Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
شرایط دریافت هدیه نوروزی متمم: دوره صوتی آموزش هدف‌گذاری (کلیک کنید)


کتاب نکته های ویرایش | راهنمای ویرایش متون فارسی | علی صلح جو


کتاب نکته های ویرایش نوشته علی صلح جو

ویرایش و ویراستاری، عالَمِ فرقه و فتواست.

تنوع آراء و سلیقه‌ها در این حوزه چنان زیاد است که گاه به نظر می‌رسد، ویراستاران بیش از آن‌که به ناشران و نویسندگان بپردازند، به تعارض‌های میان خود مشغول‌اند.

در این میان، کسی که می‌خواهد ساختار نوشته‌ی خود را اندکی بهبود دهد و کمی از سنگینیِ بارِ فهمِ مطلب را از دوش مخاطب بردارد، سردرگم می‌ماند که به سراغ چه کسی برود و کدام نسخه را معیار عملکرد خویش قرار دهد.

فرض ما بر این است که در میان دوستان متممی، دغدغه‌ی «انتقال معنا» جدی‌تر از «چالش‌های شکلی» است و اگر هم به ویرایش و ویراستاری توجه می‌کنند، می‌خواهند در این میان، به روانی و خوانایی نوشته‌های خود کمک کنند و در ذهن مخاطب، جایگاه بهتری بیابند.

فرض دیگرمان هم بر این است که ترجمه کردن و خواندن ترجمه‌های دیگران، بالاخص در حوزه‌ی نوشته‌های غیر داستانی، برای کسانی که در زمینه‌ی مدیریت و توسعه فردی تلاش می‌کنند، فعالیتی گریز‌ناپذیر است.

با این مفروضات، کتاب نکته های ویرایش نوشته‌ی علی صلح جو می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای دوستانی باشد که می‌خواهند سبک نگارش خود را بهبود بخشند و اشتباهات نگارشی پایه را در نوشته‌هایشان کاهش دهند.

کتاب نکته های ویرایش علی صلح جو

صلح‌جو، در ترجمه و زبان‌شناسی تحصیل کرده است و این گرایش زبان‌شناسانه را به خوبی در لابه‌لای نوشته‌هایش می‌توان حس کرد.

زبان‌شناسان بر خلاف ادیبان، در پی پاسداری از یک «زبان معیار» نیستند. بلکه زبان را به شکل پدیده‌ای پویا می‌بینند که باید آن را دید و شناخت و توصیف کرد. تحولات زبانی برای زبان‌شناسان، یک فاجعه نیست، بلکه ویژگی یک زبان زنده است که بی‌ وجود آن، دیگر نمی‌توان زبان را زنده و پویا نامید.

بنابراین وقتی نکته های ویرایش را از زبان یک زبان‌شناس می‌خوانید و می‌شنوید، اصالت بر «انتقال معنا با کمترین دشواری برای مخاطب» است و این مسئله‌ای است که همه‌ی ما نویسندگان و خوانندگان خارج از حوزه‌ی ادبیات، نیاز به آن را احساس کرده‌ایم.

کتاب نکته های ویرایش مجموعه‌ای از نکته‌هاست که صلح‌جو بر اساس تجربیات شخصی و یادداشت‌های پراکنده‌اش گردآوری کرده و از این منظر، می‌توانید خواندن کتاب را از هر بخشی که دوست دارید، آغاز کنید. در واقع، ویرایش اول کتاب، با مرتب کردن الفبایی موضوعات، این مجوز را به شکل صریح به خواننده داده بود. اما در ویرایش دوم، ترتیب نکات تغییر کرده و کتاب با کلیات آغاز می‌شود و سپس به سمت نکات جزئی می‌رود.

با این حال، هنوز هم پراکنده‌خوانی کتاب، به خاطر ماهیت محتوای آن، می‌تواند کاملاً مفید و آموزنده باشد و لازم نیست خود را به خواندن پیوسته‌ی نکات آن مقید کنید.

پیش از نقل چند بخش کوتاه از کتاب نکته های ویرایش، مناسب است بر این نکته هم تأکید کنیم که سرسری خواندن این کتاب، چندان مفید نخواهد بود. بهتر است بعد از خواندن هر بخش، مدتی متوقف شوید و به عنوان تمرین، متن‌های مختلف را بخوانید و نکات مطرح شده را در آن‌ها جستجو کنید و سپس، به سراغ بخش دیگری از کتاب بروید.

از دیدگاه علم زبان‌شناسی، هیچ واژه‌ای بی‌علت پیدا نمی‌شود. بنا بر این، اگر واژه‌ی لازمی را از زبان بیرون کنیم، دیر یا زود واژه‌ی دیگری جای آن را می‌گیرد.

تا آن‌جا که به خاطر دارم، اکنون پنج دهه است که بحث رسم‌الخط زنده و داغ باقی مانده است. کل فراز و فرود این دوران را می‌توان در دو گرایش خلاصه کرد: گرایش سرهم‌نویسان به رهبری احمد آرام و گرایش جدانویسان به پرچم‌داری دکتر امیرحسین آریان‌پور. احمد آرام کلمه‌ی روش‌شناسی را سرهم می‌نوشت (روششناسی) و آریان‌پور کلمه‌ی هگل را به صورت هه‌گل.

متأسفانه، بیشتر نویسندگان ما به جای حرکت‌گذاری نحوی به حرکت‌گذاری واژگانی اهمیت می‌دهند. ما نباید نگران باشیم که مبادا کسی مثلاً نِلسون را نَلسون بخواند. این بدخوانی بعد از مدتی اصلاح می‌شود، اما بدخوانی نحوی هر لحظه ممکن است برای ما پیش بیاید. مثال:

  • این کتاب بسیار شیوا تأثیر عمیقی بر من گذاشت.

واژه‌ی کتاب را به دو صورت می‌توان خواند: با کسره و با سکون (کتابِ، کتابْ). البته فقط یکی از این دو صورت (صورت کسره‌دار) در اینجا درست است، اما ما این را از قبل نمی‌دانیم و چه بسا خواندن جمله را با صورت ساکن (کتابْ) آغاز کنیم. بنابراین، اگر بتوان از این اشتباه‌خوانی جلوگیری کرد، کمک بزرگی به خواننده می‌شود.

  • بسیاری از محققان می‌خواهند این موضوع را روشن کنند.

این جمله دو معنی دارد و علت آن هم ابهام نحوی واژه‌ی بسیاری است.

(۱) بسیاری از محققان می‌خواهند (تصمیم دارند) این موضوع را روشن کنند.

(۲) بسیاری (از مردم) از محققان می‌خواهند این موضوع را روشن کنند.

بنا بر این، بهتر است بسیاری را به تنهایی به جای بسیاری از مردم به کار نبریم جز مواردی که بعد از آن فعل بیاید. ضمناً، ویراستارانی که به موجزنویسی افراطی علاقه دارند باید توجه داشته باشند که دوباره خوانی جمله بسیار مشکلتر از اضافه خواندن یک کلمه است.

برخی از ویراستاران فقط به کلمه توجه دارند. از چشم این گروه هرگز غلط‌هایی چون بخشیدن / بخشودن و گذاشتن / گزاردن در نمی‌رود، اما جمله‌های نامفهوم ممکن است در کارشان پیدا شود. برخی به کلمه و جمله، هر دو، توجه دارند که مسلماً روش بهتری است. این گروه، علاوه بر واژه، به دستور زبان، توجه دارند، اما با محتوا کاری ندارند. ویراستاران این گروه ممکن است مثلاً در جمله‌ی «خورشید به دور زمین می‌گردد» ایرادی نبینند زیرا واژه‌ی نادرستی در آن نیست و دستور آن هم درست است. کار این گروه از ویراستاران را ویرایش زبانی می‌نامند. برخی دیگر، مرحله‌ی مشکل‌تری از کار را به عهده می‌گیرند. اینان، علاوه بر واژه و جمله و ساخت دستوری آن، به منبعی معتبر مراجعه می‌کنند تا ببینند آیا خورشید به دور زمین می‌گردد یا نه. پس از پی بردن به اینکه عکس این قضیه درست است، جمله را تغییر می‌دهند و به صورت «زمین به دور خورشید می‌چرخد» در می‌آورند. کار این ویراستاران را ویرایش زبانی-محتوایی یا زبانی-استنادی می‌گویند.

… نکته‌ای که می‌خواهم اشاره کنم این است که متن قطعه‌ای نیست که فقط غلط نداشته باشد، بلکه علاوه بر بی‌غلطی باید بی‌نقص هم باشد. بی‌عیبی با بی‌نقصی فرق دارد. یافتن عیب آسان‌تر از یافتن نقص است. نمونه‌ی زیر پاراگراف آغازین مقاله‌ای است مفصل با عنوان «تحلیلی از زندگی و آثار ادوارد گرنویل براون» از مجله‌ی مترجم (۱۳۹۰):

«ادوارد گرنویل براون در ۷ فوریه‌ی سال ۱۸۶۲ میلادی (برابر با ۱۸ بهمن ۱۲۴۰) در دهکده‌ی اوِلی، نزدیک شهر دورسلی در ایالت گلاس‌ترشایِر چشم به جهان گشود. پدرش مدیر یک کارخانه‌ی کشتی‌سازی بود و علاقه داشت که فرزند او نیز شغل او را برگزیند. اما …»

… تصور کنید انگلیسی‌ها مقاله‌ی مفصلی درباره‌ی فردوسی نوشته باشند اما در هیچ جای آن به ایرانی بودنش اشاره نکرده باشند. در مقاله‌ی بالا نویسنده به نام دهکده‌ی زادگاه اشاره می‌کند اما نمی‌گوید که این شخص انگلیسی است یا آمریکایی و یا از ملیتی دیگر.

واقعیت این است که در دنیای امروزی که هر یک از ما با یک دستگاه کامپیوتر یا موبایل، به نوشتن و تولید محتوا مشغولیم و وسوسه‌ی سرعت، میل به بازخوانی و ویرایش را از ما می‌گیرد، هر چقدر هم که ادیبان و ویراستاران گریبان چاک کنند، باز هم متن‌ها بدون اشتباه نخواهند بود.

اما اگر خواندن این نوع نکات و چنین کتابهایی باعث شود حساسیت ما به نوشته‌هایمان کمی بیشتر شود، خواندن نوشته‌هایمان ساده‌تر خواهد شد و بی‌تردید این پیامد، دستاورد کمی نیست.

توضیح پایانی این‌که کتاب نکته های ویرایش به همت #نشر مرکز منتشر شده است.

خرید کتاب نکته های ویرایش (شهر کتاب آنلاین)‌ ]

خرید کتاب نکته های ویرایش (آدینه بوک) ]

پیشنهاد عضویت در متمم

دوست عزیز.

شما با عضویت رایگان به عنوان کاربر آزاد متمم (صرفاً با تعیین نام کاربری و کلمه‌ی عبور) می‌توانید به حدود نیمی از چند هزار درس متمم دسترسی داشته باشید.

همچنین در صورت تمایل، با پرداخت هزینه عضویت، به همه‌ی درس‌های متمم دسترسی خواهید داشت. فهرست برخی از درس‌های مختص کاربران ویژه متمم را نیز می‌توانید در اینجا ببینید:

 فهرست درس‌های مختص کاربران ویژه متمم

از میان درس‌هایی که در فهرست بالا آمده است، درس‌های زیر از جمله پرطرفدارترین‌ موضوعات هستند:

دوره MBA  |  مذاکره  |  کوچینگ  |  توسعه فردی

فنون مذاکره  |  تصمیم گیری  |  مشاوره مدیریت

تحلیل رفتار متقابل  |  تسلط کلامی  |  افزایش عزت نفس

چگونه شاد باشیم  |  هوش هیجانی  |  رابطه عاطفی

خودشناسی  |  شخصیت شناسی  |  پرورش کودکان هوشمندتر

اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    نورا ، ‌ ‌ ، سیدمهدی حسینی ، محمد فرازی ، سعید رمضانی

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری چالش نوشتن به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه چالش نوشتن
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۴ نظر برای کتاب نکته های ویرایش | راهنمای ویرایش متون فارسی | علی صلح جو

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .