از تولید انبوه تا سفارشی سازی انبوه

ممکن است با شنیدن اصطلاح‌هایی مانند تولید انبوه (Mass Production) و سفارشی سازی انبوه (Mass Customization) فکر کنید که قرار است با یک بحث کاملاً تئوریک آشنا شوید که در دنیای واقعی، کاربرد چندانی ندارد و به‌کار بردن این اصطلاحات، فقط می‌تواند نوعی پرستیژ علمی ایجاد کند.

این در حالی است که یک کارآفرین، از لحظه‌ی راه‌اندازی کسب و کار تا دوران بلوغ و حتی افول آن، بارها مجبور شود به بحث حجم تولید (Production Volume) و میزان سفارشی سازی (Customization) فکر کند و درباره‌ی آن تصمیم بگیرد.

بنابراین توصیه می‌کنیم این درس را – با وجودی که ظاهراً محتوای ساده‌ای دارد – با دقت مطالعه کنید.

دو بُعد برای بررسی محصولات کسب و کارها

کسب و کارها را می‌توان از زوایای بسیار متنوعی بررسی و طبقه‌بندی کرد. اما دو بعدی که در این درس مد نظر قرار می‌دهیم، مقیاس تولید و میزان سفارشی سازی هستند.

با ترکیب این دو ویژگی می‌توان چهار سبک متفاوت در تولید و عرضه‌ی محصول تصور کرد:

درباره‌ی محور عمودی یعنی حجم تولید، به اندازه‌ی کافی در درس مقیاس و صرفه به مقیاس صحبت کرده‌ایم. اما درباره‌ی محور افقی لازم به توضیح است که:

پس در انتهای چپ محور افقی، می‌توان کسب و کاری را تصور کرد که یک یا چند محصول مشخص را عرضه می‌کند و مشتری هم به ناچار باید یکی از آن‌ها را انتخاب کند.

اگر این کسب و کار، دو یا چند مدل مختلف از هر محصول را طراحی و عرضه کند، با ایجاد حق انتخاب برای مشتری، کمی به سمت راست منحنی نزدیک‌تر شده است.

انتهای راستِ محورِ افقی، کسب و کاری است که ابتدا از مشتری ویژگی‌های محصول را می‌پرسد و دقیقاً مطابق سفارش او، محصول مورد نظرش را تولید و ارائه می‌کند.

در ادامه می‌خواهیم هر یک از چهار الگوی تولید و عرضه‌ی محصول را مورد بررسی قرار دهیم. اما پیش از شروع توضیحات، لازم است بر روی یک نکته تأکید کنیم:

بنابراین امروز هیچ‌یک از این سبک‌ها را نمی‌توانیم بد یا خوب (یا ضعیف و قوی) بدانیم؛ بلکه باید در جستجوی سبکِ مناسب خودمان باشیم.

تولید و ارائه‌ی محدود محصولات سفارشی

اگر از فروش کامودیتی‌ها (مانند گندم و شکر و نمک) بگذریم، قدیمی‌ترین شکل تولید و عرضه‌ی محصول توسط کسب و کارها را می‌توان عرضه‌ی محدود محصولات سفارشی دانست.

سبکی که از چند هزاره قبل آغاز شده و تا همین امروز هم ادامه دارد:

• ساخت شمشیر توسط آهنگر برای سربازی که ابتدا نوع و شکل شمشیر را سفارش داده است.
• ساختن عمارت‌ها و ساختمان‌ها به دستور پادشاهان، ثروتمندان و مالکان زمین‌ها
• ساختن لیوان‌ها و وسایل شیشه‌ای توسط شیشه‌گران، با رنگ و طراحی تعیین شده توسط مشتری
• ترسیم یک تابلو نقاشی به سفارش مشتری
• طراحی و تولید یک بسته‌ی نرم‌افزاری یا افزونه بنا به سفارش مشتری و بر اساس انتظارات او

تولید و ارائه‌ی محدود محصولات استاندارد

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری استراتژی کسب و کار به شما پیشنهاد می‌کند: