لئون فستینگر

اگر بخواهیم فهرستی از دانشمندان بزرگ روانشناسی اجتماعی تنظیم کنیم،حتماً باید در کنار کسانی مانند کرت لوین، آلبرت بندورا، استنلی میلگرام و فیلیپ زیمباردو، از لئون فستینگر (Leon Festinger) هم نام ببریم.

فستینگر در محدوده‌ی سال‌های ۱۹۱۹ تا ۱۹۸۹ زندگی کرده است و با تلاشی خستگی‌ناپذیر در توسعه‌ی روانشناسی اجتماعی، به او جایگاهی ویژه و ارزشمند در این رشته دست یافته است.

شاید شما هم این نوع جمله‌ها و عبارت‌ها را به‌کار برده باشید:

• مغز یک ماشین بزرگ توجیه است 
• عزای عمومی، عروسی است (یک شوخی، به این معنا که اگر همه مثل من بدبخت هستند، آن‌قدر ناراحت نیستم)

اما اغلب ما هنگام گفتن چنین جملاتی، کمتر به این نکته فکر می‌کنیم که دانشمند یا دانشمندانی، عمر خود را صرف کردند تا این جمله‌ها، علاوه بر معنای عرفی، معنای علمی هم داشته باشند.

مطالعات و خدمات لئون فستینگر بسیار متنوع بوده است. اما معمولاً او را به خاطر دو مورد از نظریه‌هایش می‌شناسند: یکی ناهماهنگی شناختی یا تعارض شناختی (Cognitive Dissonance) و دیگری مقایسه‌ی اجتماعی (Social Comparison).

در زمان فستینگر هنوز روانشناسی اجتماعی، قدرت و جایگاه و پشتوانه‌ی علمی امروزی خود را پیدا نکرده بود و بسیاری از نظریه‌های این حوزه، بیشتر به تجربه و تحلیل تکیه داشتند تا روش علمی.

همین تکیه نداشتن به اصول علمی و تحلیل‌های مبتنی بر تجربه، یکی از مهم‌ترین انتقادهایی بود که به فستینگر و کارهایش وارد می‌شد.

اما یک ویژگی جالب در نوشته‌های فستینگر وجود دارد که او را از سایر دانشمندان و نویسندگان زمان خودش متمایز می‌کند، الگوی خاص او در نگارش تحلیل است.

مزیت آشنایی با فستینگر برای ما چیست؟

مطالعات فستینگر می‌تواند در درس‌های مختلفی به سراغ ما بیاید.

او درباره‌ی دوقطبی شدن و سایر چالش‌های کار تیمی، دیدگاه‌های ارزشمندی دارد.

در بحث زندگی شاد، او بهتر از هر کسی می‌تواند به ما بگوید که مقایسه با دیگران، در چه شرایطی می‌تواند آسیب‌زننده باشد و در چه شرایطی، اتفاقاً مفید و سازنده است.

فستینگر با بحث ناهماهنگی شناختی به ما برای تصمیم گیری بهتر کمک می‌کند و در درس‌های انگیزش، به ما می‌آموزد که چگونه ممکن است به خاطر مقایسه‌ی خودمان با دیگران، هدف‌گذاری‌های نامناسبی انجام دهیم یا این‌که چطور ممکن است انگیزه‌ و انرژی‌مان در مسیری که طی می‌کنیم کاهش یابد.

بنابراین، درس حاضر را صرفاً یک معرفی کوتاه و مختصر در نظر بگیرید تا به تدریج،‌ در درس‌های مختلف بیشتر و بهتر با فستینگر و دانشمندانی که پس از او مسیرش را ادامه دادند آشنا شویم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری انگیزش-و-هیجان به شما پیشنهاد می‌کند: