مدیریت انگیزه چیست؟ انگیزش و هیجان، چگونه زندگی ما را می‌سازند؟

چه چیزی باعث شد با دیدن عنوان این درس، روی آن کلیک کنید؟

چه چیزی باعث شده که اکنون در حال خواندن متمم باشید؟

چه چیزی باعث شد که ادامه تحصیل بدهید؟

چه چیزی باعث شد که ادامه تحصیل ندهید؟

چرا کار جدیدی را که سال‌هاست در موردش حرف می‌زنید شروع نمی‌کنید؟

چرا برای انجام کاری که چند سال پیش با هیجان آغاز کردید، انرژی و انگیزه ندارید؟

چرا وقتی همکارتان مرخصی است، محیط کار برایتان دوست‌داشتنی‌تر است؟

چرا وقتی همکار دیگرتان نیامده است، حال و حوصله‌ی کار کردن ندارید؟

چرا این لباس را خریدید؟ چرا لباس دیگری را که کنار آن بود نخریدید؟

مشابه چنین سوالاتی را – البته بسیار ساده‌تر – می‌توانید در مورد حیوانات هم بپرسید:

جواب چند سوال آخر بسیار ساده است.

اما سوال‌های ابتدای درس، پاسخ چندان ساده‌ای ندارند.

اگر کمی با خودمان صادق باشیم، می‌دانیم که حتی وقتی برای آن‌ سوال‌ها پاسخی را مطرح می‌کنیم، گاهی خودمان هم در درست بودن پاسخ‌مان تردید داریم.

پیچیدگی رفتار انسان‌ها باعث شده که تشخیص مکانیزم تصمیم‌گیری آنها و انگیزه‌هایی که در پس آن دارند، چندان ساده نباشد.

درست است که ما در درس تصمیم گیری، آموخته‌ایم که انسان‌ها گرفتار خطاهای شناختی هستند، اما آیا هر وقت آنها گزینه‌ای را که منطقی به نظر می‌رسد انتخاب نمی‌کنند، می‌توانیم بگوییم که در دام خطای شناختی گرفتار شده‌اند؟

واقعیت این است که انسان‌ها، انگیزه‌های متفاوت و متنوعی دارند و ما تا زمانی که آنها را نشناسیم، نمی‌توانیم تمام رفتارها و تصمیم‌هایشان را درک و تفسیر کنیم.

البته هرگز نمی‌توانیم چه در مورد خود و چه در مورد دیگران، انگیزه‌ها را به شکل قطعی و دقیق و کامل بشناسیم، اما هر چه بیشتر در این مسیر تلاش کنیم، دستاوردهای ارزشمندتری خواهیم داشت.

به همین علت است که حتی جبرگراترین فیلسوف هم، از دزدی که وسایل خانه‌اش را سرقت کرده شکایت می‌کند.

با همه‌ی این توضیحات، احتمالاً تشخیص کاربرد درس انگیزه و انگیزش برای شما چندان سخت و دشوار نیست.

بر اساس عرف رایج آموزش مدیریت، بحث انگیزه و انگیزش را می‌توانستیم به عنوان زیرمجموعه‌ای بسیار کوچک از درس مدیریت رفتار سازمانی (شاید در حد دو یا سه درس) مطرح کنیم.

اما با توجه به اینکه این مبحث هم از لحاظ تئوری و هم از لحاظ کاربردی اهمیت زیادی دارد، تصمیم گرفتیم آن را در قالب یک درس کارگاهی تخصصی مورد بحث قرار دهیم.

امیدواریم این درس به دوستان متممی کمک کند تا:

• در مدیریت رفتار سازمانی، تحلیل رفتار انسان‌ها و ایجاد انگیزه در محیط کار توانمندتر شوند.
• توانایی آنها در مهارت مذاکره را بهبود بخشد.
• کسانی را که با هدف بهبود مهارت فروش در متمم فعال هستند، توانمندتر کند.
• درک بسیار عمیق‌تری از مدیریت بازاریابی ایجاد کند.
• ابزاری توانمند در اختیار علاقه‌مندان مدیریت منابع انسانی باشد.
• به هر یک از دوستان در بهبود نظم شخصی کمک کند.
• توانایی ما را در برنامه ریزی بهبود دهد.

البته اینها فقط چند مثال بود.

اگر کمی با درس‌های متمم آشنا باشید، می‌توانید به سادگی فهرست فوق را طولانی‌تر کنید و ارتباط بحث انگیزه و انگیزش را با سایر درس‌ها شرح دهید.

امیدواریم این مهمان جدید هم در میان مجموعه درس‌های متمم، بتواند به دوستان عزیزمان برای بهبود کیفیت زندگی شخصی و شغلی کمک کند.

درس‌های متمم درباره‌ی انگیزش در زندگی شخصی و محیط کار را می‌توان به چند دسته به شرح زیر تقسیم کرد:

• هدف گذاری
• انگیزش درونی و بیرونی
• نظریه رفتاری انگیزش
• ماتریس فوربس در انگیزش
• نقش هویت و امنیت در ایجاد انگیزه
• معرفی دانشمندان و نویسندگان و کتابهای حوزه انگیزش

در ادامه هر یک از موضوعات فوق را به صورت مختصر معرفی می‌کنیم.

هدف گذاری

بسیاری از ما مرزهای بحث انگیزه را با هدف گذاری به درستی تشخیص نمی‌دهیم.

به عنوان مثال هدف خود را به درستی مشخص نکرده‌ایم، اما فکر می‌کنیم مشکل‌مان بی انگیزگی است.

هم‌چنین کم نیستند کسانی که دغدغه انگیزش تحصیلی دارند، اما مشکل اصلی آن‌ها ابهام در هدف گذاری تحصیلی و آموزشی است.

به همین علت، نخستین درس‌هایی که در مجموعه‌ی انگیزش و مدیریت انگیزه در نظر گرفته‌ایم، با هدف تبیین رابطه بین هدف و انگیزه و تفاوت هدف و انگیزه تنظیم شده‌اند.

پیشنهاد ما این است که حتماً مطالعه درس‌های مربوط به انگیزه را با یادگیری دقیق تعریف انگیزه آغاز کنید:

تعریف انگیزه

پس از این درس، مرز بین هدف و انگیزه و رابطه این دو برای شما شفاف‌تر می‌شود و می‌توانید درس‌های مربوط به هدف گذاری را مطالعه کنید:

هدف گذاری (در قالب تعیین نتیجه و نه انتخاب اقدام)
بی انگیزگی
برنامه ریزی برای برنامه ریزی (چیزی که معمولاً فراموش می‌کنیم)
علف‌های هرز در زمین برنامه ریزی
تکلیف اقدام‌های ناتمام و رها شده را مشخص کنیم

نظریه رفتاری در انگیزش

اگر شما هم با شنیدن انگیزش، به یاد چماق و هویج (یا چوب و هویج) می‌افتید، می‌توانیم بگوییم که نخستین تداعی انگیزش در ذهن شما، نظریه رفتاری انگیزش است.

روانشناسان رفتارگرا (کسانی مانند اسکینر و پاولوف) بر خلاف روانشناسان شناختی ترجیح می‌دادند (و می‌دهند) وارد جزئیات عملکرد مغز و مدلسازی آن نشوند. در واقع، مغز موجودات را مانند یک جعبه‌ی سیاه در نظر بگیرند و صرفاً به تأثیر عوامل محیطی و چیزهایی مانند پاداش و تنبیه در رفتار آن‌ها توجه کنند.

تشویق و تنبیه دو واژه‌ی بسیار کلیدی در نظریه رفتاری است و هنوز هم بخشی از روانشناسی انگیزش به مطالعه‌ی این مفهوم‌ها می‌پردازد.

درس‌های زیر برای آموزش نظریه رفتاری انگیزش در نظر گرفته شده‌اند:

انگیزش درونی و بیرونی

انگیزش درونی و بیرونی یا به شکل دقیق‌تر، انگیزاننده های درونی و انگیزاننده های بیرونی یکی از بحث‌های زیربنایی در ایجاد انگیزه و مدیریت آن هستند.

مستقل از این‌که کدامیک از تئوری های انگیزش در مدیریت و روانشناسی را دنبال کنید، همواره با این مسئله مواجه خواهید شد که انگیزه می‌تواند منشاء درونی یا بیرونی داشته باشد.

البته در نهایت طبقه بندی انگیزه ها به درونی و بیرونی، شبیه رابطه‌ی عقل و احساس است. به این معنا که ما انسان‌ها بوده‌ایم که برای درک بهتر رفتارها و مکانیزم‌های ذهنی خود، این مدلسازی را انجام داده‌ایم و این نوع تقسیم‌بندی‌ها، بیشتر شبیه تلاش برای شناخت فیل در اتاق تاریک است.

اما به هر حال، تا این لحظه، این تقسیم دوگانه کمک بزرگی به شناخت بهتر انگیزه داشته و پیشنهاد ما این است که پس از پایان بحث هدف گذاری و قبل از ورود به جزئیات انگیزش، حتماً درس انگیزه درونی و بیرونی را بخوانید:

ماتریس فوربس در انگیزش

ماتریس فوربس در انگیزش، بیش از این‌که یک مدل علمی باشد، یک مدل آموزشی است.

به این معنا که آقای دیوید فوربس در کتاب The Science of Why کوشیده همه‌ی نظریه های انگیزشی متعارف را مانند قطعات یک پازل در کنار یکدیگر قرار دهد.

بنابراین ماتریس فوربس بر اساس یک مطالعه‌ی دانشگاهی به دست نیامده و صرفاً یک شیوه برای دیدن همه‌ی زوایای بحث انگیزش است.

به همین علت، این ماتریس بیش از آن‌که مورد علاقه‌ی دانشگاهیان باشد، مورد استفاده‌ی مشاوران مدیریت و مدرسان مفاهیم انگیزش بوده و هست. چون می‌توانند به مدیران و مخاطبان خود، کمک کنند تا همه‌ی جنبه‌های این دانش گسترده را در ذهن بسپارند و درک کنند.

شما هم از این ماتریس، چنین انتظاری داشته باشید و این نکته را هم به خاطر بسپارید که حتی بدون شناختن یا دانستن این ماتریس، همه‌ی درس‌های دیگر، به صورت مستقل قابل درک و استفاده هستند و هر یک، بر پایه‌ی مطالعات مستقل، تهیه‌ و تدوین شده‌اند.

ماتریس فوربس

هویت و امنیت به عنوان دو انگیزاننده بسیار مهم

در مقابل مدل رفتاری انگیزش که بیشتر به انگیزش بیرونی توجه دارد، بحث‌های هویت و انگیزه به ما کمک می‌کنند که انگیزه درونی را هم درک کنیم و بیشتر جدی بگیریم.

آشنایی با هر دو دیدگاه، باعث خواهد شد که تصویری متعادل‌تر و کاراتر از انگیزش در ذهن ما شکل بگیرد.

معرفی دانشمندان، نویسندگان و کتابهای حوزه انگیزش

شما می‌توانید بدون مطالعه‌ی زندگی‌نامه دانشمندان و نویسندگان حوزه‌ی انگیزش و نیز بدون خواندن توضیحاتی که درباره کتابهای انگیزش ارائه شده است، درس انگیزش را به پایان ببرید.

ولی ما به چند علت این درس‌ها را در متمم در نظر گرفته‌ایم و همواره جدی می‌گیریم:

• یادگیری یک موضوع، با ایجاد رابطه‌ی حسی نسبت به دانشمندان و محققان آن حوزه عمیق‌تر و جذاب‌تر می‌شود.
• ما از کتابهای نویسندگان بسیاری در تدوین درس‌ها استفاده کرده‌ایم و وظیفه داریم آن‌ها را به عنوان منبع معرفی کنیم.
• اگر دوستانی قصد تهیه‌ی کتاب و مطالعه‌ بسیار دقیق داشته باشند، انتظار دارند متمم منابع مناسب را به آن‌ها معرفی کند.

با این توضیحات، می‌توانید در مورد خواندن یا نخواندن چند درس پایانی این مجموعه (مثل معرفی بندورا، مک کللند، کارول دوئک، جان واتسون و نیز کتابهای مطرح شده) بهتر تصمیم بگیرید.

برخی از منابع مورد استفاده در درس مدیریت انگیزه

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری انگیزش-و-هیجان به شما پیشنهاد می‌کند: