سبک زندگی | تعریف سبک زندگی چیست و مولفه های آن کدامند؟

طی دهه‌های اخیر اصطلاح سبک زندگی (به انگلیسی: Lifestyle) به یکی از اصطلاحات رایج در کتاب‌ها، مقالات، رسانه‌ها و حتی گفتگوهای روزمره تبدیل شده است.

پزشکان از بیماریهای سبک زندگی حرف می‌زنند و برخی از بیماری‌ها – مانند سرطان ریه، سکته و بیماری عروق کرونر – را به سبک زندگی ما نسبت می‌دهند. آن‌ها ما را تشویق می‌کنند که «سبک زندگی سالم» داشته باشیم تا خطر ابتلا به بیماری‌ها – خصوصاً‌ در سن بالاتر – کاهش پیدا کند.

سیاستمداران از سبک زندگی مردم حرف می‌زنند در برخی کشورها که سیاست‌گذاری متمرکزتر است،‌ شکل مطلوبی از سبک زندگی را تعریف می‌کنند و از مردم می‌خواهند که به آن سبک نزدیک شوند. این کلمه در رسانه‌ها هم بسیار به کار می‌رود. مثلاً از مسئولین نقل می‌شود که «سبک زندگی مردم کشور ما ایرانی و اسلامی است.»

جامعه‌شناسان به سبک زندگی در گروه‌های مختلف جامعه می‌پردازند و تغییرات سبک زندگی مردم را در طول زمان بررسی می‌کند.

فعالان بازاریابی و برندینگ هم از سبک زندگی مشتریان و مخاطبان حرف می‌زنند و می‌‌کوشند با تحقیق در مورد سبک زندگی گروه‌های هدف خود، محصولاتی بهتر عرضه کرده و کمپین‌های تبلیغاتی و برنامه‌های ترویجی (پروموشن) بهتری اجرا کنند.

جدای از استفاده‌های تخصصی، این اصطلاح در فضای عمومی جامعه تقریباً برای توصیف هر چیزی به کار می‌رود. توصیف مایکل سوبِل در اوایل دههٔ هشتاد میلادی خواندنی است (+):

البته توجه به بحث سبک زندگی در میان ایرانیان – حداقل به این شکل و با این اصطلاح – قدمت کمتری دارد. اگر میزان جستجوهای فارسی را به استناد گوگل ترندز مبنا قرار دهیم، به نظر می‌رسد از رونق این اصطلاح بیش از یک دهه نمی‌گذرد (+):

ضمن این‌که بخش بزرگی از این جستجوها هم احتمالاً به دانش‌آموزانی باز می‌گردد که می‌خواهند تکالیف مدرسهٔ خود را انجام دهند (چون در کتاب تفکر هفتم و تفکر دهم به بحث سبک زندگی و مولفه های سبک زندگی پرداخته شده است).

با این وصف، باید بگوییم هنوز این اصطلاح جایگاه خود را در ذهن و زبان ما ایرانیان پیدا نکرده و راه درازی در پیش است تا به جایگاه مناسب خود دست پیدا کند.

تعریف سبک زندگی چیست؟

با وجودی که این روزها همه از سبک زندگی حرف می‌زنند، هنوز روی تعریف سبک زندگی اتفاق‌نظر وجود ندارد. البته نباید چنین انتظاری هم داشته باشیم. روانشناسان، جامعه‌شناسان، بازاریابان، اقتصاددان‌ها، سیاستمداران و سایر متخصصان، این اصطلاح را برای نیازهای متفاوتی به کار می‌برند و طبیعی است هر کدام، تعریف خاص خود را نیز مد نظر داشته باشند و آن را به سبک متفاوتی مفهوم پردازی کنند.

با وجود تعریف‌های متنوعی که از سبک زندگی وجود دارد، ما این اصطلاح را با در نظر گرفتن اولویت‌ها و دغدغه‌های متمم (یعنی مدیریت و توسعه فردی) تعریف می‌کنیم (+/+/+):

مجدداً به این نکته توجه کنید که سبک زندگی، در ذهن و ذهنیت خلاصه نمی‌شود و باید نمودهای بیرونی داشته باشد. مثلاً در فهرست مولفه های سبک زندگی گفتیم که «جایگاه خانواده در تصمیم‌های ما چیست؟»

این‌که کسی بگوید: «جایگاه خانواده برای من خیلی بالاست» هیچ چیزی را در مورد سبک زندگی‌اش مشخص نمی‌کند. نمودهای بیرونی باید با توضیحاتی شبیه موارد زیر مشخص شود:

• چقدر از درآمد ماهانه‌ام را برای کمک به خانواده یا هدیه دادن به اعضای خانواده اختصاص می‌دهم؟
• چند ساعت در هفته یا ماه، برای گفتگو یا دیدار با اعضای خانواده در نظر می‌گیرم؟
• آیا محل زندگی فعلی‌ام را بر اساس نزدیکی به پدر و مادر انتخاب کرده‌ام؟
• آیا ازدواج کرده‌ام و خانوادهٔ خود را تشکیل داده‌ام؟
• آیا به همراه پدر و مادرم زندگی می‌کنم؟

این نوع توضیحات و ده‌ها توضیح مشابه که همگی نمود بیرونی دارند و قابل مشاهده هستند، می‌توانند سبک زندگی ما را توصیف کنند. وگرنه این‌که «من همیشه هنگام خواب به پدرم فکر می‌کنم» نمی‌تواند دادهٔ ارزشمندی برای ارزیابی و تعریف و تشخیص سبک زندگی باشد.

اهمیت سبک زندگی | چرا سبک زندگی مهم شده است؟

دلایل زیادی را می‌توان برای افزایش توجه به سبک زندگی مطرح کرد. اما باز هم با توجه به موضوعات مورد بحث ما در متمم، صرفاً به سه حوزهٔ بازاریابی، سلامت و توسعه فردی اشاره می‌کنیم:

سبد خرید | نمادی از سبک زندگی

وقتی بخواهید در سطح کلان (مثلاً در سطح سیاستگذاران دولتی یا شرکت‌های بزرگ) سبک زندگی انسان‌ها را بررسی کنید، احتمالاً به بخشی از داده‌های رفتاری آن‌ها دسترسی نخواهید داشت.

مثلاً نمی‌توانید به سادگی بدانید که مردم چقدر برای سلامت خود وقت می‌گذارند یا به چه میزان با دوستان خود حرف می‌زنند.

در چنین شرایطی، محققان، شرکت‌ها و سیاست‌گذاران ترجیح می‌دهند به سراغ سبد خرید مردم بروند. بررسی چیزهایی مثل میزان مصرف مسواک و خمیر دندان یا مبلغ قبض تلفن ثابت و موبایل در سبد خرید مردم می‌تواند با خطای قابل‌تحمل به ما نشان دهد که سبک زندگی آن‌ها چگونه است.

بررسی سبد خرید به عنوان نشان‌دهندهٔ سبک زندگی آن‌قدر رایج است که برخی متخصصان بازاریابی ترجیح می‌دهند به جای تمام پیچیدگی‌هایی که روانشناسان و جامعه‌شناسان برای مفهوم سبک زندگی در نظر می‌گیرند، سبک زندگی و سبد خرید را تقریباً یکسان فرض کنند و چنین تعاریفی ارائه دهند (+): «سبک زندگی یعنی بررسی انتخاب‌های انسان‌ها در سبد خرید و مطالعهٔ الگوی مصرف آن‌ها»

البته چنان‌که روبرت دان می‌گوید، این شکل از تعریف سبک زندگی وقتی معنا دارد که دست طبقات مختلف جامعه تا حد خوبی در خرید کردن باز باشد (+). سیگار را به عنوان یک مثال در نظر بگیرید.

امروز سیگار در محدودهٔ قیمت بسیار گسترده‌ای وجود دارد و عرضه می‌شود. در حدی که بعید است افراد سیگاری به خاطر ضعف مالی مصرف سیگار را کنار بگذارند. پس کسی که سیگار را ترک می‌کند یا سیگار در سبد خریدش نیست،‌ مشخصاً «برای سلامت خود و اطرافیان» ارزش قائل است و در مقابل، کسی که سیگار می‌خرد، سلامت را در اولویت قرار نداده است.

چون خریدن یا نخریدن سیگار ربطی به قدرت اقتصادی ندارد، می‌توان آن را به عنوان یکی از شاخص‌های سبک زندگی سالم در نظر گرفت.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری سبک زندگی من به شما پیشنهاد می‌کند: