آزمایش مارشمالو | قدرت اراده، خودکنترلی و حاشیه‌های آن

آزمایش مارشمالو از مشهورترین تست های روانشناسی است که طی یک قرن گذشته انجام شده و نه‌تنها متخصصان و دانشجویان روانشناسی، بلکه همهٔ کسانی که کمترین مطالعه‌ای در زمینهٔ انضباط شخصی، مدیریت زمان، توسعه فردی و موضوعات مشابه داشته‌اند، داستان آن را شنیده‌اند.

والتر میشل (Walter Mischel)، کسی که آزمون مارشمالو را انجام داد، نزدیک به شش دهه از عمر خود را  به بررسی قدرت اراده اختصاص داد. مسیری که در سال ۱۹۵۸ با مقاله‌ای که در نشریهٔ  Abnormal & Social Psychology منتشر کرد آغاز شد (+). و تا سال ۲۰۱۸ که فوت کرد، ادامه داشت.

ما میشل را بیشتر به خاطر آزمایش مارشمالو – که در دههٔ شصت و هفتاد میلادی انجام می‌داد – می‌شناسیم. اما کار او فراتر از یک آزمایش بوده و با همکاری دیگران نزدیک به ۲۰۰ مقاله هم در بحث قدرت اراده منتشر کرده و جایگاه خود را به عنوان فردی متخصص در این حوزه تثبیت کرده است.

والتر میشل در سال ۲۰۱۴ کتابی هم با عنوان تست مارشمالو منتشر کرد که از آن بسیار استقبال شد و در فهرست کتاب‌های پرفروش روانشناسی قرار گرفت (+).

در این درس کمی دربارهٔ آزمایش مارشمالو حرف می‌زنیم. سپس به شکل گذرا به چند مفهوم کلیدی در این بحث، از جمله صبر، وسوسه، به تأخیر انداختن خواسته‌ها، خودکنترلی و خویشتنداری اشاره می‌کنیم. در پایان هم پس از اشاره به نقدهایی که به آزمایش مارشمالو وارد شده، به این نکته می‌پردازیم که چگونه با این همه نقد، هنوز «مارشمالو» جای خود را در کتابهای روانشناسی و کتابهای توسعه فردی حفظ کرده است.

دربارهٔ به تأخیر انداختن خواسته‌ها

پیش از این‌که ادامهٔ‌ درس را بخوانید، به این داستان فرضی فکر کنید:

محور اصلی این داستان را در روانشناسی شناختی و انگیزشی «به تأخیر انداختن خواسته‌ها»، «Delayed Gratification» یا «Gratification Postponement» می‌دانند. به این معنا که فرد چقدر می‌تواند برای برآورده شدن خواسته‌ها و نیازهایش صبر و تحمل پیشه کند.

شما خواسته‌ و نیازی دارید (در این‌جا: استراحت، دور شدن از فضای کار) و طبیعتاً ترجیح می‌دهید این خواسته را در سریع‌ترین زمان برآورده کنید. اما چون به تأخیر انداختن خواسته با پاداش همراه است (در این‌جا: سفری طولانی‌تر و اقامتی بهتر) باید ببینید که می‌توانید در برابر وسوسهٔ تسلیم شدن مقاومت کنید؟

تست مارشمالو چه بود و چگونه انجام شد؟

تست مارشمالو در دههٔ شصت میلادی و در دانشگاه استنفورد انجام شد (به همین علت عده‌ای آن را آزمایش مارشمالو استفنورد می‌نامند). والتر میشل به دنبال این بود که کودکان از نظر «تحمل برای به تأخیر انداختن خواسته‌ها» چه تفاوت‌هایی با هم دارند و کسانی که در این زمینه بهترند، از چه روش‌هایی استفاده می‌کنند.

ایدهٔ تست میشل، مانند هر معمایی که حل شده، الان بسیار ساده به نظر می‌رسد. اما آن زمان ایدهٔ خلاقانه‌ای بود.

آزمایشگر، هر بار یک کودک را در یک اتاق می‌نشاند؛ پشت میزی که یک مارشمالو در بشقابی روی آن قرار داده شده بود. آزمایشگر هنگام ترک اتاق به کودک می‌گفت که مارشمالو متعلق به اوست و اگر بخواهد می‌تواند آن را بخورد. اما اگر تا برگشتن او صبر کند، یک مارشمالوی دیگر هم جایزه خواهد گرفت و در واقع دو مارشمالو خواهد خورد.

آزمایش نشان داد که تحمل کودکان در یک سطح نیست. بعضی به سرعت مارشمالو را می‌خورند و برخی دیگر کمی صبر می‌کنند و در نهایت تسلیم وسوسه می‌شوند. عده‌ای هم بودند که حدوداً پانزده دقیقه (تا برگشتن آزمایشگر) صبر می‌کردند و جایزهٔ مقاومت در برابر وسوسه را می‌گرفتند.

یکی از مشاهدات جالب در آزمایش این بود که اغلب کودکانی که خودکنترلی بیشتر داشتند، تکنیک نسبتاً ساده‌ای را به کار می‌بردند: هر یک از آن‌ها به نوعی حواس خودشان را پرت می‌کردند، تا مارشمالو را فراموش کنند.

فیلم آزمایش مارشمالو

در ادامه می‌توانید یک فیلم کوتاه چهار دقیقه‌ای از شیوهٔ اجرای آزمون مارشمالو را ببینید و در صورت تمایل آن را دانلود کنید (لینک دانلود فیلم).

البته این فیلم مربوط به تست خود میشل نیست (ویدئوی میشل بسیار قدیمی است و کیفیت پایینی دارد). بلکه اجرای مجدد همین آزمایش در یک مدرسهٔ مذهبی به نام فلاد کیدز است (+). لازم به ذکر است که مدارس مذهبی طی چند دههٔ اخیر علاقهٔ بسیار زیادی به تست مارشمالو نشان داده‌اند. چون آن را استعاره‌ای از انجام کار خیر در دنیا و انتظار برای پاداش در آخرت می‌دانند.

آیا واقعاً تست مارشمالو این‌قدر مهم بوده؟

الان کاملاً حق دارید بپرسید: این آزمایش ساده چه اهمیتی دارد که به یک آزمایش کلاسیک تبدیل شده؟ چند مارشمالو و وعدهٔ ساده‌ای به کودکان.

برای این‌که اهمیت آزمایش را متوجه شوید، لازم است به فضای حاکم بر دنیای روانشناسی در نیمهٔ اول قرن بیستم فکر کنید:

مشکل در اعتبار آزمون مارشمالو؛ رابطهٔ خودکنترلی و آیندهٔ کودک

اگر کمی دربارهٔ آزمون مارشمالو خوانده یا جستجو کرده باشید، حتماً می‌دانید که نقدهایی بر نتایج پژوهش مارشمالو وارد شده است. در این‌جا کمی دربارهٔ این نقدها حرف می‌زنیم.

بسیاری از آزمایش‌های مارشمالو صرفاً دربارهٔ اندازه‌گیری خودکنترلی بوده‌اند. اغلب این آزمایش‌ها اعتبار کافی دارند و تا همین امروز هم در کتاب‌ها، مقالات و منابع مختلف به آن‌ها ارجاع داده می‌شود.

اما یکی از آزمایش‌ها، که اتفاقاً مشهورترین آن‌ها هم هست، با چالش تکرارپذیری روبه‌روست:

از طرف دیگر، «تست مارشمالو» خود به یک اصلاح تبدیل شده و جای خود را در خودشناسی و شخصیت شناسی، روانشناسی شناختی و روانشناسی اجتماعی باز کرده است. الان حتی مطالعات خودکنترلی در حیوانات هم به وجود آمده و محققان این حوزه گاهی صورت مسئله خود را چنین تعریف می‌کنند (+): «می‌خواهیم ببینیم آیا حیوانات هم از تست مارشمالو موفق بیرون می‌آیند؟»

در کنار این‌ها، خودکنترلی – به ویژه اگر در بزرگسالی و با روشی عمیق‌تر و بهتر از نخوردن مارشمالو سنجیده شود – شاخصی است که می‌تواند بسیاری از ویژگی‌های دیگر فرد را پیش‌بینی کند (شاخص C یعنی وجدان و مسئولیت پذیری در مدل پنج عاملی شخصیت تا حدی به این مفهوم نزدیک است).

حاصل این شده است که با وجود بی‌اعتبار شدن ادعای آزمایش مارشمالو دربارهٔ پیش‌بینی کردن مولفه‌های مهم در آیندهٔ زندگی فرد، اصل این موضوع که خودکنترلی و خویشتن‌داری نقش مهمی در زندگی دارد کامل پذیرفته شده است. و نیز در این‌که «توانایی به تأخیر انداختن لذت آنی به نفع پاداش آتی» یک مزیت و نقطهٔ قوت ارزشمند محسوب می‌شود، تردیدی نیست و به سرفصلی مهم در مطالعات و مقالات خودتنظیم‌گری (self-regulation) و خودکنترلی (self-control) تبدیل شده است.

 مطالعات و تحقیقات گسترده و متنوعی در زمینه ارتباط بین ظرفیت در به تاخیر انداختن خواسته‌ها و پارامترهایی مانند موفقیت، سلامت فیزیکی، سلامت روانی و موفقیت در مذاکره‌ها شده است که هر یک را در جای خود در متمم مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مدیریت زمان به شما پیشنهاد می‌کند: