ذینفعان سازمان چه کسانی هستند؟ تئوری ذینفعان و تحلیل گروه های ذی نفع
اصطلاح Stakeholder یا ذی نفع یک اصطلاح تازه نیست و قرنهاست که در رشتههای مختلف (از جمله حقوق، استراتژی و اخلاق کسب و کار) بهکار میرود.
البته با توجه به اینکه کسب و کارها، معمولاً ذینفعان متعدد و متنوع دارند، در استراتژی معمولاً به جای ذینفع، اصطلاحِ گروه های ذینفع (Stakeholder Groups) را میخوانیم و میشنویم.
در دوران معاصر، زمانی به صورت جدی به مفهوم ذی نفع و گروه های ذی نفع در بحث استراتژی توجه شد که ادوارد فریمن در سال ۱۹۸۴ کتاب خود را با عنوان مدیریت استراتژیک با نگاه به ذی نفعان منتشر کرد (+).
او بعدها با همکاری افراد همفکر خود، مقالات و کتابهای متعدد دیگری نیز در این زمینه منتشر کرد که تئوری ذینفعان (Stakeholder Theory) یکی از آنهاست.
فریمن ادعا نکرده که نخستین کسی است که مفهوم ذی نفع و مدیریت ذی نفعان را مطرح میکند. اتفاقاً او در بخشهای مختلف کتابش، همواره کوشیده است که به کارهای قبل از خودش ارجاع داده و آنها را معرفی کند.
اما به هر حال، به علت اینکه او زحمت زیادی برای گردآوری مباحث مطرح شدهی قبلی در این زمینه کشیده، و خودش نیز، نکات و دیدگاههای بسیاری را به بحث ذی نفع و ذی نفعان افزوده است، امروزه هر جا موضوع گفتگو ذینفعان و گروههای ذینفع باشد، حتماً بحث را با اشاره به ادوارد فریمن و کتاب نظریه ذینفعان آغاز میکنند.
در این درس به نکات زیر میپردازیم:
- تعریف ذینفع چیست و به چه کسی ذینفع میگویند؟
- توجه به ذی نفعان سازمان به چه علت اهمیت دارد؟
- همهی ذینفعان به سادگی بهچشم نمیآیند
- انواع ذینفعان و دسته بندی آنها
- منظور از استراتژی ذینفعان چیست؟
تعریف ذینفع چیست و به چه کسی ذینفع میگویند؟
فریمن و همکارانش در مقدمهی کتاب Stakeholder Theory خود (سال ۲۰۱۰) ذینفع را به صورت زیر تعریف میکنند (+):
ذی نفع یعنی افراد و گروههایی که به نوعی در موفقیت یا شکست یک کسب و کار، سهیم هستند.
تعریفهای دیگر هم کمابیش مشابه هستند. مثلاً به این تعریف در کتاب مدیریت استراتژیک روترمایر توجه کنید (البته این تعریف از نسخهی ۱۹۸۴ حرفهای خودِ فریمن اقتباس شده است):
ذی نفعان، افراد و گروهها و سازمانهایی هستند که روی اقدامهای یک بنگاه اقتصادی تأثیر میگذارند یا اینکه اقدامهای بنگاه اقتصادی روی آنها تأثیر میگذارد.
در کنار این دو توضیح، تعریف هیت و ایرلند (که کتاب استراتژیشان بسیار معروف است) میتواند برای ما مفیدتر باشد. چون در آنجا ذی نفع به شکلی تعریف شده که میتوان گفت خلاصهی تمام درس حاضر در آن تعریف گنجانده شده است (+):
ذی نفعان، افراد و گروهها و سازمانهایی هستند که میتوانند روی چشم انداز و مأموریت یک بنگاه اقتصادی تأثیر بگذارند. همچنین دستاوردها و خروجیهای استراتژیک بنگاه، روی آنها تأثیر میگذارد. ضمناً میتوانند در زمینهی عملکرد بنگاه، انتظارها و ادعاهایی داشته باشند و این انتظارات را [به وسیلهی اهرمهای مختلفی که در اختیار دارند] اعمال کنند.
به عنوان یک مثالِ به یادماندنی، به خاطر داشته باشید که یکی از مهمترین مجموعههایی که باید در فهرست ذینفعان یک کارخانهی پلاستیکسازی ذکر شود، طبیعت است. چون طبیعت، از چنین کارخانهای اثر میپذیرد.
توجه به ذی نفعان سازمان به چه علت اهمیت دارد؟
اکنون که تعریف ذی نفع را خواندید، ممکن است چنین سوالهایی را از خود بپرسید:
- چرا تا این حد بر روی بحث ذی نفعان سازمان تأکید میشود؟
- چرا اغلب کتابهای استراتژی، این موضوع را در قالب یکی از سرفصلهای خود مطرح میکنند؟
- مگر تا همین چند دهه پیش که این بحث رواج نداشت، مدیریت استراتژیک کسب و کارها با مشکل مواجه بود؟
مسئله اینجاست که چند دهه قبل که بحث ذینفعان تا این حد جدی نبود، شرایط صنعت و اقتصاد هم تفاوت داشت و مدیریت یک کسب و کار به اندازهی امروز، پیچیده نبود.
فشار رقابتی در دهههای اخیر، بسیار بیشتر شده و امکانات تولید، به شکلی گسترده و فراگیر توزیع شده است. فناوری اطلاعات هم به سهم خود، نقش مهمی در تسریع فرایندهای تولید، طراحی و عرضه ایفا کرده است.
ابزارهایی مثل وب و شبکه های اجتماعی هم، تأمینکننده و مصرفکننده و شرکتهای رقیب را از هر زمان دیگری به شما نزدیکتر کرده است.
به طور کلی میتوان گفت فشار رقابتی و ناپایداری محیطی، در اغلب صنایع افزایش پیدا کرده و هر اشتباهی در قبال هر یک از ذینفعان، میتواند بقای کل کسب و کار را تهدید کند.
در زمانی نهچندان دور، مهمترین چالش مدیرعامل این بود که مالکان و سهامداران شرکت را خوشحال کند و در مقابل سرمایهگذاری آنها در شرکت، سود کافی به آنها بازگرداند.
اما امروز مدیران ارشد شرکت، گاهی مجبور هستند به خاطر ذی نفعان دیگر (مثلاً مشتری، گروههای حامی محیط زیست، تأمینکنندگان و حتی گاهی شرکتهای رقیب) روبروی هیأتمدیره و سهامداران بایستند و تأکید کنند که باید منافع گروههای دیگر هم در نظر گرفته شود.
همهی ذینفعان به سادگی بهچشم نمیآیند
برای اغلب کسب و کارها، تعدادی ذی نفع شناختهشده وجود دارد که همهی ما آنها را میشناسیم:
مشتریان، همکاران داخل شرکت، تأمینکنندگان مواد اولیه، نمایندگان فروش، بانکها و موسسات مالی که وامهای بزرگ به یک کسب و کار دادهاند (یا قرار است بدهند)، سهامداران شرکت و اعضای هیأتمدیره، نمونهی این نوع ذینفعهای شناختهشده هستند.
اما بسته به کسب و کار و صنعت، ذینفعان دیگری هم هستند که نباید از آنها غافل شویم:
دسترسی کامل به مجموعه درسهای استراتژی و تفکر استراتژیک برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این درسها، به درسهای متنوع دیگری نیز دسترسی خواهید داشت که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
شاید برایتان جالب باشد که بررسیهای ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به استراتژی و تفکر استراتژیک علاقهمند بودهاند، برای مطالعهی درسهای زیر هم وقت گذاشتهاند:
مشاوره مدیریت | کوچینگ | کارآفرینی | کار تیمی | مدیریت تعارض
مدل ذهنی | تفکر سیستمی | تصمیم گیری | مدیریت منابع | گزارش نویسی
ارزش آفرینی | سیستمهای کنترل مدیریت | مدل کسب و کار | دیجیتال مارکتینگ
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
یک سازمان را در نظر بگیرید و توضیح کوتاهی در مورد خدمت یا محصول آن سازمان ارائه کنید.
سپس سعی کنید در چند لایه، ذی نفعان آن سازمان را توضیح دهید (ابتدا از ذی نفعانی که سادهتر به ذهن میآیند شروع کنید و سپس به سمت ذی نفعانی بروید که ممکن است در نگاه اول از دیده پنهان بمانند.
میتوانید روند مطالعهی درسهای استراتژی را ادامه دهید.
میتوانید پیش از ادامه دادن به مطالعهی درسهای استراتژی، درس تئوری نمایندگی را بخوانید. آشنایی با تئوری نمایندگی در کنار تئوری ذی نفعان، باعث میشود نگرش سیستمی شما در تحلیل کسب و کارها و بنگاه های اقتصادی تقویت شود.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد میکند:
- دوره مدیریت استراتژیک | آموزش استراتژی کسب و کار
- نکاتی که فقط یک مدیرعامل حرفه ای و باتجربه میداند
- رشته مدیریت استراتژیک و سرفصل های آن در دانشگاهها
- تاریخچه استراتژی و مدیریت استراتژیک
- جنگل استراتژی | مکاتب استراتژی از دیدگاه مینتزبرگ
- ذینفعان سازمان چه کسانی هستند؟ تئوری ذینفعان و تحلیل گروه های ذی نفع
- کاملترین تعریف استراتژی چیست؟
- گمشده در دریا | نکتهای مهم دربارهی ماهیت استراتژی
- استراتژی به زبان ساده | با مروری بر مقاله استراتژی چیست مایکل پورتر
- چشم انداز استراتژیک در سازمان و کسب و کار به چه معنا است؟
- منظور از «عزم استراتژیک / نیت استراتژیک» چیست؟
- بیانیه ماموریت چیست؟ (+ بررسی دو نمونه بیانیه ماموریت)
- ارزش های سازمانی | چرا بیانیه ارزش های سازمانی تدوین میشود؟
- تعریف مدیریت استراتژیک و تفاوت برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت استراتژیک
- برنامه ریزی استراتژیک چیست و سند استراتژی چگونه تدوین میشود؟
- دلایل شکست برنامه ریزی استراتژیک | استراتژیهایی که مرده به دنیا میآیند
- سطوح استراتژی در سازمان | انواع استراتژی بر اساس لایهی سازمانی
- ایگور آنسوف | پدر استراتژی سازمانی و مدیریت استراتژیک
- منظور از واحد کسب و کار استراتژیک (SBU) چیست؟
- تجزیه و تحلیل محیط کسب و کار | تحلیل PESTEL چیست؟
- پنج نیروی رقابتی پورتر و تحلیل صنعت به کمک آنها
- تحلیل محیط داخلی سازمان | ارزیابی عوامل داخلی کسب و کار چگونه انجام میشود؟
- انواع استراتژی | گزینه های استراتژیک پیش روی یک کسب و کار چیست؟
- استراتژی رهبری هزینه | کاهش هزینه برای ایجاد مزیت رقابتی
- استراتژی تمایز | متمایز بودن به عنوان یک استراتژی رقابتی
- استراتژی تمرکز به عنوان یک استراتژی رقابتی
- معنی انحصار چیست؟ بازار انحصاری چه ویژگیهایی دارد؟
- مزیت رقابتی چیست و از چه راههایی ایجاد میشود؟
- ائتلاف استراتژیک (Strategic Alliance) یا اتحاد استراتژیک چیست؟
- تحلیل گروه های استراتژیک | ابزاری برای تحلیل ساختار صنعت
- تحلیل رقبا در کسب و کار | چگونه آنالیز رقبا را انجام دهیم؟
- مزیت پیشتاز بودن | آیا مزیت پیشگامی واقعیت دارد؟
- استراتژی ادغام افقی | مقدمهی تثبیت تدریجی صنایع
- توسعه کسب و کار و انتخاب استراتژی رشد | ماتریس آنسوف
- استراتژی ادغام عمودی کسب و کارها و مزایا و معایب آن
- تعریف مقیاس تولید | مفهوم صرفه جویی ناشی از مقیاس
- از تولید انبوه تا سفارشی سازی انبوه
- صرفه جویی ناشی از تنوع | چندمحصولی بودن به عنوان یک مزیت اقتصادی
- ماتریس BCG یا ماتریس بوستون چیست؟ (+ مثال و نحوه استفاده)
- کنیبالیزم | همجنس خواری در استراتژی، بازاریابی و فروش
- استراتژی Lock-in و نصب زنجیر به پای مشتری
- استراتژی افزایش سهم بازار یا افزایش سهم از کیف پول مشتری؟
- ویژگیهای یک پلتفرم موفق
- تحلیل استراتژیک صنعت شامل چه بخشهایی است؟
- استراتژی و محصولات و خدمات اسیرکننده
- مسئولیت اجتماعی شرکت چیست و به چه معناست؟
- سبزشویی | Greenwashing چیست و چرا انجام میشود؟
- نقشه استراتژی | ابزاری برای تعیین گامهای عملی در اجرای استراتژی
- مدل هفت S مکنزی چیست و چه میگوید؟
- کتاب چهار اصل اجرای استراتژی
- استراتژی برای کسب و کارهای کوچک به چه معناست؟
- گزارشهای مدیریتی | شش روند اصلی که آینده را شکل میدهند
- معرفی کتاب خردهروندها | روندهای کوچکی که تغییرات بزرگ اطراف ما را میسازند
- وابستگی به مسیر | اثرات بلندمدت انتخابهای کوتاهمدت
- تیم قرمز | تحلیل کسب و کار و جستجوی نقاط ضعف در رقابت
- گری همل کیست؟ (به همراه معرفی کتابهای گری همل)
- کتاب مزیت رقابتی ملل (مایکل پورتر)
- کتاب استراتژی رقابتی مایکل پورتر
- جیم کالینز (معرفی و زندگی نامه)
- کتاب مدیریت استراتژیک فرد آر دیوید
- بزرگان مدیریت استراتژیک
- کتاب ساخت ژاپن | آکیو موریتا و داستان رشد سونی
- معرفی کتاب استراتژی کارساز | علت عملی نشدن استراتژی کسب و کار چیست؟
- مایکل پورتر | از نظریهپردازان استراتژی رقابتی و مزیت رقابتی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : رحیم کلانتری
با سلام و عرض ادب خدمت مهندس عزیز
شرکت پیمانکاری ساخت و ساز
ذینفعان پروژه در کل به 3 دسته تقسیم میشوند
1- بنیان گذارها: که در این شرکت شامل کارفرما ،حامی مالی پروژه، بهره برداران و استفاده کنندگان از پروژه
2- ذینفعان داخلی: کسانی هستند که به طور مستقیم در این پروژه کار میکنند مثل کارکنان ستادی پروژه ،پیمانکاران اصلی و فرعی پروژه، تامین کنندگان مصالح،مدیران ارشد ،مدیران بخشهای تخصصی
3- ذینفعان خارجی: کسانی هستند که به طور غیر مستقیم از پروژه تاثیر میگیرند یا تاثیر می گذارند مثل شهرداری ها ،بانک ها ،رسانه ها،افکار عمومی و جامعه
ما با 5 نوع ذینفع در پروژه مواجه هستیم
1-unware: ذینفعان هستند که ارتباط خاصی با پروژه ندارند و خیلی هم شرایط و موضوع پروژه رو دنبال نمی کنند
2-resistant: ذینفعان هستند که در برابر هر تغییری مخالف هستند معمولا این ذینفعان محافظه کار هستن و دانشی راجع به موضوع ندارند
3-neutral: ذینفعان هستن که نظر خاصی نسبت به پروژه ندارند و معمولا به جمع بندی موضوعات دیگران اکتفا می کنند
4- supportive: ذینفعان پشتیبان که با هر نوع تغییر برای پیشرفت پروژه موافق و ممکنه خیلی هم دید فنی نداشته باشند
5- leading: ذینفعانی که داری تخصص و دید فنی و دارایی قدرت و علاقه هستن
در کل ما باید با ذینفعان طوری برخورد کنیم که بتوانیم همکاری بیشتری داشته باشیم و لازمه این کار یادگیری ابزارها و تکنیکهایی شناسایی ذینفعان هستش