از تولید انبوه تا سفارشی سازی انبوه
- مطالعهی درس انقلاب صنعتی (ضروری نیست؛ اما توصیه میشود)
- مطالعهی درس مقیاس و صرفه جویی ناشی از مقیاس (ضروری نیست؛ اما توصیه میشود)
- بتوانند تولید انبوه و سفارشی سازی انبوه را تعریف کرده و برای آنها مثال بزنند.
- بتوانند مسیری را که طی قرنهای اخیر در زمینهی حجم تولید و میزان سفارشی سازی طی شده، شرح دهند.
- هنگام طراحی یا بازآفرینی کسب و کار خود، به این سوال پاسخ دهند که بر اساس دو فاکتور حجم تولید و میزان سفارشی سازی میخواهند چه جایگاهی را در بازار کسب کنند.

ممکن است با شنیدن اصطلاحهایی مانند تولید انبوه (Mass Production) و سفارشی سازی انبوه (Mass Customization) فکر کنید که قرار است با یک بحث کاملاً تئوریک آشنا شوید که در دنیای واقعی، کاربرد چندانی ندارد و بهکار بردن این اصطلاحات، فقط میتواند نوعی پرستیژ علمی ایجاد کند.
این در حالی است که یک کارآفرین، از لحظهی راهاندازی کسب و کار تا دوران بلوغ و حتی افول آن، بارها مجبور شود به بحث حجم تولید (Production Volume) و میزان سفارشی سازی (Customization) فکر کند و دربارهی آن تصمیم بگیرد.
بنابراین توصیه میکنیم این درس را – با وجودی که ظاهراً محتوای سادهای دارد – با دقت مطالعه کنید.
دو بُعد برای بررسی محصولات کسب و کارها
کسب و کارها را میتوان از زوایای بسیار متنوعی بررسی و طبقهبندی کرد. اما دو بعدی که در این درس مد نظر قرار میدهیم، مقیاس تولید و میزان سفارشی سازی هستند.
با ترکیب این دو ویژگی میتوان چهار سبک متفاوت در تولید و عرضهی محصول تصور کرد:
دربارهی محور عمودی یعنی حجم تولید، به اندازهی کافی در درس مقیاس و صرفه به مقیاس صحبت کردهایم. اما دربارهی محور افقی لازم به توضیح است که:
منظور از استاندارد که اینجا در مقابل سفارشی بودن مطرح میشود، با کاربرد روزمرهی این واژه تفاوت دارد.
محصول استاندارد در اینجا یعنی: کسب و کار محصول مشخصی را طراحی و عرضه میکند و مشتری چارهای ندارد جز اینکه همان محصول را با همان ویژگیهایی که عرضهکننده در نظر گرفته، خریداری کند.
پس در انتهای چپ محور افقی، میتوان کسب و کاری را تصور کرد که یک یا چند محصول مشخص را عرضه میکند و مشتری هم به ناچار باید یکی از آنها را انتخاب کند.
اگر این کسب و کار، دو یا چند مدل مختلف از هر محصول را طراحی و عرضه کند، با ایجاد حق انتخاب برای مشتری، کمی به سمت راست منحنی نزدیکتر شده است.
انتهای راستِ محورِ افقی، کسب و کاری است که ابتدا از مشتری ویژگیهای محصول را میپرسد و دقیقاً مطابق سفارش او، محصول مورد نظرش را تولید و ارائه میکند.
در ادامه میخواهیم هر یک از چهار الگوی تولید و عرضهی محصول را مورد بررسی قرار دهیم. اما پیش از شروع توضیحات، لازم است بر روی یک نکته تأکید کنیم:
از نظر سیر تاریخی، چهار الگویی که در نمودار بالا میبینید، همزمان به وجود نیامدهاند و ترتیب تاریخی شکلگیری آنها به شرح زیر است:
- تولید محدود محصولات سفارشی (Low-volume production of customized products)
- تولید محدود محصولات استاندارد (Low-volume production of standard products)
- تولید انبوه (Mass Production)
- سفارشی سازی انبوه (Mass Customization)
اما اکنون هر چهار سبک عرضهی محصول، همزمان وجود دارند و هر کسب و کاری، بر اساس ساختار و تواناییهای خود و نیز شناختی که از محصول و بازار دارد، یکی از آنها را انتخاب میکند.
بنابراین امروز هیچیک از این سبکها را نمیتوانیم بد یا خوب (یا ضعیف و قوی) بدانیم؛ بلکه باید در جستجوی سبکِ مناسب خودمان باشیم.
تولید و ارائهی محدود محصولات سفارشی
اگر از فروش کامودیتیها (مانند گندم و شکر و نمک) بگذریم، قدیمیترین شکل تولید و عرضهی محصول توسط کسب و کارها را میتوان عرضهی محدود محصولات سفارشی دانست.
سبکی که از چند هزاره قبل آغاز شده و تا همین امروز هم ادامه دارد:
- ساخت شمشیر توسط آهنگر برای سربازی که ابتدا نوع و شکل شمشیر را سفارش داده است.
- ساختن عمارتها و ساختمانها به دستور پادشاهان، ثروتمندان و مالکان زمینها
- ساختن لیوانها و وسایل شیشهای توسط شیشهگران، با رنگ و طراحی تعیین شده توسط مشتری
- ترسیم یک تابلو نقاشی به سفارش مشتری
- طراحی و تولید یک بستهی نرمافزاری یا افزونه بنا به سفارش مشتری و بر اساس انتظارات او
تولید و ارائهی محدود محصولات استاندارد
دسترسی کامل به مجموعه درسهای کارآفرینی برای اعضای ویژه متمم امکانپذیر است.
تعداد درسها: ۷۰ عدد
دانشجویان این درس: ۵۸۲۴ نفر
تمرینهای ثبتشده: ۳۴۳۷ مورد
پس از فعال کردن اشتراک ویژه در متمم، به درسهای بسیار بیشتری دسترسی پیدا میکنید که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
دوستانی که درسهای کارآفرینی متمم را مطالعه کردهاند، به درسهای زیر هم علاقه نشان دادهاند:
مدل کسب و کار | بیزینس پلن | ارزش آفرینی
تصمیم گیری | استراتژی | تفکر استراتژیک | داستان کسب و کار
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مسیر شغلی
دیجیتال مارکتینگ | برندسازی | پرسونال برندینگ
مذاکره | مهارت ارتباطی | توسعه فردی
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
تمرین
در کشور خودمان یا سایر نقاط جهان، چه مثالهای دیگری از سفارشی سازی انبوه سراغ دارید که میتواند برای تکمیل این درس مفید باشد؟
اگر به سواد دیجیتال و مباحث مربوط به آن علاقه دارید، پیشنهاد میکنیم در کنار این درس، تفاوت سفارشی سازی و شخصی سازی را هم بخوانید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری نکات آکادمیک کارآفرینی به شما پیشنهاد میکند:
- نکات مفید برای تحقیق در مورد کارآفرینی و آموزش کارآفرینی
- تعریف استارت آپ چیست؟
- تعریف کارآفرینی چیست؟ | مروری بر تاریخچه کارآفرینی
- تعریف بنگاه اقتصادی چیست و چرا از واژهی بنگاه استفاده میشود؟
- میکرو بیزینس | حتی کوچکتر از کسب و کارهای کوچک
- انواع استارت آپ | استارت آپها چگونه دسته بندی میشوند؟
- عوامل موفقیت استارتاپ ها | یک استارت آپ موفق چه ویژگیهایی دارد؟
- مهمترین دلایل شکست استارتاپ ها
- کتاب تست مامان | چگونه یک ایده را ارزیابی کنیم؟
- تعریف بنگاه های اقتصادی دارای رشد سریع چیست؟
- فرایند کارآفرینی | آشنایی با مراحل کارآفرینی
- تعریف مقیاس تولید | مفهوم صرفه جویی ناشی از مقیاس
- از تولید انبوه تا سفارشی سازی انبوه
- صرفه جویی ناشی از تنوع | چندمحصولی بودن به عنوان یک مزیت اقتصادی
- شتاب دهنده کسب و کار چیست و چه تفاوتی با مرکز رشد دارد؟
- باغ وحش کارآفرینی (غزالها، فیلها، موشها و سایر حیوانات)
- مزیتهای کسب و کارهای کوچک و نقش آنها در اقتصاد ایران
- مرکز رشد (انکوباتور) کسب و کار چیست؟
- در مدیریت کسب و کارهای کوچک و متوسط چقدر به منابع آکادمیک اعتماد کنیم؟
- شرکت هلدینگ چیست و چه تفاوتی با شرکت های سرمایه گذاری دارد؟
- کارآفرینی دولتی چیست؟ آیا شما یک کارآفرین دولتی هستید؟
- تئوری نمایندگی | چالشهای جدایی مالکیت و مدیریت
- اریک ریس کیست؟ (Eric Ries)
- کتاب نوپای ناب یا The Lean Startup نوشته اریک ریس
- سرمایه گذاری خطرپذیر یا سرمایه گذاری جسورانه (VC) چیست؟
- مدیریت ناب | تولید ناب و سایر مفاهیم مرتبط با Lean
- کتاب ساخت ژاپن: کارآفرینی میتواند در قالب خلق یک بازار تازه انجام شود
- دو راه متفاوت برای ورود به دنیای کارآفرینی
- MVP چیست؟ (کمینه محصول پذیرفتنی)
- استیو بلنک کیست؟
- مایکل فریزه | محقق در زمینهی روانشناسی کارآفرینی
- گزارشهای مدیریتی | شاخص سهولت انجام کسب و کار در کشورهای مختلف
- کتاب دوره عمر سازمان (چرخه عمر سازمان) | آدیزس
- کتاب صفر به یک | پیتر تیل
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : مختار راد
درست مثل تویوتا، خودروسازان دیگری هم همچون GMC و Nissan و Ferrari هم انجام می دهند. گاهی برای سرگرمی هم که شده به جنرال موتور سر میزنم و خودروی مود علاقه خودم رو طراحی میکنم.
البته سطح سفارشی سازی فراری کمی با بقیه GMC و تویوتا و دیگران متفاوته. فراری هم از طریق سایت اممکان سفارشی سازی رو برای مشتری مهیا کرده اما معروفه که در کارخانه اصلی Ferrari در ایتالیا یک اتاق اختصاصی برای طراحی اختصاصی هم مجهز شده. مشتری در این اتاق به ترتیب با 40 نفر از متخصصان فراری در مورد سفارشی سازی هر قسمت از خودروی خود به مشاوره می پردازه تا ماکزیمم سفارشی سازی البته با رعایت سختگیرانه اصول Ferrari اتفاق بیافته. مدلی از سفارشی سازی محدود در کنار انبوه.
در این زمینه مثال های بیشتری برای گفتن دارم. اما یک ماهی هست که در حال نوشتن مطلبی در مورد بازاریابی تک به تک هستم. به زودی تکمیل میشه و میتونید اون رو در وبسایت خودم بصورت PDF دریافت کنید . بازاریابی تک به تک فرایندی رو پیشنهاد میده که در اون میتونیم سفارشی سازی رو برای مشتریان ارزشمند با LTV بالا یا برای همه مشتریان به شکل انبوه، اجرا کنیم. فرقی هم نخواهد کرد که کسب و کار بزرگ یا کوچکی داشته باشیم. از طرفی فاکتور های خوبی برای فهمیدن اینکه پتانسیل این کار رو داریم یا خیر ارائه میده.