Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
دوره آموزشی هدف گذاری (کلیک کنید)


مکان سوم چیست؟ | مسئلهٔ مکان را جدی بگیریم


مکان سوم

🟩  ساعت کار تمام شده و باید به خانه بروید. اما کمی بی‌حوصله هستید. یا حوصلهٔ اهل خانه را ندارید، یا جلسات امروز خسته‌تان کرده و ترجیح می‌دهید با کمی فاصله به خانه بروید تا چهرهٔ سرحال‌تری از شما ببینند. کجا می‌روید؟

🟩  می‌خواهید از خانه بیرون بروید و کمی بچرخید. قدم بزنید و اطراف را نگاه کنید. هدف‌تان این است که کمی تحرک داشته باشید. اما خیلی خوشحال می‌شوید دوست و آشنایی را هم ببینید و چند کلمه، کاملاً‌ گذری و غیررسمی، گپ بزنید. کجا به ذهن‌تان می‌رسد؟

🟩  در یکی از شبکه های اجتماعی، یکی از همکاران قدیمی‌تان را پیدا کرده‌اید. هر دو شوق دارید یکدیگر را ببینید. در عین حال، آن‌قدر از هم دور بوده‌اید و از حال و روز هم بی‌خبر بوده‌اید که گزینهٔ اول‌ هیچ‌کدام‌تان خانه نیست. کجا را برای دیدار انتخاب می‌کنید؟

اگر چنین سوال‌هایی را به یک متخصص جامعه‌شناسی شهری بگویید، بلافاصله یک اصطلاح در ذهنش زنده می‌شود: مکان سوم (Third Place)؛ موضوعی که می‌خواهیم در این درس کمی به آن بپردازیم. البته باید تأکید کنیم که موضوع مکان سوم بسیار عمیق و گسترده است و با حوزه‌هایی مانند فلسفه، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و طراحی شهری گره خورده و کتاب‌های متعدد و مقاله‌های بسیاری در موردش نوشته شده است. بنابراین در این‌جا قرار است صرفاً مقدمه‌ای بر این بحث داشته باشیم؛ کوتاه و مختصر، در حدی که در چارچوب درس‌های سادهٔ سبک زندگی در متمم بگنجد (سبک زندگی چیست؟).

مکان سوم چیست؟

اصطلاح مکان سوم را رِی اولدنبرگ (Ray Oldenburg) جامعه‌شناس آمریکایی ابداع کرده و رواج داده است. او متخصص جامعه‌شناسی شهری بود و در دهه‌های آخر قرن بیستم، کتاب‌ها و مقالات متعددی در این باره نوشت.

تعبیر مکان سوم از این‌جا آمده است که اولدنبرگ می‌گفت مکان اول و مهم‌ترین مکانی که هر فردی در زندگی خود در اختیار دارد، خانه است. دومین مکانی هم که بسیاری از مردم در آن زندگی می‌کنند، محل کار است. اما مکان‌های دیگری هم هستند که نه خانه‌اند و نه محل کار. با این حال، می‌توانند نقش مهمی در زندگی اجتماعی انسان‌ها ایفا کنند. کافی‌شاپ‌ها، پارک‌ها، پیاده‌روها، صندلی‌های کنار خیابان‌ها، فضاهای سبز محلی و مراکز خرید محلی، نمونه‌هایی از این مکان‌ها محسوب می‌شوند.

اولدنبرگ معتقد بود سهم مکان‌های سوم در زندگی شهرنشینی آمریکایی کم است و بسیاری از آمریکایی‌ها زندگی دوپایه‌ای را تجربه می‌کنند: نوسان بین خانه و محل کار. در حالی که در فرهنگ‌های دیگر جهان و مشخصاً فرهنگ اروپایی و عربی می‌توان مصداق‌های فراوانی مکان‌های نوع سوم دید.

تعریف مکان سوم

از نظر اولدنبرگ، خانه چیزی شبیه رحِم مادر است: محدود و مستقل و جدا از ناامنی‌های جهان. محیط کار هم، بیش از هر چیز، شبیه میدان رقابت است. جایی که باید مراقب باشی به اهدافی که برایت تعیین شده برسی و از دیگران هم عقب نیفتی. اما مکان سوم، نه امنیت مطلق رحم مادر را دارد و نه فشار رقابتی محیط کار. مکان سوم، جایی برای تجربهٔ لذت و رضایت، ناشی از حضور در جامعه و درآمیختن با جامعه است. حتی کسی که به تنهایی در خیابان قدم می‌زند یا بدون همراه در کافی‌شاپ می‌نشیند و نوشیدنی سفارش می‌دهد، به جای گوشه‌گیری، شکلی از حضور در جامعه را انتخاب کرده است.

مکان سوم چه ویژگی‌هایی دارد؟

دسترسی کامل به این مطلب برای اعضای ویژهٔ متمم امکان‌پذیر است.

با توجه به همهٔ این توضیحات، احتمالاً برایتان شفاف است که مخاطب اول چنین بحث‌هایی، سیاست‌گذاران و طراحان فضای شهری هستند. ما به عنوان شهروند، دست‌مان در تغییر طراحی‌های کلان شهری، یا تغییر سیاست‌های عمومی حضور در شهر باز نیست.

اما اکنون که با این مفهوم آشنا شده‌اید، از منظر دیگری هم می‌توانید به آن‌ نگاه کنید:

چه فضاهایی تا کنون نقش مکان سوم را برای شما ایفا کرده‌اند؟

آیا مکان‌های دیگری در اطراف‌تان یا شهر محل زندگی‌تان وجود دارد که از جنس مکان سوم باشند، اما شما تا کنون زیاد به آن‌ها سر نزده باشید؟

وقتی زندگی خود را مرور می‌‌کنید، نبودن یا کم بودن مکان‌هایی با این ویژگی، چه زحمت‌ها و دردسرهایی برای شما ایجاد کرده است؟

پیشنهاد عضویت در متمم

شما با عضویت ویژه در متمم، می‌توانید به درس‌ها و آموزش‌های بسیاری از جمله موضوعات زیر دسترسی کامل داشته باشید:

  فهرست درس‌های متمم

موضوعات زیر، برخی از درس‌هایی هستند که در متمم آموزش داده می‌شوند:

  دوره MBA (یادگیری منظم درس‌ها)

  استراتژی | کارآفرینی | مدل کسب و کار | برندسازی

  فنون مذاکره | مهارت ارتباطی | هوش هیجانی |تسلط کلامی

  توسعه فردی | مهارت یادگیری | تصمیم گیری | تفکر سیستمی

  کوچینگ | مشاوره مدیریت | کار تیمی | کاریزما

  عزت نفس | زندگی شاد | خودشناسی | شخصیت شناسی

  مدیریت بازاریابی | دیجیتال مارکتینگ | سئو | ایمیل مارکتینگ

اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:

چند پرسش، و پاسخ آن‌ها

کدام کتاب‌ها و مقالات اولدنبرگ به بحث مکان سوم مربوط‌ هستند؟

قدیمی‌ترین کتاب اولدنبرگ دربارهٔ مکان سوم کتابی است که با عنوان The Great Good Place در سال ۱۹۸۹ نوشت که منبع اصلی این درس هم هست. در این کتاب فصلی با عنوان مسئلهٔ مکان در آمریکا (The Problem of Place in America) وجود دارد که بارها به صورت مستقل در کتاب‌های دیگر هم بازنشر شده است (+). او بعدها در کتاب دیگری با عنوان Celebrating the Third Place تجربهٔ افراد مختلف از حضور در مکان‌های سوم را نیز منتشر کرد. طبیعتاً در کتاب اخیر، سهم روایت و نقل قول بسیار بیشتر از بحث‌های تحلیلی است.

آیا نمی‌توان شبکه های اجتماعی را چیزی از جنس مکان سوم دانست؟

همان‌طور که می‌توانید حدس بزنید، خود اولدنبرگ چنین بحثی را مطرح نکرده است. چون ایدهٔ مکان سوم حدود سه دهه قبل و پیش از رواج گستردهٔ شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. با این حال، طی سال‌های اخیر، جامعه‌شناسان متعددی به این پرسش پرداخته‌اند.  این بحث بسیار گسترده است و جزئیات فراوان دارد. چون از بعضی زوایا می‌توان شبکه‌های اجتماعی را مصداق مکان سوم دانست؛ جایی که نه خانه است و نه محیط کار. و نیز فضای دیدارهای اتفاقی و تعامل کم‌هزینه را فراهم می‌کند. اما از سوی دیگر، کسانی هستند که تعامل دیجیتال را جایگزین تعامل فیزیکی نمی‌دانند.

اگر به چنین بحثی علاقه‌مند باشید، کتاب‌هایی هستند که می‌توانید برای تحقیق بیشتر به آن‌ها مراجعه کنید. از جمله:‌

Digital Media and Society

Rethinking Third Places

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    علاقه مند به یادگیری ، مریم زادسر ، نیوشا زنده دلان ، سارا پوش نژاد ، ابوالفضل

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری سبک زندگی من به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه سبک زندگی من
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۶۳ نظر برای مکان سوم چیست؟ | مسئلهٔ مکان را جدی بگیریم

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : کسری

    ..::هوالرفیق::..

    شاید عجیب باشد این مکان سومِ من.

    به عنوان یک دانشجوی پزشکی، بخش عظیمی از زمان را در بیمارستان سپری کرده‌ام در سال‌هایی که گذشت. نسبت به یک جا در بیمارستان چنین احساسی دارم؛ حس مکان سوم:

    زمانی که ساعت از 12 شب گذشته است، و من از دستگاه‌های وندینگِ در راهرو یک «کارامل لاته» سفارش می‌دهم و در سکوت شب، زیر نور ماه و ستاره‌ها، در حیاط بیمارستان روی نیمکتی چوبی می‌نشینم و در تنهایی کامل، این زمان را می‌گذرونم.

    این حس، در شب‌های بارانی پاییز و زمستان برای من خیلی «مکانِ سومی‌تر!» هست.

    البته، دو مکان سوم دیگر هم دارم.

    یکی پارک بعثت، کنار و پشت باغ عفیف‌آبادِ شیراز است. و یکی هم پیتزا فروشیِ کنار خانه مادربزرگم در گیلان. این دو مکان، تمام ویژگی‌های مکان سوم را برای من دارند:

    1. خنثی هستند

    2. می‌توانم بارها آنجا ظاهر شوم

    3. فرصتی هست برای تمامِ «ناگهانی»هایم

    4. فرصتی برای «تلف کردن وقت» و «گفت و گو»

    5. حتی به ظاهر، آنجا همه هم‌سطح هستیم

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .