نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف
در مجموعه درسهای تفکر سیستمی با مباحث مختلفی در حوزهٔ سیستمها آشنا شدیم: از تعریف سیستم تا ویژگیهای سیستمها؛ از رفتارهای غیرمنتظرهٔ سیستمها تا اثر مار کبرا و داستان جنگ با گنجشکها.
اکنون پس از درسهای متنوعی که خواندیم، فرصت مناسبی است تا بحثمان را کمی مرور کنیم. به عبارت دیگر، دوباره دربارهٔ اصل و ریشهٔ رویکرد سیستمی حرف بزنیم تا پایههای تفکر سیستمی در میان جزئیات فراوانی که در درسهای مختلف گفتیم، گم نشود و به فراموشی سپرده نشود.
این درس را با تکیه بر حرفهای راسل اکاف تدوین کردهایم و میشود گفت آنچه در ادامه میآید، تفکر سیستمی به روایت اکاف است. لازم است تأکید کنیم که جملهبندیها دقیقاً جملههای اکاف نیست و بسیاری از آنها بسته به ضرورت فضای درس بازنویسی شدهاند. اما هیچجا از قلمرو حرفها و نظریههای او بیرون نرفتهایم و آنچه میخوانید، بارها در گفتهها و نوشتههای او تکرار شده است.
اگر علاقهمند باشید حرفهای اکاف در زمینهٔ نگرش سیستمی و ویژگیهای رویکرد سیستمی را بخوانید، یکی از بهترین گزینهها – که ما هم در اینجا از آن استفاده کردهایم – کتاب طراحی مجدد آینده یا Redesigning the Future است.
اگر چه اکاف در نخستین سالهای قرن بیستویکم هم زنده بود و حرف میزد و مصاحبه میکرد و مینوشت، اما در کمتر اثری از او میتوانید رویکرد سیستمی را به شفافیتی که در سال ۱۹۷۴ در این کتاب شرح داده، بیابید.
تقلیل مسئله در برابر گسترش مسئله
یکی از کلمات کلیدی در مدل ذهنی راسل اکاف، تقلیل و تقلیلگرایی یا Reductionism است. او رویکرد سیستمی را در مقابل تقلیلگرایی قرار میدهد و به همین علت بارها تکرار کرده که تفکر سیستمی را معادل «گرایش به گسترش مسئله» یا Expansionism میداند.
بنابراین اگر بخواهید تفکر سیستمی را از دید اکاف بدانید، مهم است که این دو اصطلاح را به خوبی درک کنید:
او برای توضیح این دو گرایش و شفاف کردن تفاوت آنها، عصر ماشینها را با عصر سیستمها مقایسه میکند. در ادامهٔ این درس، میکوشیم به کمک این مقایسه، مباحث تفکر سیستمی را که تا اینجا آموختهایم، یک بار دیگر مرور کنیم.
عصر ماشینها
ماشینها بیش از هزار سال است که همراه ما انسانها بودهاند؛ از گاری و چرخ چاه تا ابزارهای مدرن امروزی. اما عصر ماشین، به معنای رایج آن، از دوران انقلاب صنعتی آغاز شد و ماشینآلات مکانیکی همهٔ دنیای ما را تسخیر کردند: از دستگاههای صنعتی در کارخانجات تا خودروهای فعال در خیابان.
با قطعیت میتوان گفت که طی یک یا دو قرن اخیر، پیچ و مهره و میله و چرخدنده، جای خود را در اغلب خانهها تثبیت کردهاند.
اما اختراع ماشینها و رواج آنها، صرفاً یک اتفاق مکانیکی و تحول مهندسی نبود. عصر ماشین، شکل خاصی از اندیشیدن را هم رواج داد: «اندیشیدن ماشینی» و اگر بخواهیم دقیقتر بگوییم: «تفکر مبتنی بر تجزیه و تحلیل.»
فرض کنید ماشین لباسشویی شما خراب شده و کمی سر و صدا میکند. همه جا هم تعطیل است و به تعمیرکار دسترسی ندارید. چه میکنید؟ اگر اندکی حوصله و تجربه داشته باشید، دست به آچار میشوید و آن را باز میکنید. میخواهید ببینید بالاخره این صدا از کجا در میآید. واقعاً هم احتمال این که منشاء صدا را بیابید و مشکل را – با تعمیر یا تعویض قطعه – حل کنید زیاد است.
این روشِ «خُرد کن و مشکل را پیدا کن» روحِ عصر ماشینهاست.
البته ما به جای «خُرد کردن» معمولاً از کلمهٔ «تجزیه (جدا کردن اجزاء از یکدیگر)» استفاده میکنیم. به همین علت اصطلاح «تجزیه و تحلیل» را میتوان شعار عصر ماشینها دانست. اکاف میگوید اگر بخواهیم بگوییم زیربنای عصر ماشینها، یک نوع فلسفه یا مدل ذهنی است، باید بگوییم که این فلسفه «تقلیلگرایی» است؛ یعنی میل به کوچکتر کردن مسئله.
چند مثال از نگاه تقلیلگرا
دسترسی کامل به مجموعه درسهای تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژه در متمم علاوه بر دسترسی به مجموعه درسهای تفکر سیستمی به مجموعه گستردهتری از درسها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته بررسیهای آماری ما نشان داده که علاقهمندان به درسهای تفکر سیستمی، از میان مجموعه درسهای متمم به مطالعهی درسهای زیر بیشتر علاقهمند بودهاند:
مدل ذهنی | تفکر استراتژیک | تفکر نقادانه
کوچینگ | مشاوره مدیریت | استعدادیابی
تصمیم گیری | حل مسئله | مدیریت زمان | یادگیری
گزینهی دیگر هم پیگیری منظم مجموعه درسهای دوره MBA متمم است.
تذکر: برای دسترسی به محتوای درسی که مشاهده میکنید، صرفاً عضو شدن و پرداخت عضویت کافی نیست و باید تمرین درس تعریف سیستم را هم انجام دهید. انجام این تمرین ساده باعث میشود ذهنتان برای یادگیری این درس و درسهای پیشرفتهتر تفکر سیستمی آماده شود.
تمرین اول
قطعاً نمیتوان گفت خرد کردن مسئله یا همان «تجزیه + تحلیل» همیشه بد است. مسئلههای بسیاری وجود دارد که میتوان آنها را به این شیوه حل کرد. اما مسائل دیگری هم وجود دارند که اگر با رویکرد تقلیلگرایی به سراغشان برویم، گمراه میشویم و پاسخ واقعی و بلندمدت را پیدا نمیکنیم.
آیا میتوانید برای هر یک از این دو نوع مسئله، یک مثال بزنید؟
یعنی یک مسئله را مطرح کنید که با تفکر تحلیلی و تقلیلگرا بتوان آن را حل کرد (یا حل کامل یا حل قابلقبول). و مسئلهی دیگر را مثال بزنید که اگر آن را به مسائل کوچکتر تقلیل دهیم، پاسخی گمراهکننده و ناکارآمد را برایش انتخاب خواهیم کرد.
تمرین دوم
یک سیستم را انتخاب کنید. سعی کنید چند ویژگی (یا رفتار یا قوت یا ضعف) از آن سیستم بگویید و مشخص کنید که کدامیک از آنها ساختاری (مربوط به یک یا چند جزء خاص) هستند و کدامیک عملکردی (برآیند کل سیستم و تعامل اجزای آن).
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تفکر سیستمی چیست؟ | دوره آموزشی تفکر سیستمی | از تعریف تا تحلیل سیستمها
- تفکر سیستمی به زبان ساده
- فایل صوتی معرفی دوره آموزشی تفکر سیستمی
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- راسل اکاف (راسل ایکاف) | تدوینگر تفکر سیستمی
- کتاب تفکر سیستمی (مدیریت آشوب و پیچیدگی) | جمشید قراچه داغی
- کتاب تفکر سیستمی | چگونه جزوه تفکر سیستمی دنلا مدوز به کتاب تبدیل شد؟
- لودویگ فون برتالانفی | نویسندهٔ کتاب نظریه عمومی سیستمها
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- تعریف سیستم چیست؟ | سیستمهای باز و بسته | چند مثال از انواع سیستم
- سیستم باز چیست؟ | ویژگیهای سیستم باز و چند مثال
- چگونه میتوان بهترین خودرو جهان را ساخت؟ | دام بهینه سازی جزئی
- رویکرد سیستمی در یک جمله | توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- رفتارهای غیرمنتظرهٔ سیستمها | وقتی سیستم در برابر سیاستگذار مقاومت میکند
- رویکرد سیستمی | نگاه چندبعدی در برابر تکبعدی
- هم پایانی در سیستمها | برای رسیدن به مقصد تنها یک راه وجود ندارد
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مدل کوه یخ در تفکر سیستمی | آیا به تفاوت رویداد و روند توجه دارید؟
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای | زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟ | به علتهای نزدیک قانع نشویم
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- بازخورد در مدیریت | هر نظر، نقد یا پیامی بازخورد نیست
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا | کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- نیازمندان دوردست | فاصلهٔ فیزیکی چه تأثیری بر وظایف اخلاقی میگذارد؟
- آلاینده های محیطی | مفهوم «آلاینده» و «محیط» را گستردهتر ببینیم
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- جنگ با گنجشکها | هزینهٔ نادیده گرفتن پیچیدگیهای سیستمی
- مالیات پنجره | نیت خیری که سنگفرش جادهٔ جهنم شد
- دایره همدلی | ما با چه کسانی همسرنوشت هستیم؟
- بدهی ما به آینده | عمری به اندازهٔ عمر همهٔ انسانها
- آرکتایپهای سیستمی | جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی | موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی | گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آرکتایپهای سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- پارادوکس ایکاروس | همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- سواری رایگان | پسورد اینترنت همسایهام را میدانم!
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- تجربه ذهنی | مشارکت در درآمد فارغ التحصیلان دانشگاهها
- ضررهای سیگار | سنگینترین حکم خسارت در تاریخ دادگاههای جهان
- اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟
- نباید چنین میشد | دربارهٔ متناسب نبودن علت و معلول!
- نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- کتاب «دربارهٔ سیستمهای هدفمند» | راسل اکاف
- اتاق خبر | درس تفکر سیستمی
- پروژه پایانی تفکر سیستمی
- منابع تکمیلی | دوره صوتی آموزش تفکر سیستمی محمدرضا شعبانعلی
- کارنامه شما در درس تفکر سیستمی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
۱۴۷۲ نظر برای نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف