تعارض شناختی (ناهماهنگی شناختی)
آیا تا به حال پیش آمده است که هم‌زمان با انجام یک کار، به خاطراین‌که مجبور شده‌اید آن کار را انجام دهید، حس دلگیری و ناراحتی و نارضایتی را تجربه کنید؟
بسیاری از ما در طول زندگی خود، بارها چنین وضعیتی را تجربه می‌کنیم و در میان دوستان و آشنایان نیز، نمونه‌های فراوان آن را می‌بینیم:
- دوست دارید در کشور بمانید، اما هم‌زمان در حال پیگیری برنامه‌ی مهاجرت خود هستید.
- از بی‌فایده بودن تحصیلات تکمیلی می‌گویید و در همان زمان، در جستجوی یک کلاس خوب و موثر هستید تا احتمال قبولی شما را در آزمون کارشناسی ارشد افزایش دهد.
- از فساد گله‌مندید؛ اما خود در حال اجرای یک تصمیم غیراخلاقی یا یک رفتار نادرست هستید.
- از بدی‌های سیگار می‌گویید و با مطالعات متعددی که درباره‌ی زیان‌های جبران‌ناپذیر آن وجود دارد، آشنایید؛ اما هم‌چنان به سیگار کشیدن ادامه می‌دهید.
بسیار خوش‌بینانه است که فرض کنیم انسانها دقیقاً به همان شکلی که دوست دارند، زندگی میکنند.
معمولاً واقعیت بیرونی در اطراف ما، ناهماهنگی‌های فراوانی با دنیای ذهنی ما دارد. ضمن این‌که در همان دنیای ذهنی‌مان هم، معمولاً هماهنگی مطلق برقرار نیست.
سوال‌هایی که تا این‌جا مطرح کردیم، مقدمه‌ای هستند تا به بحث ناهماهنگی شناختی یا تعارض شناختی (Cognitive Dissonance) بپردازیم. نظریه‌ای که لئون فستینگر در سال ۱۹۵۷ مطرح کرد و به سرعت مورد توجه روانشناسان قرار گرفت.
ناهماهنگی شناختی: از یک فرض ساده تا یک نظریه‌ی مستحکم
در معرفی لئون فستینگر توضیح دادیم که او معمولاً بر اساس تجربیات و تحلیل شخصی، نظریه‌ای را مطرح می‌کرد و بار اثبات و بررسی‌های دقیق‌تر بر اساس روش علمی، بر شانه‌ی دانشمندان پس از او می‌افتاد.
این نظریه هم، مانند بسیاری از حرف‌ها و نظریات دیگر فستینگر (مثلاً مقایسه اجتماعی)، همین مسیر را طی کرده است.
به این صورت که ابتدا صرفاً یک پیشنهاد تجربی بود و بعدها، مطالعات علمی و بررسی‌های آزمایشگاهی و عملی، از آن حمایت کردند (+).
دسترسی کامل به این درس و ۷۶ درس دیگر دربارهٔ تصمیم گیری و حل مسئله برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۱۲۸۱۰ نفر از متممی‌ها مجموعاً ۲۵۹۳۸ تمرین در درسهای تصمیم گیری و حل مسئله ثبت کرده‌اند.
با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۷۶ درس به هزاران درس دیگر از جمله درسهای زیر دسترسی پیدا می‌کنید. درسهای زیر صرفاً چند نمونه هستند:
تفکر سیستمی | تفکر استراتژیک | مهارت یادگیری
دوره MBA | توسعه فردی | سبک زندگی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مدیریت جلسه
مذاکره | مدیریت تعارض | مهارت های ارتباطی
کوری تصمیم گیری یا نابینایی در تحلیل انتخاب‌ها
طی نیم‌قرن اخیر، مصداق‌های فراوانی از ناهماهنگی شناختی یافته شده است. از مذاکره تا فروش و از رابطه عاطفی تا #استعفا و ترک رابطه‌ی شغلی، نمونه‌های فراوانی از کارکرد ناهماهنگی شناختی، مشاهده و تجربه شده‌اند.
یکی از جذاب‌ترین نتایح ناهماهنگی شناختی که اتفاقاً با درس تصمیم گیری هم ارتباط دارد، کوری تصمیم گیری یا نابینایی در تحلیل انتخاب‌هاست. در زبان انگلیسی از دو اصطلاح Decision Blindness و Choice Blindness برای توصیف این وضعیت استفاده میشود (+/+/+).
کوری تصمیم گیری به این معناست که ما گاهی خاطرات مربوط به شرایط تصمیم‌گیری خود را (خصوصاً با گذر زمان و فراموش کردن جزئیات) فراموش می‌کنیم. اما متوجه این وضعیت نمی‌شویم و درک نمی‌کنیم که اکنون نسبت به مکانیزم انتخاب خود در گذشته، بینایی کافی نداریم.
به این مثال‌ها توجه کنید:
رتبه و امتیاز شما در کنکور، زمانی در حدی بوده که فقط می‌توانسته‌اید به رشته‌ی X بروید و شما هم همین رشته را انتخاب می‌کنید.
مدت‌ها از این ماجرا می‌گذرد و به تدریج، شرایطی را که شما را به این انتخاب وادار کرده، فراموش می‌کنید.
حالا ممکن است وقتی از شما علت انتخاب رشته‌ی X را بپرسند، فهرستی از علت‌ها و انگیزه‌های خود را بیان کنید. فهرستی که هرگز در زمان تصمیم‌گیری در ذهن‌تان نبوده است.
برای انجام یک فعالیت مشخص، با جستجو در وب به دو نرم‌افزار X و Y می‌رسید.
نرم‌افزار X از همان ابتدا از شما می‌خواهد که مبلغ مشخصی را پرداخت کرده و آن را خریداری کنید.
اما نرم‌افزار Y نسخه‌ی آزمایشی دارد و به شما اجازه می‌دهد تا مدتی از آن استفاده کنید.
جدای از این نکته‌ی بدیهی که استفاده از نسخه‌ی آزمایشی، فرصتی برای آشناتر شدن بیشتر با نرم‌افزار است، نابینایی تصمیم‌گیری هم می‌تواند به کمک فروشنده بیاید.
مدتی بعد، ممکن است به خاطر نیاورید که علت انتخاب Y به جای X، پولی بودن X بوده است. بلکه ذهن شما یک روایتِ هماهنگ از ماجرا ساخته و شما، مجموعه‌ای از نقاط قوت و قابلیت‌ها را به عنوان علت انتخاب Y بیان می‌کنید.
هم‌چنین، اگر همین لحظه به شما بگویند که چرا از این برند گوشی استفاده می‌کنی، به خاطر نیاورید که در زمان خرید، برای خرید گوشی دیگری، ۱۰٪ کمبود بودجه داشته‌اید. یا این‌که در ساعت مراجعه به مرکز خرید، فروشگاه‌های متعددی بسته بوده‌اند و این گوشی، حاصل انتخاب از میان گزینه‌های معدود موجود است.
به همین خاطر، به شرح قابلیت‌ها و توانایی‌های ویژه‌ی گوشی خود می‌پردازید و آنها را علت اصلی انتخاب گوشی در نظر می‌گیرید.
آزمایش پیتر یوهانسن و همکارانش، یکی از گزینه‌های معروف در این زمینه است (+).
آنها چند زوج عکس چهره را به افراد مختلف نشان می‌دادند و می‌گفتند که در هر زوج، کدام چهره زیباتر است؟
بعد از مدتی، عکسی را دوباره به همان افراد نشان دادند و پرسیدند: چرا این چهره را انتخاب کردی؟
اما یک کار زیرکانه انجام شده بود: عکس‌هایی که به افراد نشان می‌دادند، عکس‌های انتخاب شده‌ی آنها نبود.
جز درصد کمی از افراد (حدود ۱۰٪)، هیچ‌کس نفهمید که این عکس‌ها را انتخاب نکرده بوده و اتفاقاً همگی، با انواع توضیحات و توصیفات، علت زیباتر بودنِ عکس را شرح دادند.
جالب این‌جاست که ۸۴٪ شرکت‌کنندگان در پایان آزمایش، در پاسخ به این سوال که آیا تعویض عکس‌ها را متوجه می‌شوید، گفته بودند که حتماً تغییر و تعویض عکس‌ها را متوجه خواهند شد.
ذهن ما انسانها، نمی‌تواند شکاف میان نیت و انتخاب را به‌سادگی پُر کند.
به همین علت، حتی اگر من موی بلوند دوست داشته باشم و به من بگویند «تو فردی با موی سیاه را به عنوان فرد زیبا انتخاب کردی»، مسئله را معکوس حل می‌کنم و با خود می‌گویند: موی سیاه در مورد برخی چهره‌ها، واقعاً زیبایی‌آفرین است.
تذکر پایانی: به‌خاطر داشته باشید که ما در روانشناسی و علوم انسانی، در مورد نتایج آماری و رفتارهای غالب حرف می‌زنیم و نه پدیده‌های قطعی.
بنابراین اگر مواردی را می‌بینید که هنوز پس از مدت‌ها، فرد به خوبی تصمیم‌های اولیه‌اش را تحلیل میکند و پس از تکرار یک تصمیم یا رفتار، هنوز هم به دقت می‌تواند آن را توضیح دهد، تعجب نکنید.
اگر مکانیزم ناهماهنگی شناختی قرار بود ۱۰۰٪ قطعیت داشته باشد، همه‌ی دزدان تخم‌مرغ را به عنوان مجرمانه‌ی هواپیماربای بالقوه، دستگیر و زندانی میکردند.
ضمن این‌که همین درس، با این هدف تنظیم شده که ما، این مکانیزم را بهتر بشناسیم و بتوانیم تا حدی آن را مدیریت کنیم.
یکی از کاربردهای تکنیک ثبت و مرور تصمیم‌ها هم، اتفاقاً کاهش اثر این خطای شناختی است.
تمرین
آیا در اطراف خود مصداق‌هایی از کوری تصمیم گیری را مشاهده کرده‌اید؟ به عبارتی، آیا کسانی را دیده اید که امروز وقتی تصمیم‌های گذشته خود را مرور و تحلیل میکنند، به اصول و معیارهایی اشاره میکنند که می‌دانید در زمان تصمیم گیری، معیار انتخاب آنها نبوده است؟
در مرور تصمیم‌های مهم زندگی خودتان، آیا انتخاب‌هایی را در ذهن دارید که حدس بزنید در مورد برخی از آنها گرفتار پدیده کوری تصمیم گیری هستید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تصمیم گیری به شما پیشنهاد میکند:
- مهارت تصمیم گیری درست در مدیریت و زندگی | دوره آموزش تصمیم گیری
- تصمیم گیری چیست؟ | تعریف تصمیم گیری + چند مثال از تصمیم گیری
- انواع تصمیم گیری در مدیریت و زندگی
- فایل صوتی درباره تصمیم گیری
- تصمیم گیری درست الزاماً به نتیجه مطلوب منتهی نمیشود
- تصمیم خوب و تصمیم بد
- پشیمانی در تصمیم گیری: کارآفرینی انتخاب من نبود
- تفاوت تصمیم گیری و تصمیم سازی
- هشت خرده مهارت برای تصمیم گیری بهتر و حل مسئله
- دانلود کتاب صوتی دشواری انتخاب (تناقض انتخاب) | بری شوارتز
- مرور سرفصل های درس تصمیم گیری در دانشگاهها
- تاریخچه نظریه های تصمیم گیری در مدیریت
- فوبیای تصمیم گیری | ریشه تردید در تصمیم گیری
- تصمیم های سخت زندگی و درد راه‌های نرفته
- «تصمیم گیری منطقی» در برابر «تصمیم قابلدفاع»
- روش های تصمیم گیری | آشنایی با سیستم یک و دو در فرایند تصمیم گیری
- چگونه لیست ارزش های زندگی خود را استخراج کنیم؟ راهنمای تعیین و اولویتبندی ارزشها
- پرسشنامه ارزش های شخصی (ارزش های فردی شوارتز)
- اخلاق هوش مصنوعی | مسئله تراموا
- تکنیک های تصمیم گیری | استفاده از گروه مشاوران فرضی
- تکنیک های تصمیم گیری | ثبت و مرور تصمیم‌ها
- در دفاع از پرتاب کردن سکه!
- خطاهای شناختی یا خطاهای ذهنی | معرفی انواع خطاهای شناختی
- تعریف سوگیری چیست؟ انواع سوگیری کدام است؟
- تشخیص بهتر سوگیری های ذهنی
- هیوریستیک و مغز خطاساز | میان برهای ذهنی
- سوگیری تاییدی چیست؟ | چرا نباید برای غلبه بر آن تلاش کنیم؟
- خطای تمرکز بر آخرین اطلاعات
- ترس از دست دادن و دام حفظ وضعیت موجود
- اثر لنگر انداختن چیست؟ چگونه میتوان این سوگیری شناختی را کاهش داد؟
- سوگیری خوش بینی | وقتی احتمالات واقعی را فراموش می‌کنیم
- اثر پلتزمن | کمربند ایمنی بهتر است یا میخ؟
- جاشوا بل و ویولن نوازی در ایستگاه مترو | مرور یک داستان آشنا
- تعارض شناختی (ناهماهنگی شناختی)
- کتاب کی بود کی بود؟ | وقتی خودمان را توجیه می‌کنیم
- خطای درک نادرست دامنه ارزیابی و مقیاس مسئله
- اعتماد به نفس بیش از حد
- استریوتایپ یا تفکر قالبی: معتقد به آن هستید یا قربانی آن؟
- خطای هاله ای یا اثر هاله ای چیست و چه اثراتی ایجاد میکند؟
- کدام توالت را انتخاب کنم؟ | دن اریلی
- سوگیری هنگام قضاوت درباره قهرمانان
- مجموعه کلیپ تصویری سمینار تصمیم گیری و انتخاب
- آنچه در میان سر و صداها گم میشود
- باید پای خودت گیر باشد! – مطلب تکمیلی تصمیم گیری
- چند نکته درباره تصمیم گیری برای کسب و کار
- سوال‌های مصاحبه شغلی | سنجش توانایی تصمیم گیری
- پروژه پایانی درس تصمیم گیری
- کتاب تفکر سریع و کند | کتاب دنیل کانمن درباره تصمیم گیری و قضاوت | مقایسه ترجمهها
- معرفی کتاب انتخاب‌ها، ارزشها و چارچوبها (دنیل کانمن)
- معرفی دنیل کانمن | برخی از کتابهای دنیل کانمن
- هوارد رایفا – از بنیانگذاران دانش تصمیم گیری
- اتاق خبر | درس تصمیم گیری
- تصمیم گیری بر اساس پیش بینی تصمیم دیگران | نگاه کینز به سرمایه گذاری و بازار بورس
سوال‌های پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحث‌های مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری می‌توانید نقشه راه‌های مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
هم‌چنین در صفحه‌های دوره MBA و توسعه فردی می‌توانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما می‌توانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را می‌توانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیم‌سال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که می‌توانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
هم‌چنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را می‌توانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا می‌دانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور می‌توانید به جمع متممی‌ها بپیوندید؟
نویسنده‌ی دیدگاه : نیكی
در یکی از فایل های صوتی شما شنیدم که ذهن ما ناخودآگاه آخرین خاطره ای را
که بیاد می آورد انتخاب میکند.
مثالی بود در مورد یک مسافرت یک هفته ای که بیشتر افراد فقط روز آخر را برای
بیان چگونگی سفر بازبینی میکردند.
در نظریه انتخاب گلاسر، منشاء رفتارها و احساسات و انگیزه های انسانها رویدادهای درونی در نظر گرفته میشود.
از طرفی ویلیام جیمز میگوید " بسیاری از مردم فکر میکنند که تفکر میکنند، درحالی که آنها صرفا" تعصبات خود را دوباره مرتب میکنند."
من با این جمله خیلی موافقم که "ما دوست داریم همیشه نتیجه همانی باشد که می‌خواسته‌ایم و فکر می‌کرده‌ایم"
رابرت فراست نزدیک ترین تعریف را از انتخاب های من دارد
"من جاده ای را که کم گذر بود برگزیدم. و تمام تفاوت ها ناشی از این انتخاب بود"
دشواری انتخاب و کوری تصمیم گیری و قلمرو تردید را در هر لحظه از زندگی خودم و اطرافیانم
چه در انتخابهای روزمره و چه در تصمیمات کلان به وفور دیده ام.
خیلی علاقمندم که در مورد انتخاب و تصمیگیری مطالب بیشتری بگذارید.