چگونه مانند یک نویسنده کتاب بخوانیم؟

63 نکته برای چگونه مانند یک نویسنده کتاب بخوانیم؟

پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

نویسنده‌ی دیدگاه : شهرزاد



متنی که من برای این تمرین، انتخاب کردم، مربوط به صفحه ی هفتم کتاب پیچیدگی از محمدرضا شعبانعلی هست.
 و دوست دارم این متن زیبا رو که کوتاه هم هست، یکبار در اینجا بیارم و بعد به چند سوال تمرین براساس احساس و ادراک شخصی خودم، بصورت خیلی خلاصه، پاسخ بدم: 
اصل متن: 
"ما همه زندانیان بدن خویشیم. هر دوست یا همسایه یا همکار، زندانی مجاوری است که در بدنی دیگر زندگی می کند. زبان، قرار است فهم مشترکی از جهان برای ما بسازد .گاه این کار را ادیبان انجام داده اند و گاه فیلسوف ها. اهل علم هم به شیوه ای دیگر و با تکیه بر قواعدی دیگر، زبانی دیگر ساخته اند. اگر چه بین صاحبان این زبان ها تفاوت ها و تعارض های بسیار است، اما یک وجه مشترک همه ی این زندانیانِ در بند را به یکدیگر متصل می کند. همه ی این زبانها از جهانی حرف می زنند که بیرون زندان ذهن ما وجود دارد و طبیعتاً هیچکس از بیرون زندان نیامده است تا راستی و ناراستی این همه واژه و شعر و روایت و داستان و دانسته را برای ما تایید یا تکذیب کند.  
پیچیدگی در این میان، زبان دیگری پیش روی ما قرار می دهد که اگر چه همچون سایر زبانها در دام ذهن ما گرفتار است،اما لااقل توانسته است پیوندی شگفت بین زبان های شاخه های مختلف علم، از فیزیک تا شیمی و از زیست شناسی تا انسان شناسی و از روانشناسی تا جامعه شناسی و از اقتصاد تا تکنولوژی برقرار کند.
 از این رو، این زبان، مستقل از آنکه چه رابطه ای با جهان خارج دارد، این ظرفیت را دارد که به زبان مشترک همه ی ما زندانیانِ طبیعتِ انسانی تبدیل شود.
هر آنچه در ادامه ی این کتاب می آید، تلاشی برای اثبات این ادعاست."
* چرا این متن نوشته شده؟
نویسنده، برای نوشتن این متن – مثل کل کتاب - ایده و پیامی ارزشمند در ذهن داشته است. او می کوشد تا ما را با یک دستگاه جهان بینی جدید، به نام نظریه سیستم های پیچیده، آشنا کند تا به کمک آن، قادر باشیم دنیا را از دریچه ی دیگری ببینیم و قواعد حاکم بر آن را با کیفیتی بهتر و دقیق تر درک کنیم. و نکته و حرف کلیدی این نوشته، به گمان من، و بر اساس گفته ی خودِ او، همان استفاده از علم پیچیدگی به عنوان زبانی است که این توانایی را دارد که بین شاخه های مختلف علم، پیوندی شگفت برقرار کند.
* ساختار این متن چیست؟
با توجه به شناختی که از نوشته های نویسنده دارم، فکر میکنم ساختار متن با دقت و ظرافت قابل تحسینی انتخاب شده. پیش از این نوشته، او روایتی آزاد از داستانی که دِرِک پارتریج در مقدمه ی کتاب خود درباره ی معمای هوش بیان کرده، نقل می کند و سپس می کوشد این روایت را به خدمت بگیرد تا نکاتی را که در ذهن داشته، به زیبایی هر چه تمام تر، در برابر دیدگان خواننده قرار دهد و او را برای دیدن و درک دنیا از دریچه ای که این کتاب در برابرش می گشاید، با حسی پر از شگفتی و اشتیاق، تا پایان با خود همراه سازد.
* لحن نویسنده چگونه است؟
من با خواندن این نوشته (مثل سایر بخش های کتاب)، لحنی مملو از شگفتی و شوق رو احساس کردم؛ که حتی اینجا در نهایت ظرافت، توانسته لحنی از دل نوشته را هم به خودش بگیرد. همچنین اشتیاقی غیر قابل وصف از تلاش برای آشنا شدن خود و همچنین آشنا کردن خوانندگانش به آن زبان مشترکی که میتواند بین همه ی ما - که به تعبیر زیبای او در طبیعت انسانی مان زندانی هستیم - به کار گرفته شود، را می توانم در این نوشته به خوبی احساس کنم.
وقتی این نوشته – مستقل از کل کتاب – را خواندم، حس کردم نویسنده بعد از اینکه روایت دِرِک پاتریج را خوانده، از ارتباطی که آن داستان، می توانسته با کتاب او - که  با تلاش و مطالعات و تحقیق های چند ساله ای که در این زمینه داشته، شروع به نگارش آن در یک سال اخیر کرده و هنوز در حال تکمیل آن است - داشته باشد؛ به شگفتی افتاده. سپس این شگفتی را در قالب این چند بند، در فضایی آکنده از آرامش و سکوت و تفکر، بدون هیچ تلاش مضاعفی، به زیبایی بر قلم جاری کند. برای منِ خواننده، او در القاء حس خود بسیار موفق بوده است.
* انتخاب کلمات او چگونه بوده؟ از ابزارهای کلامی‌ چگونه استفاده کرده؟
با شناختی که من به نوشته های نویسنده دارم، به راحتی نمیتوان هر کلمه ای را از هر جایی برداشت و با کلمات او در نوشته هایش جایگزین کرد. مگر آنکه اطمینان داشته باشیم که به نوعی در دایره ی واژگان خودِ او قرار دارد.
به عنوان یک نمونه ی ساده، شاید در این متن، بتوان کلمه ی «قاعدتاً»  را که در دایره ی واژگان او قرار دارد، به جای کلمه ی «طبیعتاً» جایگزین کرد. اما حس من اینست که او عمداً از کلمه ی «طبیعتاً» در اینجا استفاده کرده و احتمالاً مقصود او را از این جمله بهتر و دقیق تر نسبت به کلمه ای مثل «قاعدتا» بیان میکند. درضمن، با شناختی که از نوشته های او دارم، به مرور زمان متوجه شده ام که او از بعضی کلمات یا اصطلاحات خاصی، اصلاً استفاده نمی کند و در دایره ی واژگان او جایی ندارد. در ضمن، او در این نوشته، از زندان و زندانیان به عنوان استعاره استفاده کرده و به این شیوه، درک بهتر  و واضح تری از پیام خود را به ما می بخشد.
* جمله‌ها تا چه حد روان هستند؟
جمله های این متن هم مانند بسیاری نوشته های دیگر او، به نظر من، روان و خوش آهنگ هستند. من عادت دارم معمولاً موقع خواندن متن ها، چه توی دلم و چه به صورت زمزمه، همزمان با خواندن متن با صدای خودم، متن را میخوانم. و همیشه این همخوانی و خوشایند بودن صدای متن ها را از نوشته ای او حس می کنم. میتوانم بفهمم که برای نویسنده خیلی مهم هست که متن او هنگام خواندن، خوش‌آوا باشد. اغلب هم در همان بار اول میتوانم، شیوه‌ی درست خواندن جمله‌ها و محل توقف و مکث را حدس بزنم. متوسط طول جمله ها در این نوشته، نه خیلی کوتاه و نه خیلی بلندند، و تمرکز و دقت خواننده را در تمام طول خواندن این نوشته، حفظ می کنند.
* نویسنده تا چه حد به چارچوب‌های متعارف نوشتن مقید بوده است؟
به نظر من نویسنده چه در این نوشته و چه در نوشته های دیگر، اغلب با دقتی مثال زدنی، به چارچوب های نگارش درست مقید است. اما گاه هم در نوشته هایش، متوجه ی یک نوع ساختار شکنی و بیرون آمدن از یک سری چارچوب های عرف در انتخاب واژه ها یا اصطلاحات از طرف او میشوم که برایم بسیار دوست داشتنی هست و به من کمک میکند تا بتوانم به دنیای کلمات و اصطلاحات، از زاویه های دیگری هم نگاه کنم. مثل همینجا که به جای به کار بردنِ «پیش گفتار» از «پیش از گفتار» استفاده کرده است.

 
دوست گرامی مشاهده تمرینهای مربوط به این درس، صرفا برای کاربران متمم امکانپذیر میباشد.
.