وابستگی به مسیر | اثرات بلندمدت انتخاب‌های کوتاه‌مدت

داستان تکراری فاصله‌ی ریل‌های راه‌آهن را همه‌ی ما شنیده‌ایم. ریل‌هایی که در بخش بزرگی از دنیا (به جز روسیه و ژاپن و برخی کشورهای دیگر) در فاصله‌ی ۱۴۳۵ میلیمتر از یکدیگر قرار گرفته‌اند.

سال‌هاست در کتابها و شبکه های اجتماعی می‌خوانیم که فاصله ریل‌های راه‌آهن از فاصله‌ی چرخ‌های کالسکه‌ها الگوبرداری شده و عرض کالسکه‌ها هم به نوعی تابع پهنای ران اسب‌های قدیم بوده است.

در نگاه اول چنین داستانی ساختگی به نظر می‌رسد؛ چیزی از جنس همان داستان‌های بی‌پایه و اساسی که هر روز در رسانه‌ها می‌خوانیم. اما مطالعه و بررسی چهار محقق ژاپنی نشان داد که این داستان چندان هم غیرواقعی نیست (+).

این محققان دور دنیا گشتند و به موزه‌های مختلف سر زدند و فاصله‌ی چرخ‌ها و حتی ردّ کالسکه‌های قدیمی را دیدند و اندازه گرفتند و در نهایت گفتند که به احتمال زیاد، ریشه‌های فاصله‌ی فعلی ریل‌های راه‌آهن را می‌توان در فاصله‌ی چرخ‌های کالسکه‌های کهن جستجو کرد.

حتی اگر این داستان درست هم نبود، یک واقعیت مهم و انکارناپذیر وجود دارد: فاصله‌ی ریل‌های راه‌آهن در هیچ کشور و منطقه‌ای به سادگی تغییر نخواهد کرد.

ما از وضعیت پنجاه سال بعد ایران چیز زیادی نمی‌دانیم و نمی‌توانیم حدس بزنیم. اما این را می‌توانیم حدس بزنیم که اگر هنوز در آن زمان چیزی به نام «قطار» و «راه‌آهن» وجود داشته باشد، فاصله‌ی ریل‌های آن ۱۴۳۵ میلیمتر خواهد بود.

وابستگی به مسیر چیست؟

وابستگی به مسیر یا Path-dependency اصطلاحی است که در حوزه‌های مختلف از جمله اقتصاد، استراتژی، سیاست و علوم اجتماعی به کار می‌رود.

وابستگی به مسیر را می‌توان چنین تعریف کرد که «گاهی اوقات، یک انتخاب در مقطع خاص روی انتخاب‌های آتی شما تأثیر می‌گذارد و دست‌تان را در انتخاب‌های بعدی می‌بندد یا محدود می‌کند.»

بنابراین می‌توان گفت هر جا پای تصمیم گیری و تخصیص منابع در میان باشد، دغدغه‌‌ی وابستگی به مسیر هم مطرح می‌شود.

البته هر وقت یک الگوی قدیمی را در جایی دیدیم نمی‌توانیم بگوییم وابستگی به مسیر به وجود آمده است. اجازه بدهید تعریف و ویژگی‌های وابستگی به مسیر را به شکلی دقیق‌تر مرور کنیم (+):

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد می‌کند: