کتاب انسان چارچوب ساز | اهمیت مدل های ذهنی در عصر هوش مصنوعی

بی‌تردید یکی از مهم‌ترین قدرت‌های کامپیوترها این است که می‌توانند حجم بسیار زیادی از داده‌ها را در معادلات و محاسبات خود لحاظ کنند. کاری که از عهدهٔ ما انسان‌ها برنمی‌آید. وجه تمایز و قدرت رقابتی ما انسان‌ها در برابر آن‌ها چیست؟ این که نمی‌توانیم حجم بسیار زیادی از داده‌ها را در معادلات و محاسبات خود لحاظ کنیم.

همین باعث شده که داده‌ای بسیاری را دور بریزیم و داده‌های کمتری را، متناسب با نیازها و دغدغه‌ها و ارزش‌های خود، انتخاب کنیم. کاری که به آن ساختن مدل ذهنی می‌گویند.

توانایی چارچوب‌سازی یا استفاده از مدل‌های ذهنی، چنان‌که نویسندگان کتاب انسان چارچوب ساز (Framers) می‌گویند، از انسان ابرقدرتی ساخته که می‌تواند در عصر هوش مصنوعی هم هم‌چنان شأن و جایگاه خود را حفظ کند.

ابتدا دربارهٔ نویسندگان کتاب انسان چارچوب ساز صحبت می‌کنیم و سپس به سراغ محتوای کتاب می‌رویم.

نویسندگان کتاب انسان چارچوب ساز

این کتاب سه نویسنده دارد. نویسندهٔ اول ژورنالیستی به نام کنت کوکیر (Kenneth Cukier) است. او سال‌ها با نشریهٔ اکونومیست همکاری کرده و مقالاتی در زمینهٔ علم داده و بیگ دیتا منتشر کرده است.

کنت کوکیر هم‌چنین چند سال قبل، با همکاری ویکتور مایر شونبرگر (Viktor Mayer-Schönberger) استاد انستیتو اینترنت آکسفورد (OII) کتابی درباره بیگ دیتا نوشته که به فارسی نیز ترجمه شده است (کتاب داده های کلان – ترجمه عباس سقایی و گلشید شریف‌نیا). همین آقای ویکتور مایر شونبرگر، نویسندهٔ دوم کتاب انسان چارچوب ساز نیز هست (+).

نویسندهٔ سوم یعنی فرانسیس دو ویریکور (Francis de Véricourt)، استاد مدرسه مدیریت و تکنولوژی اروپا (مستقر در برلین)‌ است. او به طور تخصصی در زمینهٔ تصمیم گیری و فرایندهای مرتبط با آن تدریس و سخنرانی می‌کند (+).

هر سه نویسنده کتاب در زمینهٔ مدل‌سازی، دنیای دیجیتال و کلان داده‌ها افراد صاحب‌فکری محسوب می‌شوند. نه‌تنها دو ویریکور و مایر شونبرگر – که صاحب کرسی دانشگاهی‌اند – بلکه کنت کوکیر هم فراتر از یک ژورنالیست معمولی است و معمولاً تحلیل‌های ارزشمندی در مقالات و نوشته‌هایش دیده می‌شود.

از این نظر کتاب انسان چارچوب ساز کتابی ارزشمند است که می‌تواند نگاه و نگرش خواننده‌اش را در حوزه‌های تصمیم گیری و مدل ذهنی گسترش داده و عمیق‌تر کند.

محتوای کتاب انسان چارچوب ساز

مانند بسیاری از کتابهای مدیریت و کتابهای روانشناسی که در متمم معرفی شده‌اند، ما از کتاب انسان چارچوب ساز هم در درس‌های مختلف متمم استفاده می‌‌کنیم. بنابراین در این‌جا صرفاً به معرفی چارچوب کلی کتاب اکتفا خواهیم کرد.

در کتاب انسان چارچوب‌ساز سه بحث اصلی مطرح شده است:

• چارچوب یا مدل ذهنی چیست؟
• چارچوب های ذهنی را باید نقطهٔ قوت دید یا نقطهٔ ضعف؟
• جایگاه مدل های ذهنی انسان‌ها در عصر هوش مصنوعی چیست؟

در ادامه کمی دربارهٔ نگاه نویسندگان به پرسش اول و دوم حرف می‌زنیم. پاسخ آن‌ها به پرسش سوم را نیز بسیار مختصر بیان می‌کنیم. اما در همین ابتدا بگوییم که به دو علت قرار نیست دربارهٔ پاسخ سوم در این‌جا زیاد حرف بزنیم.

نخست به این علت که انگیزهٔ اصلی ما از معرفی این کتاب، کمک به تعریف مدل ذهنی است و نه تحلیل نقاط قوت و ضعف هوش مصنوعی. اگر در پی مقایسهٔ فرصت‌ها و محدودیت‌های هوش مصنوعی باشیم، کتاب‌های مناسب‌تری وجود دارند و مقالات فراوانی هستند که می‌شود به آنها پرداخت.

دومین علت هم این است که بحث دربارهٔ ظرفیت‌ها و محدودیت‌های هوش مصنوعی، مستلزم آشنایی با مفاهیمی مانند مدلهای زبانی، نمادی، فیزیکی، شناختی، بازنمایی و … است که در مطلب کوتاهی که با هدف معرفی کتاب نوشته شده نمی‌گنجد.

تعریف مدل ذهنی

نویسندگان این کتاب، مدل را «شکل ساده‌شده‌ای از جهان» معرفی می‌کنند. آن‌ها از مثال کلاسیک نقشه استفاده کرده و می‌گویند (نقل به مضمون):

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدلهای ذهنی به شما پیشنهاد می‌کند: