاطر داشته باشید که عناوینی که در لایه‌های مختلف گفتیم،‌ صرفاً برای نمونه بود و شما ممکن است بسته به کار خود، عنوان‌های دیگری را در نقشه بگنجانید.

پیشنهاد ما این است که کمی وقت بگذارید و در اینترنت (فارسی یا انگلیسی) عبارت‌های نقشه استراتژی یا Strategy Map را جستجو کنید و برخی نمونه‌های آن را ببینید.

احتمالاً با کمی دقت متوجه خواهید شد که بعضی از نقشه‌های استراتژی، واقعاً اجرایی و کاربردی هستند و برخی، از روی نقشه‌های دیگر کپی شده‌اند و در آن‌ها صرفاً با کلمات بازی شده است.

در پایان، اگر همین نکته برای شما جا افتاده باشد که استراتژی یک پدیده‌ی تک‌لایه‌ای نیست و به شکل آبشاری در لایه‌های مختلف سازمان نفوذ و رسوخ پیدا می‌کند، ما به هدف تعیین شده برای این درس دست‌ یافته‌ایم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد می‌کند: