تعریف شخصیت چیست؟
به نظر می‌رسد وقتی از شخصیت شناسی حرف می‌زنیم، یا درباره‌ی شخصیت کسی اظهارنظر می‌کنیم، تا حد خوبی می‌دانیم درباره‌ی چه چیزی صحبت می‌کنیم.
همچنین اگر کسی به شما بگوید که از نظر شخصیتی با همکارش تفاوت دارد و به همین علت، تعارض‌های فراوانی را در محیط کار تجربه میکند، احتمالاً فکر میکند منظور خود را به صورت واضح و شفاف بیان کرده است.
وجود تقاضای قابل‌توجه برای کتابهای شخصیت شناسی و نیز انواع کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی درباره شخصیت، مورد دیگری است که ممکن است باعث شود فکر کنیم شخصیت و شخصیت شناسی برای اغلب انسان‌ها، اصطلاحاتی شفاف و دارای تعریف مشخص هستند.
اما اگر کمی جستجو کنید و بخواهید بفهمید که «شخصیت یعنی چه؟»، به سرعت به نتیجه می‌رسید که بر سر تعریف شخصیت در روانشناسی اتفاق‌نظر وجود ندارد و در مورد شخصیت، هر کس دیدگاه و سلیقه‌ی خود را مطرح کرده است. بنابراین اصلاً نمی‌توانید به سادگی شخصیت را تعریف کنید.
اجازه بدهید ابتدا چند تعریف شخصیت را با هم بخوانیم و مرور کنیم و سپس به سراغ تعریف کاربردی شخصیت برویم (لازم نیست این تعریف‌ها را به خاطر بسپارید. صرفاً به تنوع آنها توجه کنید):
تعریف شخصیت شناسی از نگاه Rychlak
دغدغه‌ی ما در شخصیت شناسی این است که سبک‌های مختلف رفتار را که ارگانیسم‌های مختلف [از جمله انسان] بر حسب عادت از خود بروز می‌دهند، مطالعه کنیم.
تعریف شخصیت از نظر Patrick و Carrion
شخصیت یعنی مجموعه‌ی دریافت‌ها، هیجان‌ها، ذهنیت‌ها، انگیزه‌ها و اقدام‌های یک فرد در تعامل با شرایط محیطی مختلف.
تعریف و مفهوم شخصیت از نگاه بی اف اسکینر (از دانشمندان بزرگ در روانشناسی رفتارگرا)
شخصیت یک مفهوم غیرضروری است و اصلاً به تعریف چنین واژه‌ای نیاز نبوده و نیست.
تعریف شخصیت از نگاه Albert Ellis
شخصیت شامل رفتارها، سبک فکر‌ها، شیوه‌ی حرف زدن، درک محیط و تعامل‌های بین فردی است که پیوسته [بر اساس یک الگوی قابل تشخیص] در یک فرد مشاهده می‌شود.
تعریف شخصیت شناسی از نگاه Robert Ewen
شخصیت شناسی به جنبه‌هایی از رفتار هر فرد می‌پردازد که «مهم بوده» و «در طول زمان، نسبتاً پایدار هستند.»
مهم‌ترین نکته‌ای که باید در این تعریف‌ها مد نظر قرار دهیم این است که تعریف رفتار و شخصیت، شباهت‌ها و اشتراکاتی دارند. اما آن‌چه شخصیت را از رفتار متمایز میکند، پیوستگی، دوام و بقاء الگوهای رفتاری است: یک بار فریاد زدن، یعنی شما عصبانی شده‌اید (رفتار)؛ اما به صورت مکرر و در شرایط مختلف فریاد زدن بر سر این و آن، می‌تواند به این معنا باشد که شما عصبی و نوروتیک هستید (شخصیت).
[ دانلود فایل PDF تعریف شخصیت ]
چرا بر روی تعریف شخصیت توافق نظر وجود ندارد؟
شخصیت شناسی به شناخت شخصیتِ انسان می‌پردازد و زمانی می‌توان به تعریفی واحد از شخصیت رسید، که تعریف انسان برایمان مشخص و شفاف باشد.
اما دانشمندان و محققان مختلف، نگاه‌های متفاوتی نسبت به انسان داشته‌اند. این تنوع دیدگاه‌ها، در تعریف شخصیت هم منعکس شده است.
مثلاً در اولین تعریفی که نقل کردیم (ریچلاک)، از اصطلاح ارگانیسم استفاده شده است. این نشان میدهد که ریچلاک علاقه نداشته انسان را از سایر موجودات زنده تفکیک کند و معتقد بوده که همان ابزارهایی که برای شخصیت شناسی انسان مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند (یا باید بتوانند) برای تحلیل رفتارهای یک سگ یا گربه یا حتی یک قارچ نیز به‌کار گرفته شوند.
اما در بسیاری از تعاریف دیگر، مشخصاً به انسان اشاره شده و می‌توان نتیجه گرفت که ارائه‌دهندگان آن تعریف‌ها، انسان را موجودی متمایز از سایر جانداران در نظر گرفته‌اند.
از سوی دیگر، کسی مثل اسکینر که از دانشمندان کلیدی در روانشناسی رفتارگراست، اعتقادی به اراده‌ی آزاد ندارد و موجودات را یک ماشین پیچیده‌ی مکانیکی با توانایی یادگیری به کمک شرطی سازی می‌داند.
پس به سادگی می‌توان حدس زد که چرا اسکینر علاقه‌مند به تعریف شخصیت نیست. او نمی‌تواند ویژگی‌ها و صفاتِ باثباتی را برای انسان تصور کند و معتقد است که این ماشین مکانیکی، در طول زمان و در شرایط مختلف، می‌تواند به کلی تغییر کند.
تعریف شخصیت در درس شخصیت شناسی متمم چیست؟
از آن‌جا که ما در متمم، باید شخصیت شناسی را در کنار درسهای دیگری مانند مهارت ارتباطی، رابطه عاطفی، حمایت اجتماعی، تحلیل رفتار متقابل، مذاکره، رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی قرار دهیم، طبیعتاً تعریفی را ترجیح می‌دهیم که بتواند در آن درس‌ها هم به کارمان بیاید.
چون فرض ما بر این است که دوستان عزیز متممی، درس شخصیت شناسی را نه فقط به خاطر آشنایی با تاریخچه و روند تکامل یک علم، بلکه با هدف توسعه مهارتهای فردی خود مطالعه می‌کنند و می‌آموزند.
بر این اساس و با این مفروضات، از میان تعریف‌های متنوعی که در منابع مختلف ارائه شده، متمم در پاسخ به این پرسش که شخصیت چیست، تعریف زیر را معیار قرار میدهد.
نکاتی که در این تعریف مطرح شده، هم برای کاربردهای مد نظر متمم مفید است و هم در بسیاری از منابع، مورد اشاره و تأیید قرار گرفته‌اند:
شخصیت شناسی به الگوهای نسبتاً ثابت در ویژگی‌ها، صفات و رفتار هر فرد می‌پردازد؛
و به ما کمک میکند رفتارهای او را در شرایط و وضعیت‌های مختلف، درک و پیش‌بینی کنیم.
شخصیت آن چیزی است که یک فرد را نسبت به افراد دیگر متمایز کرده و به فردیت او معنا میدهد.
فردیت و Individuality، کلمه‌ی کلیدی این تعریف است.
هیچ دو نفری را نمی‌توانید بیابید که شخصیت کاملاً یکسان داشته باشند. حتی اگر چند مولفه‌ی مشخص (به فرض: برونگرایی، صداقت، ثبات هیجانی) در نظر بگیرید و بخواهید همه‌ی انسان‌ها را بر اساس همین مولفه‌ها بسنجید، شیوه‌ی ترکیب این مولفه‌ها از فردی تا فرد دیگر تغییر میکند.
اگر کمی از دقت علمی فاصله بگیریم، می‌توان شخصیت هر فرد را به یک سوپ تشبیه کرد که شاید مواد تشکیل‌دهنده‌ی آن، با سوپ شخصیتی فرد دیگر، مشابه باشد، اما سهم و ترکیب مواد، باعث می‌شود که طعم متفاوتی شکل بگیرد.
اگر این توضیح آخر برایتان کمی مبهم است، نگران نباشید.
در درسهای بعد (خصوصاً هنگام بررسی تفاوت تیپ شناسی و شخصیت شناسی) در این‌باره بیشتر صحبت خواهیم کرد.
Personality از ریشه‌ی Persona است. این واژه، در زبان لاتین برای نقابی به کار می‌رفته که بازیگران تئاتر روی صورت خود می‌گذاشته‌اند تا چهره‌‌ی خود را با نقشی که در نمایش‌نامه از آنها انتظار می‌رفته تطبیق دهند. البته به تعبیر متخصصان ریشه شناسی، این واژه به تدریج در اثر گسترش معنایی، به آن مفهومی رسیده که ما امروزه به کار می‌بریم.
با این توضیحات، می‌توان گفت اصطلاح شخصیت که ما به‌کار می‌بریم، به مفهوم روانشناسی Personality بسیار نزدیک‌تر است. چون شخصیت از ریشه‌ی شاخص است و به ویژگی‌هایی اشاره دارد که هر فرد را در میان سایر افراد، مشخص و متمایز میکند.
چرا نام بسیاری از بزرگان روانشناسی را در فهرست کسانی که شخصیت را تعریف کرده‌اند نمی‌بینیم؟
هر جا به دنبال تعریف شخصیت بگردید، اغلب تعریف‌ها، از نویسندگان کتابهای مرجع (تکست‌بوک‌ها) و مقالات پراکنده نقل می‌شود. علت این است که بسیاری از بزرگان شخصیت شناسی، مستقیماً به تعریف واژه‌ی شخصیت نپرداخته‌اند؛ بلکه صرفاً شخصیت انسان را تحلیل کرده‌اند. سپس این افراد دانشگاهی بودهاند که با مطالعه‌ی کار آنها، کوشیده‌اند استنباط کنند که واژه‌ی شخصیت در نوشته‌ها و نگرش هر یک از این بزرگان، چه مفهومی داشته است.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای خودشناسی و شخصیت شناسی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. با فعال کردن عضویت ویژه در متمم، به درسهای بسیار بیشتری نیز دسترسی پیدا می‌کنید:
ضمناً بررسی‌های ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به درسهای شخصیت‌شناسی علاقه‌مند بودهاند، برای مطالعه‌ی درسهای زیر هم وقت صرف کرده‌اند:
تحلیل رفتار متقابل | زندگی شاد | افزایش عزت نفس | کوچینگ | مشاوره مدیریت
کاریزما | مدیریت استرس | تصمیم گیری | روانشناسی پول | استعدادیابی | یادگیری
تحلیل رفتار متقابل | هوش هیجانی | مهارت ارتباطی | رابطه عاطفی | مسیر شغلی
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری شخصیت شناسی به شما پیشنهاد میکند:
- شخصیت شناسی (روانشناسی شخصیت)
- اهمیت شخصیت شناسی در چیست؟
- دامهایی که باید هنگام یادگیری و آموزش شخصیت شناسی مراقبشان باشیم
- تعریف شخصیت چیست؟
- رفتار شناسی، تیپ شناسی و شخصیت شناسی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
- آیا می‌توان سبدی از مدلها و تست های شخصیت شناسی تشکیل داد؟
- گوردون آلپورت
- صفات شخصیتی | نظریه های صفاتی در شخصیت شناسی
- مدل پنج عاملی شخصیت (Big-5 یا Five Factor Model)
- تعریف برونگرایی چیست؟ شخصیت برونگرا چه ویژگی هایی دارد؟
- رابطه بین برونگرایی و رضایت شغلی
- آیا می توان از میزان برونگرایی عملکرد شغلی کسی را پیش بینی کرد؟
- تعریف وجدان و مسئولیت پذیری (شاخص C)
- باز بودن نسبت به تجربه های جدید
- سازگاری و موافق بودن | کسانی که در جستجوی توافق هستند
- نوروتیک یعنی چه؟ منظور از شخصیت نوروتیک چیست؟
- شخصیت شناسی حیوانات: گزارشی از تلاش برای ارزیابی ویژگی های شخصیتی حیوانات
- آیا آزمون های شخصیت شناسی برای استخدام اعتبار دارند؟
- استفاده از مدل پنج عاملی شخصیت در استخدام
- لایکهای ما در شبکه های اجتماعی چه ویژگی‌هایی از شخصیتمان را افشا می‌کنند؟
- تیپ شخصیتی A و B (به همراه پرسشنامه تیپ شخصیتی)
- تاثیر ماه تولد بر شخصیت | شخصیت شناسی بر اساس ماه تولد
- چند مقاله درباره نظریه پنج عاملی شخصیت (+ فایل PDF)
- کتاب نظریه های شخصیت شولتز | معرفی کتاب های شخصیت شناسی
سوال‌های پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحث‌های مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری می‌توانید نقشه راه‌های مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحه‌های دوره MBA و توسعه فردی می‌توانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما می‌توانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را می‌توانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیم‌سال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که می‌توانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را می‌توانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا می‌دانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور می‌توانید به جمع متممی‌ها بپیوندید؟
الگوهای نسبتا ثابت در ویژگی‌ها، صفات و رفتار؛ چه تعریف کاربردی‌ای :).
یادم میاد در یکی از پیشنهادهای وبلاگ‌نویسی محمدرضا شعبانعلی عزیز، موضوعی مطرح شده بود که بنظر به این تعریف نزدیک باشه (+). اونجا پیشنهاد شده بود که نویسنده وبلاگ سعی کنه امضای خودش رو داشته باشه چون مهم‌ترین کاربرد امضا، تعیین هویت هست. امضایی که اگر فردی با یه نوشته – بدون نام نویسنده – مواجه شد، بتونه بگه این طرز بیان مطالب رو فقط فلانی داره. این نوع نگاه مختص فلانیه. اگر فرصت داشتین، مطالعه اون پست خالی از لطف نیست و به‌نظرم صرفا پیشنهادهایی برای وبلاگ‌نویسی هم نیست.
شخصیت رو عادت های هر فرد شکل میدهد.
اینکه هر روز صبح از خواب بلند میشی و تا شب به یک سری فعالیت از سر عادات انجام میدی ، اون عادت ها بیانگر شخصیت و سازنده شخصیت شما هست.
و بیشترین تاثیر روی شخصیت، ارتباطات و دوستان، حلقه نزدیکان ما دارند.
مثال سوپ شخصیت منو به فکر برد و مثل خیلی از دوستان سعی کردم ایده پردازی کنم که چه فاکتورهایی میتونه روی طعم نهایی این سوپ تاثیر بذاره؟
سوابق،شدت تجربه، محیط، ترتیب وقایع، تناسبشون و شاید حتی برداشت و تفسیر ما از اونها.
تا یه جایی عوامل خیلی معقول و منطقی بنظر میرسن حتی میشه تصور کرد بصورت مکانیکی هرچقدر بیشتر درباره لوازم استفاده شده و طرز تهیه این سوپ شخصیت اطلاعات داشته باشیم میشه به شناخت بیشتر و بهتری از شخصیت رسید ولی یه پیچش خاصی در رابطه با انسان ها وجود داره که همه چیز رو پیچیده می کنه.
انسان بخاطر اختیار و قدرت انتخابی که داره از بین تمامی واکنش هایی که میتونه در یک موقعیت از خودش نشون بده یکی رو انتخاب می کنه، همچنین حافظه انسان خاطرات رو متناسب با درک و آگاهی امروز خودش بازسازی می کنه و دقیقا منطبق بر واقعیتی که اتفاق افتاده به یاد نمیاره، در نتیجه فکر می کنم شخصیت یه فرد رو بیشتر از اینکه تجربیات و اتفاق هایی که در زندگی با اونها مواجه بوده شکل بده، سوگیری هایی که در تصمیم گیری داره و سبکی که انتخاب هاشو انجام میده و درک و تفسیری که از اون اتفاقات داره تعیین می کنه.
چند نقل قول درباره تعریف شخصیت:
به نحوه برخورد و رفتارهای آدم‌ها در زمان مواجهه با مشکلات و چالش‌های زندگی اشاره میکند و آشکار کننده ارزش‌ها و اصول انسانهاست.
اشاره به این میکند که شخصیت ما توسط دیگران شناخته و درک می‌شود. از طریق رفتار و تعاملات ما با دیگران تصویری در ذهنشان شکل می‌گیرد و زمانی که حضور نداریم، نظرات آنها درخصوص ما، شخصیتمان را بیان میکند.
بیان میکند شخصیت ما را در واقعیت به خودی خود وجود دارد و وقتی کسی ما را نگاه نمی‌کند نیز در حال تعامل و رفتار هستیم و شخصیت در زمان تنهایی نیز قابل تشخیص است. همچنین به اهمیت وجود و پایداری شخصیت اشاره کرده که شخصیت بیرون از نظرات و نگاه‌های دیگران درحال تشکیل و تعریف است.
این درس منو یاد کتاب روان درمانی وجودگرایی ایروین یالوم انداخت.
یالوم شخصیت را به عنوان یک مجموعه از ویژگی‌ها، الگوها، باورها و رفتارها توصیف میکند که به صورت نسبتاً پایدار در زمان و در مختلف شرایط ظاهر می‌شود.
او باور داشت که شخصیت به مرور زمان شکل می‌گیرد و تحت تأثیر تجارب زندگی، ارتباطات اجتماعی، نیازها، ارزش‌ها و هدف‌ها شکل می‌پذیرد. از دیدگاه یالوم، شخصیت همچنین ممکن است تحت تأثیر نگرش‌ها و روابط با دیگران، مکانیسم‌های دفاعی و اندیشه‌های ناخودآگاه قرار بگیرد.
یالوم به تفاوت‌ها و تنوع‌های شخصیتی توجه میکند و تأکید میکند که هر فرد در مواجهه با مسائل زندگی و مرگ، درک و تفسیر منحصر به فردی دارد. او نیز به بررسی بُعد‌های عمقی و اساسی شخصیت، مثل بحران‌های معنوی و مواجهه با مرگ، توجه دارد.
من در بحث با دوستان درباره تفاوت‌های شخصیت این مثال رو می‌زنم که اگه مثلا دو نفر از یک خانواده هم باشند مثل دو تا توپ هستند که مقدار بادی که در آنهاست متفاوت است. اگه یه اتفاق مشابه برای هر دوی آنها بیافتد مثلا هر دو توپ رو با یه قدرت به زمین بکوبیم، نوع واکنش آنها به دلیل مقدار بادی که توی آنهاست متفاوت است.