کتاب مدیریت رفتار سازمانی رابینز

می‌توان گفت طی سال‌های اخیر، کتاب مدیریت رفتار سازمانی رابینز و جاج، به نوعی به یک استاندارد در آموزش رفتار سازمانی تبدیل شده و نویسندگان دیگر هم، کوشیده‌اند محتوای خود را در ساختاری مشابه کتاب رفتار سازمانی رابینز، عرضه و ارائه کنند.

از آن‌جا که در متمم به صورت مستقل به معرفی استیفن رابینز پرداخته‌ و به نقش ارزشمند او در تالیف کتاب درسی مرجع مدیریت رفتار سازمانی اشاره کرده‌ایم، در این‌جا قصد تکرار آن توضیحات را نداریم و صرفاً می‌خواهیم به مرور محتوای کتاب رفتار سازمانی رابینز بپردازیم.

ما از طرح سرفصل‌های رفتار سازمانی رابینز و جاج دو هدف داریم: نخست این‌که شما کمی با محتوای کتاب رفتار سازمانی آشنا شوید و اگر قصد تهیه‌ی آن را دارید، بتوانید در این زمینه تصمیم بگیرید.

اما هدف دوم، این است که با چارچوب کلی درس رفتار سازمانی آشنا شوید و وقتی جایی اصطلاح مدیریت رفتار سازمانی را می‌شنوید، تصویری از این موضوع در ذهن داشته باشید و بدانید که این حوزه، چه موضوعاتی را پوشش می‌دهد.

از آن‌جا که بسیاری از دانشگاه‌های دنیا، رفتار سازمانی رابینز را به عنوان مرجع خود انتخاب کرده‌اند، می‌توان گفت سرفصل های رفتار سازمانی تقریباً همان چیزی است که در کتاب رابینز مطرح شده است.

رابینز و جاج، کتاب رفتار سازمانی خود را به سه بخش اصلی تقسیم کرده‌اند:

• فرد
• گروه
• سیستم سازمانی

بسیاری از کتاب‌های دانشگاهی آموزش رفتار سازمانی هم، این تقسیم‌بندی سه‌گانه را الگو قرار داده و محتوای خود را زیر همین سه عنوان گنجانده‌اند.

اگر کمی به عنوان‌هایی که در ادامه می‌آید دقت کنید، متوجه خواهید شد که چرا حجم درس رفتار سازمانی متمم با حجم کتاب رابینز و کتاب‌های مشابه، تناسب چندانی ندارد. بسیاری از این موضوعات، آن‌قدر گسترده‌‌اند که متمم تصمیم گرفته‌ آن‌ها را در قالب یک مجموعه درس‌های مستقل، تنظیم و ارائه کند.

جنبه‌های فردی در رفتار سازمانی

«فرد» آجری است که با آن «ساختمان سازمان» بنا می‌شود و بر همین اساس، هر چقدر درک عمیق‌تری از ویژگی‌های فردی داشته باشیم، در درک و اداره‌ی محیط سازمان موفق‌تر خواهیم بود.

به همین علت، نخستین پایه از پایه‌های سه‌گانه‌ی رفتار سازمانی، شناخت فرد و ویژگی‌های فردی است.

رابینز مثل بسیاری از کتاب‌های مدیریتی که در دهه‌های اخیر منتشر شده‌اند، این بحث را از تنوع (Diversity) در سازمان‌ها آغاز می‌کند.

تقریباً همه‌ی مراجع شناخته‌شده‌ی مدیریتی، موضوع تنوع را در سرفصل‌های خود می‌گنجانند. چون از فردی که در یک تیم یا یک سازمان فعالیت می‌کند انتظار می‌رود بتواند تفاوت‌ افراد را با یکدیگر ببیند، درک کند و با این تفاوت‌ها کنار بیاید.

بقیه‌ی درس‌هایی هم که در بخش فردی آمده‌اند، به نوعی به همین بحثِ تفاوت‌های فردی اشاره دارند و می‌کوشند پختگی فرد را در زمینه‌ی درک تفاوت‌‌ها و تنوع انسان‌ها افزایش دهند.

به عنوان مثال، مفاهیم نگرش، ادراک، تعریف خلق، هیجانات انسانی و ارزشهای فردی با همین ایده مطرح شده‌اند.

شخصیت شناسی هم از موضوعات دیگری است که رابینز و جاج به آن‌ توجه ویژه‌ای داشته‌اند و کوشیده‌اند با طرح آن، به مخاطب خود کمک کنند که تفاوت‌های فردی را بیشتر و بهتر درک کند (دو مدل MBTI و مدل پنج عاملی شخصیت در کتاب مطرح شده است).

علاوه بر این مباحث، حوزه‌های دیگری هم در بخش فردی رفتار سازمانی مطرح می‌شود. تصمیم گیری، انگیزش و رضایت شغلی از جمله‌ی این موضوعات هستند.

رفتارهای گروهی در سازمان

سازمان به شکل مستقیم از «افراد» ساخته نمی‌شود. بلکه یک المان واسطه هم در این میان وجود دارد: «گروه‌ها و تیم‌ها.»

به عبارت دیگر، افراد در کنار یکدیگر تیم‌های کاری و گروه‌های مختلف و دپارتمان‌های متفاوت را می‌سازند و سپس، از کنار هم قرار گرفتن این مجموعه‌ها، سازمان شکل می‌گیرد.

به همین علت، کار تیمی بخش جدایی‌ناپذیر درس رفتار سازمانی است و رابینز هم، بخشی را به این موضوع اختصاص داده است.

بحث مکمل کار تیمی، مهارت ارتباطی و مذاکره است. مهارتی که باعث می‌شود افراد مختلف در یک تیم و نیز تیم‌های مختلف، با حداقل اصطکاک و بدفهمی، پیام‌های خود را رد و بدل کنند.

اما کار تیمی، جنبه‌های تیره و دشواری هم دارد. بروز تعارض در تیم‌ها اجتناب‌ناپذیر است. سیاسی‌کاری تقریباً همیشه وجود دارد و افراد مختلف، هر یک به شیوه‌ای می‌کوشند به اهرم‌های قدرت دست پیدا کرده و خواسته‌های خود را بر دیگران تحمیل کنند.

بنابراین چهار بحث زیر هم از زیرمجموعه‌های رفتار سازمانی محسوب می‌شوند و رابینز و جاج به آن‌ها پرداخته‌اند:

• مدیریت تعارض
• قدرت در سازمان
• تفاوت مدیر و رهبر و سبک های رهبری در تیم و سازمان
• سیاست و رفتارهای سیاسی در سازمان

رابینز در بخش گروهیِ رفتار سازمانی، کمی هم به بحث ساختار سازمانی پرداخته است. اما این بخشی است که معمولاً در درس‌های جداگانه تدریس می‌شود و بسیاری از منابع آموزشی دیگر، چنین موضوعی را زیرمجموعه‌ی مدیریت رفتار سازمانی در نظر نمی‌گیرند.

نگاهی به سیستم سازمانی (رفتار سازمانی در کلان‌ترین سطح آن)

در بخش سیستم سازمانی، مسائل کلان سازمان مطرح می‌شوند.

یکی از این مباحث، فرهنگ سازمانی است. فرهنگ سازمانی می‌تواند مکمل استراتژی باشد و سازمان را با حداکثر قدرت و سرعت به پیش ببرد. از سوی دیگر، همین فرهنگ می‌تواند به مانعی جدی در مسیر سازمان تبدیل شود و جلوی حرکت و بالندگی آن را بگیرد.

بحث دیگری که رابینز به آن می‌پردازد مبانی مدیریت منابع انسانی است. البته مدیریت منابع انسانی در دوره MBA همیشه درس مختص خود را دارد. بنابراین آن چه در رفتار سازمانی مطرح می‌شود، صرفاً مقدمه‌ای بر این بحث است.

تحول در سازمان و استرس شغلی هم از جمله موضوعات دیگری هستند که رابینز در سطح سازمانی به آن‌ها می‌پردازد.

آیا خریدن و خواندن کتاب رفتار سازمانی رابینز مفید است؟

کتاب رابینز، یک مرجع آموزشی دانشگاهی است. به عبارت دیگر، غالب کسانی که آن را خوانده‌اند به اجبار درس رفتار سازمانی در دوره‌های مدیریتی بوده است. شاید کمتر کسی چنین کتابی را برای مطالعه‌ی شخصی بخرد و از ابتدا تا انتها بخواند.

این‌که کتاب رفتار سازمانی رابینز و جاج به کار شما بیاید یا نیاید، بستگی به انتظاری دارد که از چنین کتابی دارید.

در این نوع کتاب‌ها، صدها بحث مختلف باز می‌شوند و معمولاً هیچ‌کدام هم بسته نمی‌شوند. در واقع، هدف از تألیف چنین کتاب‌هایی این است که دانشجو را با ادبیات و واژه‌های تخصصی این حوزه آشنا کرده و او را برای مطالعه‌ی تخصصی‌تر آماده کند. نه این‌که موضوعی را به شکل کامل و عمیق به او بیاموزد.

به عنوان مثال، شما با خواندن چند صفحه مطلب درباره‌ی کار تیمی، نمی‌توانید انتظار داشته باشید دانش و مهارت‌تان در این زمینه، پیشرفت چشمگیری پیدا کند. شما صرفاً متوجه خواهید شد که کار تیمی مهم است؛ همین و بس.

بقیه‌ی راه را باید خودتان طی کنید و کتاب‌های دیگر را بخرید و درس‌های بیشتری را بگذرانید تا کمی در این زمینه قوی‌تر شوید.

این مسئله در مورد سایر موضوعات مطرح‌شده در کتاب هم مصداق دارد.

آیا کتاب رابینز و راج بهترین منبع رفتار سازمانی است؟

پاسخ این سوال، تا حد زیادی سلیقه‌ای است.

در این مسئله که کتاب رابینز «شناخته‌شده‌ترین» کتاب رفتار سازمانی است بحثی نیست. اما درباره‌ی «بهترین بودن» اگر نظر متمم را بخواهید، کتاب‌های بهتری هم وجود دارند.

رابینز حساسیت زیادی به منابع ندارد و گاهی مطالب را صرفاً بر اساس جالب بودن یا به استناد سایت‌های تجاری (مثل Fortune و Entrepreneur) نقل می‌کند. اما کتاب‌هایی هستند که هم در وجه استناد علمی و هم در وجه کاربردی بودن – به قضاوت متمم – توانسته‌اند از رابینز پیشی بگیرند.

از جمله‌ی این کتاب‌ها می‌توان به رفتار سازمانی کلکوئیت و نیز رفتار سازمانی بوکانان اشاره کرد که ما هم در تدوین درس‌های مختلف متمم از آن‌ها استفاده کرده و به آن‌ها ارجاع داده‌ایم.

ترجمه رفتار سازمانی رابینز به فارسی

ترجمه‌های متعددی از کتاب مدیریت رفتار سازمانی رابینز و جاج در زبان فارسی موجود است.

از جمله‌ی این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمه دکتر پارساییان و دکتر اعرابی اشاره کرد که به همت دفتر پژوهش‌های فرهنگی در سه جلد منتشر شده است (جلد اول / جلد دوم / جلد سوم).

مهدی زارع هم ویرایش جدید‌تری (ویرایش سیزدهم) را ترجمه کرده که توسط انتشارات نص در دو جلد عرضه شده است. نص این نسخه را به صورت رنگی و نزدیک به طراحی اصلی کتاب، تولید کرده است (جلد اول / جلد دوم).

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مبانی رفتار سازمانی به شما پیشنهاد می‌کند: