خودشیفتگی چیست؟ آیا من خودشیفته هستم؟

افسانه‌ها می‌گویند نارسیس (یا نارسیسوس) چنان عاشق و شیفته‌ی چهره‌ی خود بود که وقتی به آب نگاه می‌کرد و تصویر خویش را می‌دید، دیگر نمی‌توانست سر از آب بردارد.

او آن‌قدر در همان‌جا ماند و در عشق خویش گرفتار شد که نهایتاً لاغر و نحیف، در کرانه‌ی همان رودخانه مُرد و در همان محل، گلی سبز شد که آن را نارسیس می‌نامند (ما هم به‌ آن نرگس می‌گوییم).

ربط دادن این گل به آن داستان، ظاهراً از این روست که گل نرگس شبیه چشم است و نارسیس، فقط چشم به خویش دوخته بود (در ادبیات فارسی هم مانند ادبیات رومی، تشبیه چشم به نرگس بارها تکرار شده است).

افسانه نارسیس جزئیات فراوانی دارد که از بحث ما خارج است، اما سوال اصلی این است که آیا خودشیفتگی و خیره ماندن به خود یک بیماری است و اگر هست، چگونه باید مرز آن را با دوست داشتن خود، عزت نفس، اعتماد به نفس و سایر ویژگی‌های مثبت شخصیتی مشخص کرد؟

خودشیفتگی چیست؟ آیا می‌توان آن را یک اختلال شخصیتی دانست؟

اگر DSM (راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی) را معیار قضاوت قرار دهیم، خودشیفتگی یا نارسیسیزم (Narcissism) یک اختلال شخصیتی محسوب می‌شود.

ویژگی‌هایی که در DSM برای انسان خودشیفته فهرست شده به شرح زیر است (منبع | فایل PDF):

الیور جیمز در کتاب سیاسی‌کاری در محیط کار توصیفی ساده از رفتار فرد خودشیفته ارائه می‌دهد که با ویژگی‌های انسان‌های خودشیفته در DSM، همسو است (+):

مرز بین خودشیفتگی و دوست داشتن خود کجاست؟

معمولاً بلافاصله پس از مطرح شدن بحث خودشیفتگی و انسان خودشیفته، این سوال پیش می‌آید که مرز بین خودشیفتگی و دوست داشتن خود کجاست؟

همه‌ی ما این توصیه را شنیده‌ایم که خودت را دوست بدار. مطالعات علمی در زمینه‌ی عزت نفس و اعتماد به نفس هم به ما می‌آموزند که ویژگی‌های مثبت خودمان را ببینیم (درس ده صفت مثبت من یکی از گام‌های اصلی در برنامه پنج هفته‌ای افزایش عزت نفس است).

اگر شما هم دچار این ابهام شده‌اید، لطفاً نکات زیر را با دقت بخوانید:

چند جمله‌ی زیر از DSM هم می‌تواند مفید و روشنگر باشد:

درس خودشیفتگی را می‌توان به این صورت خلاصه کرد که:

• به سادگی روی هر فرد یا روی هر رفتاری برچسب خودشیفتگی نزنیم
• خودشیفتگی را یک اختلال شخصیتی جدی در نظر بگیریم و در صورتی که گرفتارش هستیم، از متخصص کمک بگیریم (با توصیه و نصیحت، نمی‌توان یک بیماری را از بین برد)
• به آسیب‌های ناشی از حضور یک فرد خوش‌شیفته در تیم یا سازمان توجه داشته باشیم و از کنار چنین وضعیتی به سادگی عبور نکنیم (اگر هم مدیر یا فرد بالاتر از ما چنین ویژگی‌هایی دارد، بدانیم که سازمان قرار است هزینه‌های این ویژگی را بپردازد و بر این اساس، درباره‌ی خود و آینده‌مان تصمیم بگیریم).
• اگر با توجه به نشانه‌های ذکر شده در درس، در حد بیماری، خودشیفته نیستیم، اما در مسیر خودشیفتگی قرار داریم، اقدام‌های پیشگیرانه را انجام داده و رفتار و گفتار و نگرش خود را تعدیل کنیم. در غیر این صورت به نقطه‌ای می‌رسیم که جز با مداخله‌ی درمانی، نمی‌توانیم از دردسر خودشیفتگی فرار کنیم و دور شویم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری خودشناسی به شما پیشنهاد می‌کند: