رفتار سیاسی در سازمان چیست؟ مهارت سیاسی به چه معناست؟

سیاست و رفتار سیاسی فقط مخصوص سیاستمداران نیست. این نکته‌ی سخت و شاید تلخ را هر کس که مدت کوتاهی در یک سازمان و حتی در یک کسب و کار کوچک فعالیت کرده باشد، با تمام وجود درک کرده است.

سازمان‌ها معمولاً محیط‌هایی سیاسی هستند. به قول رابینز، روی کاغذ و به شکل تئوریک،‌ می‌توان یک سازمان غیرسیاسی را تصور و تصویر کرد؛ اما چنین مجموعه‌ای در عمل وجود ندارد.

لازم هم نیست تا در یک سازمان بزرگ چندهزار نفری کار کنید تا رد پای رفتارهای سیاسی سازمانی را ببینید. حتی در یک کار تیمی سه نفری هم می‌توان سیاسی‌کاری را دید و تجربه کرد.

در این درس ابتدا به تعریف رفتار سیاسی در سازمان می‌پردازیم و چند مثال از رفتار سیاسی را بررسی می‌کنیم. سپس برخی از ریشه های رفتار سیاسی را با هم مرور می‌کنیم و تبعات سیاسی کاری در محیط سازمان را بررسی خواهیم کرد.

در پایان به این سوال مهم می‌پردازیم که هوش سیاسی چیست و چگونه می‌توان آن را پرورش داد.

تعریف رفتار سیاسی در سازمان چیست؟

رفتار سیاسی را می‌توان چنین تعریف کرد (+/+):

تعریف‌های دیگری هم از رفتار سیاسی در سازمان ارائه شده‌اند. با وجود همه‌ی اختلاف‌هایی که در تعریف‌ها هست، یک وجه مشترک میان بیشتر آن‌ها وجود دارد: «هدف رفتار سیاسی، تأمین منافع شخصی است.»

البته باید مجدداً روی این نکته هم تأکید کنیم که:

به تعبیر رابینز، کارکنان خیلی زود می‌‌آموزند که در محیط سازمان، چیزی به نام «فکت» و «واقعیت» وجود ندارد و بیشترِ آن‌چه هست، تفسیر است.

وقتی می‌گویند کسی عملکرد بالایی داشته، معیار قضاوت مدیر است و زمانی هم که می‌گویند فردی، یک عضو موثر در تیم است، باز هم پای قضاوت و تفسیر شخصی در میان است. بهبود عملکرد، وفاداری، همراهی و دلسوزی، همگی مفاهیمی ذهنی هستند که معیارهای عینی شفاف برای سنجش آن‌ها وجود ندارد (تفاوت مفاهیم عینی و ذهنی چیست؟).

به همین علت، بسیاری از کارکنان به سرعت یاد می‌گیرند که مهم‌تر از کار کردن، ترسیم تصویر کار کردن است و همین می‌تواند نقطه‌ی آغاز رفتارهای سیاسی در سازمان باشد.

چند مثال از رفتار سیاسی در سازمان

هر یک از رفتارهای زیر را می‌توان مصداقی از رفتار سیاسی در نظر گرفت:

• ایجاد رابطه‌ی غیررسمی و پنهانی با مسئول دفتر مدیرعامل برای کسب اخبار دست‌اول درباره‌ی شرکت
• پنهان کردن اطلاعات کلیدی از تصمیم‌گیران با هدف تصمیم سازی و تغییر دادن نتیجه‌ی تصمیم گیری
• ائتلاف با دیگران برای پیشبرد رأی و نظر خود در جلسات رسمی یا هدایت جریان‌های غیررسمی در سازمان
• پخش شایعه در شبکه ارتباط غیررسمی
• پخش کردن اطلاعات و اسرار شرکت در فضای عمومی، شبکه های اجتماعی و رسانه‌ها
• لطف کردن به دیگران با این انگیزه که آن‌ها را مدیون شده و وادار شوند جای دیگری، منافع ما را تأمین کنند
• لابی کردن با هدف تغییر یک تصمیم و انتخاب یک گزینه‌ی متفاوت

ریشه های رفتار سیاسی در یک سازمان

بخشی از ریشه های رفتار سیاسی را باید در خود فرد جستجو کرد. به این معنا که بعضی افراد، ذاتاً آمادگی بیشتری برای سیاسی‌بازی و سیاسی‌کاری دارند و هر جا هم که بروند، این تمایل را با خود می‌برند و آن محیط را هم به بازی‌های سیاسی آلوده می‌کنند.

اشخاص قدرت طلب، نمونه‌ای از این افراد هستند. بازی قدرت آن‌قدر برایشان جذاب است که نمی‌توانند از آن چشم بپوشند.

ماکیاولیست‌ها گروه دیگری هستند که سیاست و سیاسی‌کاری، ویژگی شخصیتی آن‌هاست و این ویژگی را با خود به محیط کار هم می‌برند.

برخی ویژگی‌های شخصیتی دیگر هم می‌توانند زمینه‌ساز سیاسی‌کاری باشند. مثلاً رابینز توضیح می‌دهد که افراد دارای مرکز کنترل درونی، بیشتر به سراغ رفتارهای سیاسی می‌روند (+).

اما همه چیز در ویژگی‌های فردی خلاصه نمی‌شود. شرایط سازمانی هم می‌تواند بستری برای پرورش سیاست‌بازها و رفتارهای سیاسی باشد (+):

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مبانی رفتار سازمانی به شما پیشنهاد می‌کند: