آرکتایپ‌های سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
فرض کنید حجم کارهای شرکت زیاد شده و مدیر، در جلسه‌ای که با کارکنان دارد، به آن‌ها می‌گوید که: «من از شما انتظار دارم این روزها بیشتر از ساعت رسمی کار کنید. دوست دارم همه‌ی شما برای اضافه‌کاری در شرکت بمانید.»
نتیجه چه خواهد شد؟ نمی‌دانیم که کارها بهتر انجام می‌شود یا نه، اما یک چیز را به‌طور قطع می‌دانیم: ساعات اضافه‌کاری زیاد خواهد شد.
چه بسا برخی از کارکنان، ساعات روزانه‌ی خود را سبک‌تر بگذرانند و به کارهای شخصی‌شان برسند، اگر قرار است بعد از ساعات رسمی هم در شرکت بمانند و کار کنند، پس وقت به اندازه‌ی کافی برای کارهای شخصی در طول روز وجود دارد.
وقتی در یک سیستم، اضافه‌کاری را به عنوان «هدف» اعلام می‌کنیم، چیزی که به دست می‌آوریم «اضافه‌کاری» است.
به شکل مشابه، وقتی نظام آموزش و پرورش، تمرکز خود را بر روی «نمره‌ی امتحانی» بگذارد، دانش‌آموزانی پرورش پیدا خواهند کرد که در «کسب نمرات عالی در امتحانات» تخصص دارند؛ و نه الزاماً در دانش و فهم و مهارت‌های زندگی.
مثال‌هایی از این دست فراوانند.
فرض کنید یک کشور در پی افزایش امنیت ملی است و شاخص امنیت ملی را «بودجه‌ی نظامی کشور» تعریف می‌کند. آن‌چه در نهایت افزایش پیدا می‌کند، «بودجه‌ی نظامی» است و نه الزاماً «امنیت ملی». این اتفاق هم، اصلاً عجیب نیست. چون از ابتدا، بودجه‌ی نظامی را به عنوان معیار سنجش هدف سیستم تعریف کرده‌ایم.
دنلا مدوز (Donella Meadows) در کتاب تفکر سیستمی خود، یکی از کهن‌ترین مشکلات سیستمی را هدف‌گذاری اشتباه برای سیستم در نظر می‌گیرد و آن را در فهرست #آرکتایپ‌های سیستمی (الگوهای کهن و قدیمی در سیستمها) می‌آورد.
اگر در سازمان‌های دولتی کار کرده باشید، احتمالاً با چالش بودجه آشنا هستید. مدیریت دولتی در بسیاری از کشورها، بر «تخصیص بودجه» و «هزینه کردن بودجه» استوار است. در حدی که هدف بسیاری از سازمان‌های دولتی این است که: «بودجه باید تا آخرین قطره‌ی آن مصرف شود. چون اگر مصرف نشود و چیزی در پایان سال باقی بماند، سال بعد بودجه‌ی کمتری به ما اختصاص خواهد یافت.»
به همین علت، در نهایت با یک ماشین سوزاندن بودجه روبرو هستیم. سازمانی که تمام عملیات و تصمیم‌ها و اقدام‌های خود را بر «هدف‌های بودجه‌ای» بنا می‌کند: «منابع مصرفی ما نباید از بودجه‌ی تخصیص داده شده بیشتر باشد، و البته نباید کمتر هم بشود. این هدف مالی، عملیاتی و استراتژیک سازمان ماست.»
تولید ناخالص داخلی | یک مثال از هدف‌گذاری سیستمی
دسترسی کامل به مجموعه درس‌های تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. با عضویت ویژه در متمم، علاوه بر دسترسی به مجموعه درس‌های تفکر سیستمی، به مجموعه گسترده‌تری از درس‌ها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته بررسی‌های آماری ما نشان داده که علاقه‌مندان به درس‌های تفکر سیستمی، از میان مجموعه درس‌های متمم به مطالعه‌ی درس‌های زیر بیشتر علاقه‌مند بوده‌اند:
مدل ذهنی | تفکر استراتژیک | تفکر نقادانه
کوچینگ | مشاوره مدیریت | استعدادیابی
تصمیم گیری | حل مسئله | مدیریت زمان | یادگیری
گزینه‌ی دیگر هم پیگیری منظم مجموعه درس‌های دوره MBA متمم است.
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
در این درس، بر یک نکته‌ی ساده اما بسیار مهم تأکید کردیم.
در بسیاری از مواقع، ما خودمان برای یک سیستم، هدف تعیین می‌کنیم. اما وقتی سیستم با تمام وجود برای تحقق آن هدف تلاش می‌کند و روی آن هدف متمرکز می‌شود، از رفتار آن سیستم و ناکارآمدی‌هایش شگفت‌زده می‌شویم.
آیا شما هم در زندگی شخصی یا محیط کسب و کار چنین تجربه‌ای داشته‌اید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد می‌کند:
- تفکر سیستمی چیست؟ | دوره آموزشی تفکر سیستمی | از تعریف تا تحلیل سیستمها
- تفکر سیستمی به زبان ساده
- فایل صوتی معرفی دوره آموزشی تفکر سیستمی
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- راسل اکاف (راسل ایکاف) | تدوینگر تفکر سیستمی
- کتاب تفکر سیستمی (مدیریت آشوب و پیچیدگی) | جمشید قراچه داغی
- کتاب تفکر سیستمی | چگونه جزوه تفکر سیستمی دنلا مدوز به کتاب تبدیل شد؟
- لودویگ فون برتالانفی | نویسندهٔ کتاب نظریه عمومی سیستمها
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- تعریف سیستم چیست؟ | سیستمهای باز و بسته | چند مثال از انواع سیستم
- سیستم باز چیست؟ | ویژگیهای سیستم باز و چند مثال
- رویکرد سیستمی در یک جمله | توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- چگونه میتوان بهترین خودرو جهان را ساخت؟ | دام بهینه سازی جزئی
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- رفتارهای غیرمنتظرهٔ سیستمها | وقتی سیستم در برابر سیاستگذار مقاومت می‌کند
- رویکرد سیستمی | نگاه چندبعدی در برابر تکبعدی
- هم پایانی در سیستمها | برای رسیدن به مقصد تنها یک راه وجود ندارد
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مدل کوه یخ در تفکر سیستمی | آیا به تفاوت رویداد و روند توجه دارید؟
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدف‌های ضمنی
- مسائل چند ریشهای | زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟ | به علتهای نزدیک قانع نشویم
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- بازخورد در مدیریت | هر نظر، نقد یا پیامی بازخورد نیست
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آن‌ها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا | کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- جنگ با گنجشکها | هزینهٔ نادیده گرفتن پیچیدگیهای سیستمی
- مالیات پنجره | نیت خیری که سنگفرش جادهٔ جهنم شد
- دایره همدلی | ما با چه کسانی همسرنوشت هستیم؟
- بدهی ما به آینده | عمری به اندازهٔ عمر همهٔ انسانها
- آرکتایپ‌های سیستمی | جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپ‌های سیستمی | موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپ‌های سیستمی | گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپ‌های سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آرکتایپ‌های سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- پارادوکس ایکاروس | همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- سواری رایگان | پسورد اینترنت همسایهام را میدانم!
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- تجربه ذهنی | مشارکت در درآمد فارغ التحصیلان دانشگاهها
- ضررهای سیگار | سنگینترین حکم خسارت در تاریخ دادگاههای جهان
- اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟ | بخش اول
- نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- کتاب «دربارهٔ سیستمهای هدفمند» | راسل اکاف
- اتاق خبر | درس تفکر سیستمی
- پروژه پایانی درس تفکر سیستمی
- منابع تکمیلی | دوره صوتی آموزش تفکر سیستمی محمدرضا شعبانعلی
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : امیرمحمد قربانی
۱
هدف اصلی سیستم بهداشت و درمان، می‌بایست حفظ یا ارتقای Well-Being باشد، نه وجود نداشتن بیماری.
گاهی، با کار بیشتری نکردن در مورد بیماری است که به این هدف می‌رسیم و اقدامات تیم درمان برای ریشه‌کن کردن بیماری به هر قیمتی، Well-being را کاهش خواهد داد.
امیدوارم بتوانم برای خودم نیز، این نظریه مورد حمایتم را به نظریه مورد استفاده تبدیل کنم.
۲
بارها پیش آمده است که هنگام تلاش برای هدف‌های عددی، گرفتار این آرکی‌تایپ شده‌ام. زمانی، هدف‌گذاری‌های من، عمدتا هدف‌های عددی بودند:
- این‌قدر صفحه در روز کتاب بخوانم.
- روزی یک عدد تمرین در متمم حل کنم.
- یک مبحث از دروس دانشگاهی‌ام را مطالعه کنم.
چند روزی که می‌گذشت، می‌دیدم که تلاش من در این راستاست که به این عددها برسم. خواندن ۱۰۰ صفحه Non-fiction با ۱۰۰ صفحه Fiction تفاوت بسیار دارد. مباحث دروس دانشگاهی یا دروس متمم نیز همین‌طور.
من به سمتی پیش می‌رفتم که نوع کتاب یا درس متمم یا مبحث دروس تخصصی خودم را به‌گونه‌ای انتخاب کنم که بتوانم به آن هدف‌گذاری عدد برسم.
نتیجه‌اش این بود که کتاب‌ها به سمت Fiction، دروس تخصصی به سمت مباحثی که بر آن‌ها مسلط‌تر هستم و درس‌های متمم به سمت آن‌هایی که کامنت‌گذاشتن در آن‌ها راحت‌تر است، رفت.
به بیان دیگر، هدف اصلی را فراموش می‌کردم و بیش از حد درگیر اقدام‌ها می‌شدم.
اکنون دیگر کمتر از این جنس هدف‌گذاری استفاده می‌کنم.
مثلا در مورد کتاب خواندن، پس از گوش دادن به فایل راهنمای خرید و خواندن کتاب، اکانت Goodreads ام را پاک کردم. زیرا که این فضا، مرا به سمت این هدف‌های عددی و تعداد کتاب و صفحه‌ی خوانده شده، می‌فرستاد. این روزها، از Libib برای ثبت کتاب‌هایم استفاده می‌کنم. بدی‌های Goodreads برای من را ندارد و از آن راضی هستم.