کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده

کتاب پنجمین فرمان یا The Fifth Discipline را باید بدون شک، شناخته شدهترین اثر پیتر سنگه دانست.
کتاب پنجمین فرمان که محتوای آن به آموزش مفاهیم مرتبط با سازمان یادگیرنده و نیز مبانی تفکر سیستمی میپردازد، در سال ۱۹۹۰ نوشته شده است. این کتاب برای یک مخاطب فرضی تدوین شده است که علاقمند است سازمان خود را به یک سازمان یادگیرنده تبدیل کند.
پیام کلی پیتر سنگه در کتاب پنجمین فرمان این است که هیچ سازمانی نمیتواند برای رشد و پیشرفت خود، فقط به تعداد محدود و معدودی از کارکنان خود تکیه کند. بلکه باید همهی اعضای یک سازمان بیاموزند که با هم کار کنند و دنیای بیرون و مشکلات درونی خود را از نگاهی تازه ببینند.
پیتر سنگه در این کتاب، توضیح میدهد که اگر کسی میخواهد یک سازمان یادگیرنده بنا کند (یا سازمان فعلی خود را به یک سازمان یادگیرنده تبدیل کند) باید در ایجاد و توسعهی پنج حوزه، سرمایه گذاری نماید. او این پنج حوزه را به شکل زیر فهرست میکند:
- #تفکر سیستمی
- قابلیتهای شخصی
- #مدلهای ذهنی
- چشم انداز مشترک
- یادگیری تیمی.
از جمله بحثهای زیبا و ارزشمند پیتر سنگه در این کتاب، ناتوانیهای یادگیری یا Learning Disabilities در یک سازمان است که آنها را با عناوین زیر مورد اشاره قرار میدهد:
افرادی که گرفتار این ویژگی (یا بیماری) هستند، خودشان را با شغلشان تعریف میکنند. شاید شما هم برنامه نویسانی را دیده باشید که چون متخصص PHP (یا Net.) هستند، وقتی در مورد رشتهی دیگر مثلاً .Net (یا PHP) صحبت میشود، قبل از اینکه به نیاز کارفرما یا مجموعهی خود فکر کنند، به این فکر میکنند که تکنولوژی مورد استفاده، از محدودهی دانش آنها خارج نشود و البته ممکن است این دغدغه را در پوشش نظرات کارشناسی، پنهان کرده و مطرح کنند.
این گونه بیماری، به این شکل ظهور و بروز پیدا میکند که هر مشکلی در دپارتمان ماست، ناشی از دپارتمانهای دیگر است و هر مشکلی در سازمان ماست، ناشی از سازمانهای دیگر است و هر مشکلی در بازار ماست، ناشی از بازارهای دیگر است و …
پذیرش مسئولیت بیش از حد هم، به اندازهی مسئولیت ناپذیری خطرناک است. خصوصاً وقتی میخواهیم مسئولیت مواجهه با رویدادهایی را بپذیریم که هنوز به وقوع نپیوستهاند. به تعبیر زیبای پیتر سنگه، آینده نگری، همیشه به معنای پیشتاز بودن نیست. بعضیها، انفعال را به عنوان توجه به آینده و اقدام مسئولانه در برابر آن، توجیه میکنند.
ما این بحث را در درس رویداد یا روند، به تفصیل بررسی کردهایم.
کسانی که به خاطر خراب شدن تدریجی اوضاع، به وضعیت فعلی عادت کردهاند و احساس نگرانی نمیکنند یا به خاطر بزرگ شدن تدریجی تهدید، آن را جدی نمیگیرند و متوجه آن نمیشوند.
یادگیری از تجربیات عالی است. اما فراموش نکنیم که تشخیص اینکه تجربیات ما چه دستاوردی داشته است، چندان ساده نیست. گاهی اوقات، امروز تجربهای داریم و چند ماه بعد یا چند سال بعد، نتیجهاش نمایان میشود. باید ببینیم وقتی از تجربهها میآموزیم، آیا واقعاً توانایی تشخیص نتایج تجربیات و اقدامهای خود را داریم؟
اعتقاد به تیمهای مدیریتی و فعالیتهای تیمی بدون اینکه با اصول آن آشنا باشیم، میتواند خطرساز باشد. بسیاری از تیمهای مدیریتی، به صورت حرفهای برای هیچ کاری نکردن و همزمان ایجاد تصویری از کار سنگین، تربیت شدهاند. آنها میتوانند ساعتها جلسه بگذارند و عرق بریزند و خسته شوند و صورت جلسه امضا کنند و از سوی دیگر، خود متوجه باشند که قرار نیست هیچ اتفاقی بیفتد و این صرفاً یک نمایش است!
کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه در ایران نیز ترجمههای متعددی داشته است که از جمله آنها میتوان به ترجمهی آقایان حافظ کمال هدایت و محمد روشن اشاره کرد که توسط سازمان مدیریت صنعتی منتشر شده است.
در صورتی که علاقمند باشید، در یک ده صفحهای به زبان انگلیسی، منتخبی از جملات مهم و پایهای کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه گردآوری شده که اگر چه برای درک مفهوم سازمان یادگیرنده کافی (یا حتی مفید) نیست، اما مطالعه آن میتواند ابزاری برای آشنایی بیشتر با پیتر سنگه و نیز تمرینی برای یادگیری بهتر زبان انگلیسی باشد:
برگزیدهای از حرف های پیتر سنگه در کتاب پنجمین فرمان – Fifth Discipline
لینک مربوط به خرید کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه در آدینه بوک
لینک مربوط به کتاب The Fifth Discipline در آمازون
در صورتی که هر بحث یا نظر عمومی در مورد این کتاب دارید، ممنون میشویم که با ما در میان بگذارید. اما در مورد ناتوانیهای یادگیری، چون به زودی بحثهای تکمیلی تخصصی در این زمینه خواهیم داشت، پیشنهاد میکنیم تحلیلهای کامل و دقیقتر خود را در آنجا مطرح فرمایید.
شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشتهاید.
ترتیبی که گروه متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تعریف سیستم چیست؟ تفکر سیستمی چیست؟ (نقشه راه درس)
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- فایل صوتی معرفی تفکر سیستمی
- فایل صوتی :مبانی و مفاهیم تفکر سیستمی
- تعریف سیستم و تفکر سیستمی
- چگونه میتوان به یکی از بهترین خودروسازان جهان تبدیل شد؟ (اتلی هارداسن)
- رویکرد سیستمی یعنی توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا – کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- نگرش کوتاه مدت آفت تفکر سیستمی
- وقتی سیستمها در برابر سیاست شما مقاومت میکنند
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تفاوت رویداد و روند در تفکر سیستمی و تحلیل سیستمها
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- راسل اکاف و تدوین مدرن تفکر سیستمی
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای: زنبورهایی که ناپدید میشدند
- تفکر سیستمی (فایل صوتی سمینار محمدرضا شعبانعلی)
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- آرکتایپهای سیستمی (۱): جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی (۲): موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی (۳): گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی (۴): فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آقای پیتر سنگه! لطفاً تعریف نگرش سیستمی را با ذکر یک مثال شرح دهید.
- نگرش سیستمی و مرور آن توسط راسل اکاف (۱)
- راسل اکاف: نگرش سیستمی، تحلیل مستقل از محیط را نمیپذیرد (۲)
- پارادوکس ایکاروس – همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- پروژه پایانی درس تفکر سیستمی
نویسندهی دیدگاه : احمد زارعی
کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه شاید یکی از بهترین کتابهائی است که در حوزه ی مدیریت خوانده ام .
این کتاب چهار چوب مرجعی برای دستیابی به هماهنگی ذهن و عملکرد شخصی و اثرات متقابل آن در همکاری های نظام مند جمعی ، برای دستیابی به دستاوردهای مطلوب و شناسائی عوامل ریشه ای بروز اثرات جانبی نامطلوب ، در اختیار خواننده قرار می دهد.
از ویژه گی های منحصر به فرد این کتاب پرداختن به اصول دستیابی به دستاوردهای پایدار در مقام توصیه بوده ، وشاید برخلاف بسیاری از کتاب های مدیریتی ابزارزده و مد روز، هیچ تجویزی برای حل مسائلمان ارائه نمی دهد زیرا بر این باور است که:
" مسائل امروزناشی از راه حل های دیروزاست "
و برای این که راه حل های امروز ما به مسئله ای برای فردا تبدیل نشود لازم است ازاشتباهاتمان بیاموزیم و تا وقتی که آموخته هایمان در قالب تنگ توسعه ی فردی محدود شده و به یادگیری ساختار یافته و هماهنگ سازمانی تبدیل نشود ، در واقع چیزی نیاموخته ایم واحتمالا با مسائل بیشتری در آینده مواجه خواهیم بود.
در حالی که یاد گیری های ساختار یافته ممکن است ما را در شناسائی عوامل محدود کننده رشد و رفع آن یاری داده وما را قادر سازد تا شرائط توسعه ی سازمانی و رشد شتابان را ایجاد کنیم ، عدم موفقیت در خلق سازمان یاد گیرنده بدون شک ما را در چرخه تباهی گرفتار خواهد ساخت و ویژه گی چرخه ی تباهی آنست که حرکتی بطئی دارد . در آغاز چرخه ی تباهی آنرا تشخیص نخواهیم داد و وقتی که از بروز آن آگاه شویم ، دیگر مجالی برای اقدام نخواهیم داشت.
پنج اصلی که خلق سازمان یادگیرنده بر آن استوار است عبارتند از :
تفکر سیستمی
تسلط فردی
مدل های ذهنی
ایجاد چشم انداز مشترک
یادگیری تیمی
اگر به بررسی آناتومی هر یک از ستون های خلق سازمان یادگیرنده بپردازیم ، همانگونه که کتاب پیتر سنگه به آن پرداخته است ، رد پای اعتماد به آنچه که بدیهیات می دانیم در روش حل مسائلمان ( بخوانیم ایجاد مسائل بیشترو عمیق تر در آینده ) دیده می شود.
و عدم اعتماد به آنچه فکر می کنیم که می دانیم یعنی تردید فلسفی. روش فلسفه همواره تردید در مورد آن چیزی است که گمان می کنیم که می دانیم. و همانگونه که در کتاب پنجمین فرمان به قول نوشته ای از مجله ی فورجون (Fortune) آمده است :
" افکار قدیمی خود را راجع به رهبری فراموش کنید "
و باز همانگونه که در کتاب از خوب به عالی اثر جیم کالینز آمده است :
"مدیران تراز پنجم بیشتر شبیه مارکوس اوورلیوس هستند تا ژولیوس سزار"
اگر بخواهیم گفته جیم کالینز را به معادل فارسی آن ترجمه کنیم :
" رهبران سازمان های یادگیرنده بیشتر شبیه ابو علی سینا خواهند بود تا هر پادشاه قدر قدرت نظامی "