اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟
اثر گلخانهای موضوعی است که به نوعی با زندگی همهٔ ما سر و کار دارد و خوب است که اندکی دربارهٔ آن بدانیم.
در عین حال طی سالهای اخیر، دولتها در سراسر جهان، به این موضوع بسیار حساس شدهاند و یکی از علتهای سختگیری در زمینهٔ تولید آلایندهها، همین اثر گلخانهای است.
تشویقها و تنبیههای مرتبط با آلایندهها، گرمایش زمین و اثر گلخانهای، هر روز بیشتر و جدیتر میشوند و قلمرو گستردهتری را در برمیگیرند.
به همین علت، همهٔ کسانی که به نوعی با استراتژی سر و کار دارند، لازم است تا حدی دربارهٔ اثر گلخانهای بدانند؛ چه کسی که با صنایع سنگین مانند خودروسازیها درگیر است و چه فردی که از طریق کار با رمزارزها و فعالیتهای مرتبط با آنها کسب درآمد میکند.
با توجه به این توضیحات، درس حاضر دربارهٔ «اثر گلخانهای» چه به عنوان زیرمجموعهای از مباحث تفکر سیستمی، استراتژی و مسئولیت اجتماعی و چه به عنوان اطلاعات عمومی، میتواند برای شما مفید باشد.
اثر گلخانه ای (Greenhouse Effect) یکی از اصطلاحاتی است که در دهههای اخیر دربارهٔ آن بسیار خوانده و شنیدهایم و افراد بسیاری معتقدند که این اثر یکی از جدیترین چالشهای پیش روی انسان برای زندگی روی زمین است.
تغییرات اقلیمی (Climate Change) و گرمایش زمین (Global Warming) هم دو اصطلاح دیگر هستند که با اثر گلخانه ای ارتباط تنگاتنگ دارند و در کنار آن مطرح میشوند.
بسیاری از دانشمندان معتقدند که اثر گلخانه ای باعث گرمایش زمین میشود و گرمایش زمین هم نقش مهمی در تغییرات اقلیمی ایفا میکند.
تمرکز ما در این درس بر روی مفهوم اثر گلخانه ای است. اما در حاشیهٔ آن به گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی هم اشاره میکنیم.
برای این که مفهوم اثر گلخانه ای شفافتر شود، بهتر است این بحث را به چند موضوع کوچکتر تقسیم کنیم:
الان زمین چقدر گرم است؟
ممکن است این سوال ساده به نظر برسد. اما برای این که زبان مشترکی با دانشمندان داشته باشیم، لازم است بدانیم آنها دمای زمین را چگونه حساب میکنند.
روش رایج در اندازهگیری دمای زمین این است که متوسط دمای تمام نقاط زمین را در تمام لحظات سال حساب میکنند. یعنی از سرمای قطب تا گرمای کویرهای ایران و صحراهای آفریقا. بر این اساس، دمای فعلی کرهٔ زمین حدود ۱۴ درجه است (+/+).
تعریف اثر گلخانه ای | چه چیزی باعث گرم شدن زمین میشود؟
اثر گلخانهای را به شکلهای مختلفی تعریف میکنند. اگر بخواهیم اثر گلخانه ای را به زبان ساده تعریف کنیم، میتوانیم چنین بگوییم:
زندگی موجودات زندهٔ روی زمین، به گرمای خورشید و تابش نور آن نیاز دارد. تابش خورشید، زمین را گرم میکند. زمین دوباره بخشی از این گرما را در قالب نور مرئی و امواج مادون قرمز، بازتاب میدهد و به این شکل، طی میلیونها سال، دمای خود را در تعادل نگاه داشته است. دمایی که تمام موجودات زنده، اعم از گیاهان و جانوران و انسانها، به آن عادت کردهاند و بر پایهٔ آن تکامل یافتهاند.
بخش اصلی اتمسفر زمین را اکسیژن و نیتروژن تشکیل میدهد. با این حال، علاوه بر اکسیژن و نیتروژن، گازها و ذرات معلق متنوعی هم در جوّ زمین وجود دارند.
تعدادی از این گازها و ذرات معلق، گرمای بازتاب داده شده از سطح زمین را به خود جذب میکنند و گرم میشوند. به عبارت دیگر اجازه نمیدهند این گرما در قالب امواج نور از زمین دور شود و آن را در اطراف زمین نگه میدارند.
این وضعیت را میتوان به یک گلخانه تشبیه کرد. درست همانطور که سقفها و دیوارهای شیشهای گلخانه، گلها را از جهان اطراف جدا میکنند، این گازها و ذرات معلق هم مانند یک پتو یا کیسهٔ شفاف، زمین را در خود حبس کردهاند. به همین علت، این پدیده را اثر گلخانه ای مینامند.
اثر گلخانه ای بسیار مفید است
گازهای گلخانه ای چه هستند؟ مهمترین آنها کدامند؟
همهٔ گازها اثر گلخانه ای ایجاد نمیکنند. در گازهایی که فقط دو اتم یکسان دارند، توزیع بار الکتریکی یکنواخت است و به علت متقارن بودن ساختار مولکول، پیوند بین اتمی نمیتواند گرما را در قالب ارتعاش پیوندها جذب کند. حتی مولکولهای دو اتمی با اتمهای متفاوت (مثلاً منوکسید کربن یا CO) ظرفیت بالایی برای جذب انرژی گرمایی ندارند. اما مولکولهای سه اتمی و پیچیدهتر از سه اتمی که از ساختار متقارن فاصلهٔ زیادی دارند، بخش قابلتوجهی از انرژی امواج مادون قرمز را جذب میکنند. به این شکل که با جذب فوتونهای نور، ارتعاش پیوندهای بین اتمی آنها افزایش پیدا میکند و به زبان ساده، انرژی گرما در داخل مولکولها حبس میشود (+).
با این توضیح، مولکولهای اکسیژن (O2) و نیتروژن (N2) که یک پیوند خطی ساده دارند و حدود ۹۷٪ اتمسفر را تشکیل میدهند، اثر گلخانه ای ندارند و نمیتوانند گرما را به خود جذب کنند.
اما بر خلاف مولکولهای دو اتمی اکسیژن و نیتروژن، مولکولهای سه اتمی در اتمسفر میتوانند بخش قابلتوجهی از گرمایی را که به شکل امواج مادون قرمز بازتاب پیدا کرده در خود جذب کنند.
با این توضیح، آیا میتوانید مهم ترین گازهای گلخانه ای را حدس بزنید؟ اگر فهرست خود را با دی اکسید کربن (CO2) شروع میکنید، اشتباه کردهاید. مهم ترین گاز گلخانه ای «بخار آب» است. H2O به خاطر سهاتمی بودن، ظرفیت بالایی برای جذب گرما دارد.
با این مقدمه میتوانیم فهرست گازهای گلخانه ای را کاملتر کنیم:
- بخار آب (H2O) که حدود ۲.۵٪ جوّ را به خود اختصاص داده
- دی اکسید کربن (CO2) که حدود ۰.۰۳۸٪ جوّ (= یک بیستوپنجمِ یک درصد) را تشکیل میدهد
- متان (CH4) که حدود ۰.۰۰۱۸٪ جوّ (= یک پانصدمِ یک درصد) را به خود اختصاص داده
- نیتروز اکسید یا گاز خنده (N2O)، اوزون (O3) و کلروفلوروکربنها (CFC) هم از جمله گازهای گلخانه ای هستند که البته سهم بسیار کمتری از جوّ را به خود اختصاص میدهند
چون درک این عددهای کوچک برای ما ساده نیست، بهتر است در ادامهٔ درس از ppm (تعداد در میلیون) استفاده کنیم. یعنی بگوییم سهم دی اکسید کربن در اتمسفر زمین حدود ۳۸۰ ppm است و سهم متان از حدود ۱.۸ ppm فراتر نمیرود.
چرا در بحث گازهای گلخانه ای نگران بخار آب نیستیم؟
دی اکسید کربن و نقش آن در گرمایش زمین
دی اکسید کربن گاز خطرناکی نیست. در بسیاری از نوشیدنیهای گازدار، از نوشابه و آب گازدار گرفته تا دوغها وجود دارد و ما آن را به سادگی میخوریم.
هر بار هم در نفس کشیدنمان، هنگام بازدم، دی اکسید کربن تولید میکنیم و این کار، بخشی طبیعی و اجتنابناپذیر از زندگی روزمرهٔ ماست. برآورد میشود یک انسان به طور متوسط روزانه حدود یک کیلوگرم دی اکسید کربن در قالب بازدم تنفسی ایجاد میکند. البته به شرطی که ورزش و فعالیتهای سنگین انجام ندهد و حجم هوایی که تنفس میکند بیشتر نشود (+).
پس چرا باید نگران دی اکسید کربن باشیم؟ این گاز که منشاء طبیعی دارد و از زمانی که موجودات هوازی در زمین زندگی میکنند، همواره در فرایند زیست و تنفس آنها حضور داشته است.
مشکل اینجاست که ما انسانها با فعالیت صنعتی خود هم گاز دی اکسید کربن تولید میکنیم و این گاز صنعتی، بر خلاف دی اکسید کربن حال از فرایندهای طبیعی، با مکانیزمهایی که در طبیعت وجود دارد مهار نمیشود. بلکه صرفاً به جوّ زمین اضافه میشود و برای مدت طولانی در آن باقی میماند.
البته آب سطح اقیانوسها میتواند کمی از دی اکسید کربن را در خود جذب کند. اما این ظرفیت آنقدر کم و ناچیز است که نمیتوان روی آن حساب باز کرد. ضمن این که با افزایش دمای زمین و آب اقیانوسها، ظرفیت آب برای جذب دی اکسید کربن باز هم کمتر و کمتر میشود (حتماً میدانید که اگر درب شیشهٔ نوشابهٔ گرم را باز کنید، بخش قابلتوجهی از گاز دی اکسید کربن خارج میشود).
مشکل دیگری که با دی اکسید کربن وجود دارد این است که این گاز به سختی با مواد شیمیایی دیگر واکنش میدهد. بنابراین تقریباً هر چه دی اکسید کربن از طریق فعالیتهای صنعتی و سوزاندن سوختهای فسیلی تولید میشود، به حجم قبلی اضافه میشود و در جوّ باقی میماند.
البته بخشی از دی اکسید کربن در قالب باران ممکن است در اقیانوسها بریزد و با کلسیم واکنش دهد (کربنات کلسیم) و در نهایت به عنوان رسوب در ته دریاها تهنشین شود.
اما حجم این واکنشها آنقدر کم است که میتوان گفت در افق عمر انسان، گاز دی اکسید کربنی که تولید میشود، از هوا خارج نخواهد شد.
گاز دی اکسید کربن برای چه مدت در جوّ میماند؟
نمیتوان یک زمان مشخص را به عنوان میانگین، برای خروج دی اکسید کربن از هوا و رسوب کردن آن در زمین اعلام کرد. چون منحنی آن لگاریتمی است.
روش بهتر این است که نرخ خروج را اینگونه تصور کنید (+): «اگر امروز ۱۰۰ واحد دی اکسید کربن به جو اضافه شود
- ٪۵۰ آن پس از حدود ۳۰ سال از جوّ خارج میشود
- ٪۳۰ آن پس از چند قرن از هوا جدا میشود
- دیاکسیدکربن باقیمانده هزاران سال در جوّ باقی میماند.»
با توجه به این منحنی لگاریتمی (که در سالهای دورتر، کندتر میشود) برخی منابع متوسط عمر دیاکسید کربنی را که ما به هوا اضافه میکنیم، بین ۲۵۰۰۰ تا ۳۵۰۰۰ سال اعلام کردهاند (+).
به همین علت است که با وجودی که دی اکسید کربن موجود در جوّ طی دهها هزار سال حدود ۲۸۰ پیپیام بوده، صرفاً از اول انقلاب صنعتی تا کنون (یعنی کمتر از سه قرن) به ۳۸۰ پیپیام رسیده است.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. با عضویت ویژه در متمم، علاوه بر دسترسی به مجموعه درسهای تفکر سیستمی، به مجموعه گستردهتری از درسها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته بررسیهای آماری ما نشان داده که علاقهمندان به درسهای تفکر سیستمی، از میان مجموعه درسهای متمم به مطالعهی درسهای زیر بیشتر علاقهمند بودهاند:
مدل ذهنی | تفکر استراتژیک | تفکر نقادانه
کوچینگ | مشاوره مدیریت | استعدادیابی
تصمیم گیری | حل مسئله | مدیریت زمان | یادگیری
گزینهی دیگر هم پیگیری منظم مجموعه درسهای دوره MBA متمم است.
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی
همانطور که در ابتدای درس گفته شد، آنچه باعث میشود ما نگران افزایش حجم گازهای گلخانهای در جوّ زمین باشیم، اثر گرمایشی آنها و افزایش متوسط دمای کرهٔ زمین است.
اگر این افزایش بسیار کُند و تدریجی بود (مثلاً در حد یک درجه در هر چند صدهزار سال) میشد انتظار داشت گونههای روی زمین به نوعی آن با تطبیق پیدا کنند (صرفاً در حد یک انتظار. اگر چه قابل محاسبه و ارزیابی نیست). اما قطعاً این نرخ سریع تغییرات، چیزی نیست که طبیعت بتواند از عهدهٔ آن برآید.
به همین علت، پیشبینی میشود که گرمایش زمین و به تبع آن، تغییرات اقلیمی، باعث شود که بسیاری از موجودات نتوانند به زندگی خود بر روی زمین ادامه دهند.
با وجودی که بررسی دمای زمین و اثر گرمایشی گازهای گلخانهای را میتوان با دقت قابلقبولی محاسبه کرد، اما دربارهٔ تغییرات اقلیمی و اثرات اکولوژیک آنها باید به شبیهسازیها تکیه کنیم.
به همین علت، دانشمندان و پژوهشگران مختلف، بسته به این که این پدیده را چگونه مدلسازی کرده باشند، اعداد و ارقام متفاوتی را در مقالهها اعلام میکنند. با این حال، به رغم همهٔ تفاوتها، بر روی اصل موضوعِ انقراض گونهها اتفاقنظر وجود دارد و به نظر میرسد که بین ۲۰ تا ۵۰ درصد از گونههایی که امروز بر روی زمین زندگی میکنند، در سال ۲۰۵۰ وجود نداشته باشند (دانلود فایل PDF یک نمونه گزارش).
دربارهٔ گرمایش زمین، بحثهای دیگری هم وجود دارند که باید به آنها بپردازیم؛ از سهم صنایع و کشورهای مختلف در تولید گازهای گلخانهای تا نقدهایی که به بحث گرمایش زمین وارد میشود (اگر به خاطر داشته باشید، ترامپ یکی از منتقدان جدی بحث گرمایش زمین بود). با توجه به این که ایران هم یکی از تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانهای در جهان است، اطلاعات بیشتر در زمینهٔ جنبههای مختلف این بحث میتواند ما را با بخشی از چالشهایی که در آینده با آنها دستبهگریبان خواهیم بود نیز آشنا کند.
این موضوعات را در بخش دوم این درس بررسی خواهیم کرد.
در یکی از درسهای متمم به مصاحبهای با بوچالتی – از دانشمندان مطرح در حوزهٔ منابع آبی – اشاره کردهایم. او معتقد است که چالش آب و چالش انرژی دو مورد از بزرگترین بحرانهای پیش روی بشر خواهند بود. اگر به بحث محیط زیست و نقش انسان در آن علاقهمند هستید، پیشنهاد میکنیم آن مصاحبه را بخوانید:
نگران تصمیمهای پیچیده و دشوار دربارهٔ منابع آب هستم
در اجلاس بیستوهشتم تغییرات اقلیمی که در امارات برگزار شد، برای اولین بار کشورها پذیرفتند که صریحاً سوخت های فسیلی را به عنوان یکی از علل گرمایش زمین معرفی کنند. در این اجلاس بر سر یک عبارت در توافق نامه نهایی بحثهای طولانی درگرفت و حتی اعلام توافق نهایی یک روز عقب افتاد. ما این داستان را در یکی از درسهای تسلط کلامی شرح دادهایم:
تمرین و مشارکت در بحث
شما چه اطلاعات دیگری در زمینهی گرم شدن زمین و اثرگلخانهای دارید یا در مقالات مختلف مطالعه کردهاید که میتواند برای دوستان متممیتان جذاب باشد؟
در زمینهی نقدهایی که به نظریه گرمایش زمین وجود دارد چه اطلاعاتی دارید؟ این نقدها تا چه حد قابل اتکاست؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تفکر سیستمی چیست؟ | دوره آموزشی تفکر سیستمی | از تعریف تا تحلیل سیستمها
- تفکر سیستمی به زبان ساده
- فایل صوتی معرفی دوره آموزشی تفکر سیستمی
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- راسل اکاف (راسل ایکاف) | تدوینگر تفکر سیستمی
- کتاب تفکر سیستمی (مدیریت آشوب و پیچیدگی) | جمشید قراچه داغی
- کتاب تفکر سیستمی | چگونه جزوه تفکر سیستمی دنلا مدوز به کتاب تبدیل شد؟
- لودویگ فون برتالانفی | نویسندهٔ کتاب نظریه عمومی سیستمها
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- تعریف سیستم چیست؟ | سیستمهای باز و بسته | چند مثال از انواع سیستم
- سیستم باز چیست؟ | ویژگیهای سیستم باز و چند مثال
- چگونه میتوان بهترین خودرو جهان را ساخت؟ | دام بهینه سازی جزئی
- رویکرد سیستمی در یک جمله | توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- رفتارهای غیرمنتظرهٔ سیستمها | وقتی سیستم در برابر سیاستگذار مقاومت میکند
- رویکرد سیستمی | نگاه چندبعدی در برابر تکبعدی
- هم پایانی در سیستمها | برای رسیدن به مقصد تنها یک راه وجود ندارد
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مدل کوه یخ در تفکر سیستمی | آیا به تفاوت رویداد و روند توجه دارید؟
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای | زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟ | به علتهای نزدیک قانع نشویم
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- بازخورد در مدیریت | هر نظر، نقد یا پیامی بازخورد نیست
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا | کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- نیازمندان دوردست | فاصلهٔ فیزیکی چه تأثیری بر وظایف اخلاقی میگذارد؟
- آلاینده های محیطی | مفهوم «آلاینده» و «محیط» را گستردهتر ببینیم
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- جنگ با گنجشکها | هزینهٔ نادیده گرفتن پیچیدگیهای سیستمی
- مالیات پنجره | نیت خیری که سنگفرش جادهٔ جهنم شد
- دایره همدلی | ما با چه کسانی همسرنوشت هستیم؟
- بدهی ما به آینده | عمری به اندازهٔ عمر همهٔ انسانها
- آرکتایپهای سیستمی | جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی | موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی | گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آرکتایپهای سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- پارادوکس ایکاروس | همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- سواری رایگان | پسورد اینترنت همسایهام را میدانم!
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- تجربه ذهنی | مشارکت در درآمد فارغ التحصیلان دانشگاهها
- ضررهای سیگار | سنگینترین حکم خسارت در تاریخ دادگاههای جهان
- اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟
- نباید چنین میشد | دربارهٔ متناسب نبودن علت و معلول!
- نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- کتاب «دربارهٔ سیستمهای هدفمند» | راسل اکاف
- اتاق خبر | درس تفکر سیستمی
- پروژه پایانی تفکر سیستمی
- منابع تکمیلی | دوره صوتی آموزش تفکر سیستمی محمدرضا شعبانعلی
- کارنامه شما در درس تفکر سیستمی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : ریگار تارگرین
تصمیم آمریکا برای خروج از پیمان پاریس هم البته یکی از بدترین خبرها برای طرفداران محیط زیست و نظریه گرمایش زمین بود. متاسفانه رییس جمهوری در این کشور به قدرت رسیده که این بدیهیات علمی را هم به رسمیت نشناخته و صرفا به خاطر ایجاد شغل، حاضر به تخریب دستاوردهای خوب چند سال گذشته کشورش بوده.
البته من ترجیح میدهم که سمت خوشبینانه ماجرا را هم ببینم. مثلا این که اپل برق مورد نیازش را از منابع تجدیدپذیر و طبیعی تامین میکند و ردپای کربنیاش را به طور مداوم کاهش میدهد. کاری که شرکتهای بزرگ دیگر سیلیکونولی هم در حال انجامش هستند.
از طرفی اخبار این حوزه را که دنبال میکردم این استارتاپ کانادایی برایم جذاب بود. این شرکت میخواهد دستگاههایی بسازد که co2 موجود در هوا را مکیده و ذخیره کند؛ و آن را به عنوان یک سوخت تمیز دوباره به چرخه مصرف بازگرداند. هدف کوتاه مدتشان هم مکیدن و ذخیره روزانه یک میلیون تن co2 است. رقمی که تقریبا برابر با آلودگی تولید شده توسط 100 اتومبیل در طول یک سال است. افرادی مثل بیل گیتس هم در این شرکت سرمایهگذاری کردهاند و به نظرم تلاشهایشان در این زمینه جذابیتهای زیادی دارد.
مدتی پیش هم در جایی خواندم که هندیها هم به طور آزمایشی در برخی محوطهها آبراهههایشان را با استفاده از سلولهای خورشیدی مسقف کردهاند.به این ترتیب هم سطح تبخیر آبهای سطحی و روان را کم میکنند و هم تابش شدید خورشید را جذب و از آن برق تولید میکنند. به قول معروف یک تیر و دو نشان. (لینک کمکی)
تلاشهای این چنینی است که من را نسبت به آینده خوشبینتر میکند. هر چند که شاید شرایط در حال حاضر کمی تیره و تار به نظر برسد اما آینده را میتوان روشنتر و امیدوارانهتر نگاه کرد.
علت های گرم شدن زمین میتواند به دلیل :فعالیت های انسانی مانند سوزاندن سوختهای فسیلی، جنگلزدایی و کشاورزی صنعتی به افزایش غلظت گازهای گلخانهای در جو منجر شدهاند.همچنین پیامد های گرم شدن :افزایش دما، ذوب شدن یخهای قطبی، بالا آمدن سطح دریاها، تغییر الگوهای بارش و افزایش شدت و فراوانی حوادث جوی مانند طوفانها و سیلها.در حالی که نقدهایی به نظریه گرمایش زمین وجود دارد، اجماع علمی بر این است که فعالیتهای انسانی نقش مهمی در این پدیده دارند. برای مقابله با چالشهای تغییرات اقلیمی، نیاز به همکاری جهانی و سیاستهای جامع و پایدار است.مثلانقد سیاسی که گرمایش زمین است :برخی معتقدند که سیاستهای مقابله با تغییرات اقلیمی میتواند به اقتصاد آسیب برساند، به ویژه در کشورهایی که به سوختهای فسیلی وابسته هستند. این نقدها اغلب بر هزینههای بالای انتقال به انرژیهای تجدیدپذیر و تاثیرات اقتصادی آن تمرکز دارند.علاوه بر اننقد های علمی میگویند:برخی از منتقدان ادعا میکنند که تغییرات اقلیمی بخشی از یک چرخه طبیعی است و انسانها تاثیر چندانی بر آن ندارند. این دیدگاه معمولاً به دادههای تاریخی و دورههای گرم و سرد گذشته اشاره دارد. و حالا این نقد ها تا چه حد قابل اتکا است قابل بحث است مثلا:بسیاری از نقدها بر اساس دادههای علمی ناقص یا تفسیرهای نادرست از دادهها هستند. اجماع علمی گستردهای وجود دارد که فعالیتهای انسانی به طور قابل توجهی به گرم شدن زمین کمک میکنند. با این حال، نقدهای اقتصادی و سیاسی نیاز به بررسی دقیقتری دارند تا اطمینان حاصل شود که سیاستهای اقلیمی به طور عادلانه و موثر اجرا میشوند.
در بحث گازهای گلخانهای باید توجه داشته باشیم که “از ماست که بر ماست“. نباید از یاد ببریم که برخی از اقدامات ما ممکن است سالها یا حتی دههها بعد اثرات جدیتر خود را نشان دهند. وقتی صحبت از اجرای قوانین و محدودیتها برای کاهش گازهای گلخانهای میشود، کاهش سود مالی به عنوان اصلیترین مانع اجرای این اقدامات از طرف شرکتها ابراز میشود و به تبع آن، برای بسیاری از صنایع، انتخاب بین منافع کوتاهمدت و مسئولیتهای بلندمدت بسیار دشوار است.
بنابراین، شرایط اقتصادی و اجتماعی افراد و صنایع، نقش تعیینکنندهای در این مسیر توأم با اقدام دارد. وقتی که شرکتها تحت فشار اقتصادی قرار دارند یا به دنبال سود بیشتر هستند، چگونه میتوان از آنها خواست که به نفع آیندهای نامعلوم، هزینههای اضافی برای کاهش گازهای گلخانهای بپردازند؟ این چالش به ویژه در کشورهایی با اقتصاد ضعیفتر یا در حال توسعه، بیشتر به چشم میخورد.
علاوه بر این، موفقیت اجرای قوانین و کاهش گازهای گلخانهای به آگاهی و آموزش جامعه و صنایع بستگی دارد. اگر مدیران و کارفرمایان دانش کافی درباره خطرات تغییرات اقلیمی و منافع آیندهنگر کاهش گازهای گلخانهای نداشته باشند، ممکن است به راحتی زیر قوانین بزنند و به دنبال راههای آسانتر برای سودآوری فوری بروند. در نهایت، باید عرض کنم که حل معضل گازهای گلخانهای نیازمند همکاری و همفکری تمام ذینفعان از جمله دولتها، صنایع و جامعه است.
فعالیتهای تجاری و صنعتی جوامع که به انتشار گازهای گلخانهای تقسیم میشود، به ۳ بخش عمده ساختمان، حمل و نقل و صنعت تفکیک میشود و از این میان بیشترین سهم مربوط به بخش ساختمان به عنوان بزرگترین عامل انتشار دیاکسیدکربن به اتمسفر است که یکی از راهکارهای آن حرکت به سمت ساختمان های سبز است.
داستان پذیرش کشورها در این زمینه هم داستان جالبی از زاویه تفکر سیستمی است و میتواند موضوعی از جنس تجربه های ذهنی متمم باشد
کشورها برای پیشبرد اهداف خود به تولید امثال گاز کربن دی اکسید نیازمندند
بعضی کشورها خیلی بیشتر و بعضی کشورها کمتر به تولید اینگونه گازها میپردازند
تا کنون هم همانطور که مشاهده کردیم، خروج امریکا از توافق نامه پاریس ، راه حل های پیش بینی شده برای این موضوع را متزلزل کرده
شما چه راه حلی برای ایجاد تعادل بین کشورها و توافق برای حل این معضل دارید؟
شاید یکی از راه ها اعتماد به ساز و کار بازار باشد،. مثلا کشورها سهم سالانه مشخصی بر اساس ظرفیت کره زمین برای تولید اینگونه گازها داشته باشند ، کشورهایی که کمتر از سهمیه آلاینده تولید میکنند میتوانند سهم خود را به کشورهایی که بیشتر تولید میکنند بفروشند
یا بخشی از این مبالغ صرف تجمیع و اقدام جهانی جهت مدیریت این گازها شود
البته که ادما نقد رو به نسیه ترجیح میدن. یه دلیلی که باعث میشه این موضوع مسئله ی یک و مهم نباشه اینه که با گذر زمان، انسان ها از طبیعت دور شدن و روز به روز هم دورتر میشن. قبلا بچه ها عاشق بارفتن از درختا بودن، عاشق تاب بازی بودن، عاشق قدم زدن توی رودخونه بودن ولی ماها بچه هایی رو پرورش دادیم که همش توی اپارتمانن و هیچ وقت لذت بالارفتن از درخت رو تجربه نکردن و ارتباطشون با طبیعت قطع شده.زمانی دغدغه ی اصلی ما گازهای گلخانه ای میشه که به نحوی ما رو برنجونه و تاثیر مستقیم بزاره.
نمیدونم اجازه دارم اسم ادمارو توی کامنتم بیارم یا نه. اگر مشکلی نیست باید بگم:
از کودکی راجع به گاز های گلخانه ای شنیده بودم ولی درک عمیقی نداشتم. زمانی این موضوع برام معنی و مفهوم پررنگ تری پیدا کرد که امین ارامش در رادیوکارنکن راجع به انگیزه ی ایجاد کشمون با محمد قائم پناه صحبت میکرد. کشاورزایی که به خاطر تغییرات اقلیمی بیکار شدن و دیگه دسترسی به اب نداشتن، باعث یه قدم بزرگ شده بود که به طبیعت کمک کنه و جلوی تخریبش رو بگیره.
من دوست دارم به این موضوع این گونه نگاه کنم: با توجه به اینکه ما اصولاً بعداً از انقلاب صنعتی با این مشکل روبرو شدیم و خیلی بعد تر فهمیدیم که این موضوع به این صورت حاد هستش و تونستیم آزمایش کنیم و خطرات رو کشف کنیم به نظرم تونستیم که با یک شیب ملایم در جهت کنترل و بهبود عمل کنیم درسته که مقاومت هوایی هم داره شکل میگیره کم کم بی اثر میشن
با توجه به اشاره آقای مهدی غفائی و خانم لیلا امینی، لازم نیست به جزئیات نقش پرورش دامهایی چون گاو در گرمایش زمین مجددا اشاره کنم.
اما راهحلهایی که در زمینه تغییر سبک زندگی مطرح میشود، تا نیاز به این میزان پرورش دام نباشد نیز جالب است.
مثلا آقای محمد ایرجی راد به جایگزینی پروتئین گیاهی (در برخی وعدههای غذایی) اشاره کردند. اما آیا جایگزین دیگری نیز هست که به آن فکر کنیم؟
بشقاب حشرات و گازهای گلخانهای
چند بار شاهد اخباری مبتنی بر فایده پرورش حشرات جهت تغذیه، و حواشی آن بودم:
بیش از یکچهارم انسانهای روی این کره خاکی (بیش از دو میلیارد نفر)، بیش از ۱۹۰۰ نوع حشره در سبد غذاییشان قرار دارد.
طبق بررسی دانشگاه آکسفورد، خوردن حشرات نه تنها خیلی سالم و با خاصیت است، بلکه در مقایسه با گوشتهایی مثل مرغ و گاو، پروتئین، ویتامین، فیبر و مواد معدنی بیشتری دارد، با وجود دارا بودن تمام این خواص کالری و چربی حشراتی مثل لارو سوسک، کمتر از گوشتهای حیوانی است.
یافتههای دانشگاه واخنینگن هلند (که در زمینه مصرف و پرورش حشرات، بودجه زیادی جهت تحقیقات تخصیص داده) نشان میدهد در مقایسه با تولید گوشت حیوانی، برای پرورش حشرات، به آب، مواد غذایی و زمین کمتری نیاز است. علاوه بر این حشرات خونسرد هستند بنابراین در مقایسه با حیوانات پستاندار به مراتب کمتر گاز گلخانهای تولید میکنند.
با مواد غذایی لازم برای تولید ۲۰۰ گرم گوشت استیک، میتوانیم تقریبا ۲.۵ کیلو حشره پرورش بدهیم و بالاخره گازهای گلخانهای ناشی از تولید ۲۰۰ گرم استیک، تقریبا برابر گازهایی است که تولید ۲۰ کیلو حشره آزاد میکند.
دامداری و کشاورزی حدود هفتاد درصد آب آشامیدنی را مصرف میکند. مثلا آب لازم برای تولید یک کیلو گوشت:
گاو = تقریبا ۲۲۰۰۰ لیتر؛ خوک = تقریبا ۳۵۰۰ لیتر؛ مرغ = تقریبا ۲۳۰۰ لیتر؛ ملخ = تقریبا ۱ لیتر. (+)
متمم برایمان از جولیو بوچالتی نقل کرد: طی بیست سال آتی، نیاز آب ما حدوداً ۴۰ درصد بیشتر از امروز است تا بتوانیم کل نیاز اقتصاد جهان را از غذا گرفته تا انرژی، تامین کنیم. (+)
جمعیت کنونی جهان نزدیک به ۸ میلیارد است و برآورد میشود تا سال ۲۰۵۰، به ۹ میلیارد برسد. تاکنون هفتاد درصد زمینهای کشاورزی را برای پرورش دام استفاده کردیم. و دریاها و اقیانوسها را بهطور فزایندهای از ماهیها جارو کردیم و بجایش آلوده. (+)
این رو توجه داریم که غذا، مقولهای فرهنگیست.
ممکن است ما کلهپاچه داخل سینی را با اشتیاق بخوریم و یک غربی، منزجر شود و این کار ما را خشن و از قساوت قلب تلقی کند. و ما نیز ممکن است خوردن حشرات را از نگاه خودمان مشمئزکننده تلقی کنیم اما کسی که به خوردن آن عادت دارد، ما را پُراِفاده ببیند.
از حواشی:
چرا پاستای حشرات باعث اختلاف در ایتالیا شده؟
در زمینهی نقدهایی که به نظریه گرمایش زمین وجود دارد چه اطلاعاتی دارید؟ این نقدها تا چه حد قابل اتکاست؟
نظریه گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی به دلیل تأثیرات عمیق و گستردهای که بر زندگی بشر و محیط زیست دارد، موضوع بحثهای زیادی است. در این راستا، نقدهایی نیز به این نظریه وجود دارد که برخی از آنها به دلایل علمی و برخی دیگر به دلایل سیاسی یا اقتصادی مرتبط هستند. در زیر به برخی از این نقدها و ارزیابی آنها اشاره میکنم:
۱.نقدهای علمی:
طبیعت متغیر آب و هوا: برخی منتقدان استدلال میکنند که تغییرات آب و هوایی طبیعی هستند و در طول تاریخ زمین، دورههای گرم و سرد طبیعی وجود داشته است.
پاسخ:در حالی که تغییرات طبیعی وجود دارند، شواهد نشان میدهد که سرعت و شدت تغییرات اخیر بهطور قابل توجهی بیشتر از تغییرات طبیعی است.
مدلهای پیشبینی:برخی از منتقدان به مدلهای پیشبینی تغییرات اقلیمی انتقاد دارند و معتقدند که این مدلها ممکن است نادرست باشند یا نتایج غیرواقعی ارائه دهند.
پاسخ: مدلهای اقلیمی بر اساس دادههای علمی و مشاهدات گسترده ساخته شدهاند و در بسیاری از موارد پیشبینیهای آنها با واقعیت مطابقت دارد.
۲.نقدهای اقتصادی:
هزینههای اقتصادی:برخی افراد و گروهها نگران هزینههای اقتصادی ناشی از اقدامات مقابله با تغییرات اقلیمی هستند و معتقدند که این هزینهها میتواند به رشد اقتصادی آسیب بزند.
پاسخ:بسیاری از کارشناسان بر این باورند که هزینه عدم اقدام در برابر تغییرات اقلیمی در بلندمدت بسیار بیشتر خواهد بود، زیرا عواقب گرمایش زمین میتواند به خسارات اقتصادی، اجتماعی و محیطی جدی منجر شود.
۳.نقدهای سیاسی:
سیاستزدگی علم:برخی منتقدان معتقدند که علم تغییرات اقلیمی تحت تأثیر سیاستها و منافع اقتصادی قرار گرفته است و ممکن است نتایج تحقیقاتی که بر اساس منافع خاصی شکل گرفتهاند، نادرست باشد.
پاسخ:علم بر پایه شواهد و دادهها استوار است و بسیاری از محققان مستقل و معتبر در این زمینه فعالیت میکنند. همچنین، توافقهای بینالمللی مانند توافق پاریس نشاندهنده اهمیت جهانی این موضوع است.
۴.نقدهای عمومی:
عدم اعتماد عمومی: برخی افراد به دلیل عدم اعتماد به نهادهای علمی یا دولتی، نظریه گرمایش زمین را رد میکنند.
پاسخ:افزایش آگاهی عمومی و آموزش میتواند به کاهش این عدم اعتماد کمک کند.
نتیجهگیری:
بسیاری از نقدها به نظریه گرمایش زمین دارای مبنای علمی ضعیف یا انگیزههای سیاسی و اقتصادی هستند. شواهد علمی گستردهای وجود دارد که نشان میدهد گرمایش زمین ناشی از فعالیتهای انسانی است و نیاز به اقدام فوری دارد. بنابراین، برای تصمیمگیریهای آگاهانه، مهم است که به شواهد علمی معتبر توجه کنیم و انتقادات را با دقت بررسی کنیم.
سلام
یکبار در جمعی که در جزیره قشم نشسته بودیم درمورد کنترل صید صیادان صحبت میشد که چطور صیادان رو راضی کنند که در تایم خاص با روش خاصی صید کنند تا ماهیهای کوچکتر فرصت رشد پیدا کنند و خودشون بعد بتونن از این بزرگ شدن ماهی نفع ببرند.
من فکر میکنم کمکتر کردن گازهای گلخانهای به همین موضوع شبیهه، چرا؟
چون هر دو اتفاق نتیجهاش در آینده دیده میشه (نسیه) ولی اجرای قانون در زمان حال باعث میشه طرف همین الان سودش کم بشه (نقد)
در هر دو اتفاق بستگی به شرایط زندگی طرف داره، وقتی طرف داره از گشنگی میمیره یا اقتصادش در خطره یا… چطور میتونه دست از کارش بکشه به امید اینکه در آینده زنده بمونه و نتیجه کار رو ببینه
مورد بعد اینکه خیلی به جهانبینی و دانش و آینده نگری کسی که میخواد این قانون رو اجرا کنه بستگی داره که قانون رو اجرا کنه و یوقت دزدکی نزنه زیر قانون
یکی از مسائلی که امروزه در حال بحثه، گاز متان خارج شده از دام های پرورشیه. سالانه هر گاو بین ۷۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم متان تولید میکنه (+) که یکی از علت های این تولید بالا، مصرف زیاد کنسانتره به نسبت علوفه هاست به جهت تولید شیر بیشتر هست (+) ولی در حال حاضر محققان در تلاش هستن که بتونن افزودنی هایی رو تولید بکنن تا مقدار متان تولیدی رو کاهش بدن.
مستند “An Inconvenient Truth” (یک حقیقت ناراحتکننده) به کارگردانی دیویس گوگنهایم و با حضور ال گور (معاون سابق رئیسجمهور آمریکا و برنده جایزه صلح نوبل)، به شکلی تاثیرگذار به موضوع گرمایش زمین و اثرات گلخانهای پرداخته است. این فیلم که در سال ۲۰۰۶ منتشر شد، به توضیح اثرات تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیتهای انسانی و چالشهایی که آینده بشر با آن روبروست میپردازد. ال گور در این مستند با ارائه مدارک علمی و آمارهای قابل توجه، تلاش میکند تا بینندگان را از ضرورت اقدام فوری برای مقابله با این بحران آگاه کند. این مستند به روشنی نشان میدهد که چگونه افزایش غیرطبیعی گازهای گلخانهای منجر به گرمایش زمین شده و در نهایت میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای اکوسیستمها و جوامع انسانی به دنبال داشته باشد.
همچنین مقالهی “The Scientific Consensus on Climate Change” که در مجله Science توسط نائومی اورسکس منتشر شده است، به بررسی اجماع علمی در مورد گرمایش جهانی پرداخته و نشان میدهد که اکثریت قاطع دانشمندان، فعالیتهای انسانی را به عنوان عامل اصلی این پدیده میدانند، هرچند که برخی نقدها و دیدگاههای شکاکانه نیز همچنان وجود دارند. (+)
شما چه اطلاعات دیگری در زمینهی گرم شدن زمین و اثرگلخانهای دارید یا در مقالات مختلف مطالعه کردهاید که میتواند برای دوستان متممیتان جذاب باشد؟
بر اساس برآوردهای سازمان ملل که رویترز گزارش داده، آروغ و گاز معده دامها به تولید ۱۵ درصد از گازهای گلخانهای جهان منجر میشه و حالا دانمارک با پیشنهاد مالیات بر گاز معده گاوها، میخواد یکی از منابع تغییرات آب و هوایی رو هدف قرار بده:
براساس پیشنهاد جدید و رادیکال دولت دانمارک، این کشور از سال ۲۰۳۰ از دامداران برای گازهای گلخانهای منتشر شده از گاو و خوک مالیات خواهدگرفت. دامداران دانمارکی در سال ۲۰۳۰ به ازای هر تن دی اکسید کربن ۳۰۰ کرون (۴۰٫۲ یورو) مالیات خواهند داد و این مالیات تا سال ۲۰۳۵ به ۷۵۰ کرون (۱۰۰٫۵ یورو) افزایش خواهد یافت. اگر چه به دلیل ۶۰ درصد کسر مالیات بر درآمد، هزینه واقعی هر تن از ۱۲۰ کرون (۱۶ یورو) شروع می شود و تا سال ۲۰۳۵ به ۳۰۰ کرون (۴۰٫۲ یورو) افزایش مییابد.
بر اساس بهروزترین دادههای آمار دانمارک، تا ژوئن ۲۰۲۲، ۱٫۴ میلیون گاو در این کشور اسکاندیناوی وجود داشته و یک گاو معمولی دانمارکی حدود ۶ تن CO2 در سال تولید می کنه.
در زمینهی نقدهایی که به نظریه گرمایش زمین وجود دارد چه اطلاعاتی دارید؟ این نقدها تا چه حد قابل اتکاست؟
یکی از بحثهایی که در این زمینه وجود داره و ظاهرا کشورهای در حال توسعه بهش استناد میکنن اینه که در سیاستگذاری برای کاهش تولید گازهای گلخانهای باید هر دو جنبهی “وضعیت کنونی کشورها” و “جمع تجمعی تولید گازها” در نظر گرفته بشه، یعنی کشورهای صنعتیای که در گذشته حجم بالایی از گازهای گلخانهای رو تولید کردهاند مسئولیت تاریخی در قبال تغییرات اقلیمی دارند و باید هر دو جنبه در نظر گرفته بشه تا به سیاستهای عادلانهتری برسیم و کشورهای در حال توسعه ممکنه به حمایتهای بیشتری برای انتقال به وضعیتهای مطلوب داشته باشن. البته موضوع در همین حد به چشمم اومده و متاسفانه اطلاعی از اینکه در حالحاضر تصمیمگیریها بر پایه چه اصول و مبناهایی هستن ندارم.
به نظر بنده گرمایش کره زمین با راه حلی که سران در اجلاس پاریس ترسیم کردند اشتباه هست. در دنیای امروزی که پر از جنگ و اختلاف هست قطعا یک سری کشور ها مثل چین و ایران تن به این توافق نخواهند داد. چون ساختار مالی جایگزینی برای این کشور ها ترسیم نشده به علاوه با انواع تحریم ها جلوی منابع درآمدی دیگه اون ها گرفته شده.
یکی از مهمترین بحث های جهان ما، جلوگیری از گرمایش زمین هست. اما متاسفانه نمیدونم چرا در این دنیا بحثها و جنبشهای دیگهای مثل جنبشهای ضد نژادپرستی یا جنبش های حمایت از همجنسگرایان در اولویت قرار دارن!
توجه به گرمایش زمین توسط ما مردم عادی تقریبا اثرگذار نیست و خیلی بهتر میشد اگر دولتها این مورد رو اولویت قرار میدادن.
درباره گرمایش زمین، بحثهایی مثل خشکسالی و کمبود آب هم مطرح میشه. انسانهایی در این زمینه بودن که از ته دل برای این موضوع تلاش کردن اما توجه به گرمایش زمین، در حال حاضر غالبا یک حرکت نمادین توسط سیاستمداران و سلبریتیها شده.
برای انسانهایی که در خاورمیانه ( و مخصوصا مایی که در ایران ) زندگی میکنیم شاید این موضوع اهمیت زیادی داشته باشه. اما سایر بخشهای کره زمین به این دلیل که همچنان اثر گرمایش زمین بهشون نرسیده، خیلی اهمیت ندن.
سلام آقای ویسانی
متاسفانه اکثریت به فکر این نسل از خودمون هستیم و به فکر بدهی ما به آینده نیستیم! این جور مسائلی که شما مطرح کردین خیلی موضوعات دم دستیه که بهش میپردازن و خیلی سطحی به جهان اطراف خودشون نگاه میکنن و نگاه عمیق به مسائل حال حاضر و مخصوصا آینده ندارن.