مدل کوه یخ در تفکر سیستمی | آیا به تفاوت رویداد و روند توجه دارید؟
- مطالعه درس تعریف سیستم (ضروری نیست، اما پیشنهاد میشود).
- تفاوت رویداد و روند را درک کنند و برای آن مثال بزنند.
- توضیح دهند که بیتوجهی به روندها و محدود شدن به رویدادها، چگونه میتواند قدرت تحلیل ما را ضعیف کند.
- مدل کوه یخ را تعریف کرده و چهار سطح آن را توضیح دهند.
- برای مدل کوه یخ مثال بزنند.
فرض کنید یکی از دوستانتان دربارهی آنچه در محل کارش گذشته با شما صحبت میکند و میگوید: «دیروز یکی از همکاران کمتحمل ما بعد از یک درگیری لفظی خیلی معمولی با مدیرمان، استعفا داد و از شرکت رفت!»
او در این جمله از یک رویداد یا Event حرف میزند. اما آیا شما باور میکنید که تا پیش از آن درگیری لفظی واقعاً همه چیز عالی (یا لااقل خوب) بوده است؟
اگر کمی با مفهوم تعارض و بحث مدیریت تعارض آشنا باشید، حدس خواهید زد که احتمالاً تعارض میان آن همکار و مدیرش از مدتها قبل شکل گرفته و به تدریج در اثر رفتارها و رویدادهای مختلف، عمیقتر شده است.
به عبارت دیگر از مدتها قبل یک روند یا Trend به وجود آمده بوده و ما اکنون صرفاً یکی از نتایج آن را در قالب یک رویداد میبینیم و تجربه میکنیم.
این پدیده فقط به محیط کار و اختلاف میان همکاران محدود نیست.
در بسیاری از سیستمها چنین روندهایی وجود دارند. با این حال، روندها از چشم ما دور میمانند و صرفاً رویدادها مورد توجه قرار میگیرند:
رابطه عاطفی هم طی یک رویداد از بین نمیرود و نابود نمیشود. بلکه روندی طولانی طی میشود تا یک رابطه آسیب ببیند و به تدریج تخریب شود. اشتباه است اگر آخرین دعوا یا آخرین اختلافنظر را به عنوان «تنها علت نابودی رابطه» در نظر بگیریم.
رابطهی میان کشورها هم از جنس روند است و نباید آن را در یک یا چند رویداد خلاصه کرد.
به وجود آمد جنگ میان کشورها یا برقرار شدن صلح بین آنها «اتفاقهای انفرادی» نیستند، بلکه در دامن روندهایی بزرگتر، عمیقتر و طولانیتر شکل میگیرند و فرصت ظهور و بروز پیدا میکنند.
تحلیلگرانی که هنگام بررسی حرکتهای سیاسی و اجتماعی صرفاً به یک یا چند رویداد مرتبط نگاه میکنند و محدود میشوند، اهمیت روندها را به فراموشی سپردهاند و بعید است بتوانند تحلیلی ارزشمند و قابلاتکا به مخاطبان خود ارائه دهند.
بیتوجهی به روندها چه تبعاتی دارد؟
اگر به تفاوت رویداد و روند بیتوجه باشیم یا به هر علت صرفاً روی رویدادها تمرکز کنیم، خطای تحلیل ما افزایش خواهد یافت. چرا که سهم بسیاری از عوامل را در شکلگیری وضعیت موجود نمیبینیم.
به عنوان یک مثال ساده، بیتوجهی به روندها و تمرکز روی رویدادها میتواند باعث شود که ما نقش انسانها را پررنگتر از سیستمها ببینیم و این همان نگرانی بزرگی است که همیشه دانشمندان و متخصصان تفکر سیستمی به آن اشاره میکنند.
نمونههای فراوانی از شرکتها و سازمانها و دولتها و حکومتها را میتوان یافت که در ظاهر، مشکلاتشان در یک یا چند فرد خلاصه میشده است. اما وقتی آن فرد تغییر کرده، به علت تغییر نکردن ماهیت سیستم و باقی ماندن روندهای پیشین، نفرات بعدی هم دیر یا زود، تابع قوانین نانوشتهی آن سیستم شدهاند و در مواجهه با روندها از همان الگوی رفتاری پیشینیان تبعیت کردهاند.
اگر در پی تغییرات بنیادی در سیستمها هستیم، از رابطه عاطفی تا رابطه میان دو کشور، از سیستم فروش یک مغازه تا سیستم تولید یک کارخانه بزرگ، از مدیریت یک استارتآپ کوچک تا ادارهی یک کسب و کار بینالمللی، باید روندها را در مرکز توجه قرار دهیم و اجازه ندهیم رویدادها ما را از روندها غافل کنند.
اگر بخواهیم بحث رویداد و روند را کمی عمیقتر کنیم و به شکلی بهتر و کاربردیتر یاد بگیریم، بهتر است به سراغ مدل کوه یخ (Iceberg Model) برویم. این مدل را اولین بار مایکل گودمن (Michael Goodman) با این نام مطرح کرد. اما میتوان گفت تقریباً همهی تحلیلگران سیستمی، بعد از او، همین مفهوم را به زبان خود بیان کردهاند.
پیش از توضیح مدل کوه یخ، مرور یک مثال جالب تاریخی میتواند آموزنده باشد.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. با عضویت ویژه در متمم، علاوه بر دسترسی به مجموعه درسهای تفکر سیستمی، به مجموعه گستردهتری از درسها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته بررسیهای آماری ما نشان داده که علاقهمندان به درسهای تفکر سیستمی، از میان مجموعه درسهای متمم به مطالعهی درسهای زیر بیشتر علاقهمند بودهاند:
مدل ذهنی | تفکر استراتژیک | تفکر نقادانه
کوچینگ | مشاوره مدیریت | استعدادیابی
تصمیم گیری | حل مسئله | مدیریت زمان | یادگیری
گزینهی دیگر هم پیگیری منظم مجموعه درسهای دوره MBA متمم است.
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
تمرین درس مدل کوه یخ
آیا شما هم مواردی در ذهن دارید که در زندگی روزمره یا محیط شغلی، به تفاوت رویداد و روند توجه نشده باشد؟ به این معنا که ما (یا دیگران) رویداد را ببینیم اما روندهایی که منجر به شکلگیری آن رویداد شده از چشممان دور مانده باشند.
آیا مثالهای دیگری برای مدل کوه یخ به ذهنتان میرسد؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تفکر سیستمی چیست؟ | دوره آموزشی تفکر سیستمی | از تعریف تا تحلیل سیستمها
- تفکر سیستمی به زبان ساده
- فایل صوتی معرفی دوره آموزشی تفکر سیستمی
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- راسل اکاف (راسل ایکاف) | تدوینگر تفکر سیستمی
- کتاب تفکر سیستمی (مدیریت آشوب و پیچیدگی) | جمشید قراچه داغی
- کتاب تفکر سیستمی | چگونه جزوه تفکر سیستمی دنلا مدوز به کتاب تبدیل شد؟
- لودویگ فون برتالانفی | نویسندهٔ کتاب نظریه عمومی سیستمها
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- تعریف سیستم چیست؟ | سیستمهای باز و بسته | چند مثال از انواع سیستم
- سیستم باز چیست؟ | ویژگیهای سیستم باز و چند مثال
- چگونه میتوان بهترین خودرو جهان را ساخت؟ | دام بهینه سازی جزئی
- رویکرد سیستمی در یک جمله | توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- رفتارهای غیرمنتظرهٔ سیستمها | وقتی سیستم در برابر سیاستگذار مقاومت میکند
- رویکرد سیستمی | نگاه چندبعدی در برابر تکبعدی
- هم پایانی در سیستمها | برای رسیدن به مقصد تنها یک راه وجود ندارد
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مدل کوه یخ در تفکر سیستمی | آیا به تفاوت رویداد و روند توجه دارید؟
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- همیشه نمیتوان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای | زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟ | به علتهای نزدیک قانع نشویم
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- بازخورد در مدیریت | هر نظر، نقد یا پیامی بازخورد نیست
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا | کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- نیازمندان دوردست | فاصلهٔ فیزیکی چه تأثیری بر وظایف اخلاقی میگذارد؟
- آلاینده های محیطی | مفهوم «آلاینده» و «محیط» را گستردهتر ببینیم
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- جنگ با گنجشکها | هزینهٔ نادیده گرفتن پیچیدگیهای سیستمی
- مالیات پنجره | نیت خیری که سنگفرش جادهٔ جهنم شد
- دایره همدلی | ما با چه کسانی همسرنوشت هستیم؟
- بدهی ما به آینده | عمری به اندازهٔ عمر همهٔ انسانها
- آرکتایپهای سیستمی | جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی | موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی | گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی | فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آرکتایپهای سیستمی | هدف گذاری اشتباه برای سیستمها
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- پارادوکس ایکاروس | همان چیزی که موفقمان کرده میتواند باعث شکستمان شود
- سواری رایگان | پسورد اینترنت همسایهام را میدانم!
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- تجربه ذهنی | مشارکت در درآمد فارغ التحصیلان دانشگاهها
- ضررهای سیگار | سنگینترین حکم خسارت در تاریخ دادگاههای جهان
- اثر گلخانه ای | گرمایش زمین چیست و چرا باید به آن توجه کنیم؟
- نباید چنین میشد | دربارهٔ متناسب نبودن علت و معلول!
- نگرش سیستمی (مرور و جمعبندی) | به روایت راسل اکاف
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- کتاب «دربارهٔ سیستمهای هدفمند» | راسل اکاف
- اتاق خبر | درس تفکر سیستمی
- پروژه پایانی تفکر سیستمی
- منابع تکمیلی | دوره صوتی آموزش تفکر سیستمی محمدرضا شعبانعلی
- کارنامه شما در درس تفکر سیستمی
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : امین کاکاوند
میخواستم یک شعر و نظرم رو راجع به این مطلب بنویسم.
من همیشه برای به یاد آوردن مفهوم رویداد و روند و متغیرهای حالت و متغیرهای جریان یک بیت شعر از سعدی رو به خاطر سپردم که اینجا میارمش :
درختی که اکنون گرفتست پای / به نیروی مردی برآید ز جای
گرش همچنان روزگاری هلی / به گردونش از بیخ بر نگسلی
سرچشمه شاید گرفتن به بیل / چو پر شد نشاید گذشتن به پیل
برای من هم همیشه توی مطالعه تاریخ این نکته جالب بود که فقط به آخرین جنگ و آخرین پادشاه یک سلسله به عنوان دلایل شکست اون سلسله اشاره میشد. الان اکثر ماها فکر میکنیم یک دفعه چرا یک نفر مثل آقا محمدخان قاجار اون همه جنایت کرد و ... . یا چرا صفویه از یک کشور خیلی ضعیف تر از خودش شکست خورد و شاید اگر کمی بیشتر فکر کنیم میبینیم که این همه حکومت ها توی ایران تغییر کرد اما خوی استبدادی حکامش باقی موند. خیلی کم به سیستم ها و روندها پرداخته شده. توی دنیای تجارت هم همینطوره. در واقع همونطور که پیتر سنگه مینویسه ، ما خود به خود عادت داریم به رویدادها توجه کنیم و رسانه ها هم این عادت رو تشدید کردن.