کتاب مدیریت توجه (نیر ایال) | معرفی، خلاصه و نقد

نیر ایال را معمولاً با کتاب قلاب می‌شناسند؛ کتابی که به بررسی ویژگی‌های محصولات اعتیادآور پرداخته بود. او در کتاب قلاب به این پرسش پاسخ داده بود که اپلیکیشن‌های موبایل، شبکه های اجتماعی و بسیاری از ابزارهای مدرن – خصوصاً دیجیتال – ما را به خود عادت می‌دهند.

کتاب Indistractable دومین تلاش ایال در نگارش کتاب است. این کتاب با نام‌هایی مانند ذهن حواس‌جمع (#نشر آموخته) و مدیریت توجه (#انتشارات آریاناقلم) و انحراف ناپذیر (انتشارات خوب) به فارسی ترجمه و منتشر شده است.

او در این کتاب، به دردسرها و پریشان‌فکری‌های حاصل از ابزارهای مدرن زندگی امروزی پرداخته و کوشیده راهکارها و تکنیک‌هایی برای مدیریت توجه، افزایش تمرکز و مدیریت زمان در دوران معاصر ارائه کند.

مدیریت توجه | ادامهٔ کتاب قلاب

نیر ایال کتاب مدیریت توجه را ادامهٔ کتاب قلاب می‌داند و فصل کوتاهی را در ابتدای کتاب به شرح این ارتباط اختصاص داده است.

او توضیح می‌دهد که اگر بپذیریم بسیاری از خدمات، نرم‌افزارها، الگوریتم‌ها و اپلیکیشن‌ها با این هدف طراحی می‌شوند که مخاطب را با خود درگیر کرده و به خود معتاد کنند، کاملاً طبیعی است که نمی‌توانیم صرفاً با شهود روزمره به مقابله با این طراحی‌های هوشمندانه بپردازیم. بلکه باید ابتدا اصول طراحی این سیستم‌ها را بشناسیم و در ادامه با توجه به ویژگی‌های ذهنی و عادت‌های شناختی و رفتاری انسان‌ها، تکنیک‌هایی برای رهایی از دام این ابزارهای اعتیادآور پیدا کنیم.

این همان چیزی است که کتاب مدیریت توجه به آن پرداخته است.

فرار از تکنولوژی نه مفید است و نه کافی

معمولاً بلافاصله پس از صحبت از اعتیاد به اینترنت و ابزارهای دیجیتال، ذهن‌مان به سراغ دیتاکس دیجیتال (سم‌زدایی دیجتال یا ترک اعتیاد دیجیتالی) می‌رود.

با خود فکر می‌کنیم که اگر موبایل و شبکه‌های اجتماعی و ایمیل و ابزارهای دیگر ما را معتاد می‌کنند، کافی است بکوشیم آن‌ها را از زندگی خود حذف کرده یا سهم‌شان را محدود کنیم.

اما نیر ایال بر این باور است که مدیریت توجه فراتر از این تکنیک‌های ساده است. او حتی مدیریت توجه را محدود به دوران جدید نمی‌داند و معتقد است که در دوران جدید صرفاً شیوه‌های تازه‌ای برای نمایان شدن یک مشکل قدیمی خلق شده‌اند. او در اوایل کتاب مدیریت توجه می‌گوید:

با تکیه بر این مثال و ذکر نمونه‌های مشابه، نیر ایال مدل بزرگ‌تری را برای مدیریت توجه پیشنهاد می‌کند. مدلی که در ادامه مولفه‌های آن را مرور می‌کنیم.

مدل نیر ایال برای مدیریت توجه

نیر ایال معتقد است که تلاش‌های ما برای مدیریت توجه و افزایش تمرکز باید حول چهار محور باشد. این چهار محور را در نمودار زیر مشاهده می‌کنید:

پیشنهادهای نیر ایال برای مدیریت توجه

نیر ایال پیشنهادهای بسیاری برای مدیریت توجه در سراسر کتاب خود گنجانده است. بسیاری از این پیشنهادها مفید و کاربردی هستند و اگر آن‌ها را جدی بگیرید، می‌توانید تمرکز و توجه خود را بهتر و بیشتر مدیریت کنید.

اگر مدیریت توجه برایتان مهم است، منطقی است که همهٔ کتاب را بخوانید و پیشنهادهای آن را بررسی کنید. اما صرفاً به عنوان یک نمونه از پیشنهادهای مطرح‌شده در کتاب، به قانون ده دقیقه اشاره می‌کنیم:

نقد کتاب مدیریت توجه |‌ کتابی کاربردی اما غیرعلمی

کتاب مدیریت توجه را می‌‌توان نمونه‌ای از «کتاب‌های دنباله یا پی‌آیند» ( Sequel) دانست؛ کتاب‌هایی که نویسنده معمولاً پس از موفقیت نخستین کتاب خود تشویق می‌شود آن‌ها را بنویسد و منتشر کند.

البته دنباله یا پی‌آمد بودن، نقطه‌ضعف یک کتاب نیست و صرفاً ویژگی آن است. اما خوانندگان باتجربه معمولاً چنین کتاب‌هایی را با دقت مضاعف بررسی می‌کنند. چون ممکن است وسوسهٔ «یک فرصت تجاری جدید» بر اهمیت «کیفیت» غالب شود و اثر ضعیفی به بازار عرضه شود.

نیر ایال مستقیماً روی جلد کتاب خود اشاره نکرده که این کتاب، ادامهٔ کتاب قلاب است. اما در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشته نشان می‌دهد و تأکید می‌کند که این بحث، ادامهٔ موضوعی است که پیش از این دربارهٔ آن نوشته و اکنون می‌خواهد آن دغدغه را در قلمرویی تازه بکاود و بررسی کند.

بررسی دقیق‌تر کتاب مدیریت توجه نشان می‌دهد که ما با کتابی غیرعلمی روبه‌رو هستیم. البته غیرعلمی را نباید با ضدعلمی اشتباه گرفت. کتاب مدیریت توجه بر علیه علم نوشته نشده است. بلکه حرف‌ها و نکات مطرح شده در آن، علمی نیستند و صرفاً بر تجربه تکیه دارند. بسیاری از نکاتی که نیر ایال مطرح می‌کند، با شهود ما هم جور در می‌آید و چه بسا برخی از تکنیک‌های پیشنهادی او را حتی پیش از خواندن این کتاب، انجام داده و نتیجهٔ مثبت گرفته باشیم.

این را هم باید بگوییم که قرار نیست هر کتابی در هر حوزه‌ای منتشر می‌شود حتماً علمی باشد. بسیاری از کتاب‌هایی که در حوزه‌های مذاکره، فن بیان، مدیریت زمان و به طور کلی توسعهٔ‌ فردی می‌بینیم، بر اساس مقاله و تحقیق و پژوهش نوشته نشده‌اند و نویسنده در آن‌ها تجربیات شخصی خود را شرح داده است. حتی بعضی از موضوعاتی که خود ما هم در متمم مطرح کرده‌ایم، لزوماً از پشتوانهٔ پژوهشی برخوردار نیستند (به عنوان مثال، تکنیک پومودورو که هم ما به آن اشاره کرده‌ایم و هم نیر ایال با ادبیاتی دیگر و به عنوان تایم‌باکسینگ به آن پرداخته است).

دربارهٔ ایرادها و ضعف‌های علمی کتاب مدیریت توجه نیر ایال می‌توان کتابی هم‌حجم خود آن نوشت.

اما مهم این است که این موارد نافی مفید و کاربردی بودن کتاب نیستند.

این کتاب حاوی نکات، ایده‌ها، تکنیک‌ها و پیشنهادهای ارزشمندی است که می‌توانند واقعاً مفید باشند و زندگی شخصی و شغلی ما را متحول کنند. اما مهم است که هنگام خواندنش به خاطر داشته باشیم که با تجربه‌های شخصی یک نویسنده روبه‌رو هستیم و نه یک مطلب پژوهش‌محور (چنان‌که نویسنده ادعا کرده و برخی تحسین‌کنندگان درباره‌اش گفته‌اند).

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت زمان به شما پیشنهاد می‌کند: