کتاب گنجور | کتابی دربارهٔ حمیدرضا محمدی بنیانگذار سایت گنجور

سخت است هم‌وطنی را پیدا کنید که اهل ادب و ادبیات باشد، اما سایت گنجور را نشناسد. احتمالاً شما هم وقتی بخشی از شعر حافظ، سعدی یا بزرگان دیگر را فراموش کرده‌اید، گنجور یکی از نخستین گزینه‌هایتان بوده است.

در این میان، خدمت گنجور به بلاگرهای شبکه‌های اجتماعی را هم نباید فراموش کنیم که با استفاده از جستجوی کلیدواژه‌ها توانسته‌اند به هر پُست (فرسته)، عکس و استوری، جمله یا بیتی ادبی را پیوست کنند. وگرنه کسی که عکسی کنار جگرکی گرفته و می‌خواهد درجا به دنبال‌کنندگانش نشان دهد، از کجا می‌توانست بیتی از رودکی را هم به عکس سیخ و زغال بیفزاید و بگوید (+): «بوی جگر سوخته عالم بگرفت / گر نشنیدی، زهی دماغی که تو راست».

جدا از این دست کاربردها – که همین‌ها را هم نمی‌توان بی‌ارزش دانست – گنجور به منبعی رایگان و ارزشمند برای علاقه‌مندان به شعر و ادبیات تبدیل شده و هیچ انسان منصفی نمی‌تواند نقش و اهمیت گنجورِ امروز را در حفظ و ترویج ادبیات و میراث فرهنگی ما انکار کند.

علاوه بر این، بنیانگذار گنجور یعنی آقای حمیدرضا محمدی، خود سوژهٔ جالبی برای بررسی است: فردی آرام و درونگرا که فارغ از نام و نان، از سال ۱۳۸۵ تا کنون این پروژه را به پیش برده است.

حمیدرضا محمدی – بنیانگذار سایت گنجور (عکس مربوط به سخنرانی تدکس)

کتاب «گنجور؛ قدرت بی‌نهایت کوچک‌ها» اثری از مهدی سلیمانیه است که در آن به روایت تأسیس و شکل‌گیری سایت گنجور و نیز گفتگو با حمیدرضا محمدی پرداخته است. گفتگویی که نویسنده آن را «نقادانه» توصیف می‌کند و حاصل کار را نیز کتابی می‌داند که به بررسی «شناخت اجتماعی سایت گنجور» پرداخته است.

چند نکته درباره معرفی کتاب گنجور در متمم

توجیهات متعددی برای معرفی کتاب گنجور در متمم وجود دارد.

نخست این که این کتاب را می‌توان در دستهٔ پاراگراف فارسی متمم دانست. کتابی که نکات خواندنی متعددی در آن وجود دارد. دیگر این‌که کتاب گنجور از جنس داستان کسب و کار نیز هست. درست است که گنجور یک پروژهٔ انتفاعی و به‌تبع آن یک کسب و کار نیست. اما تمرکز ما هم در داستان کسب‌و‌کار بیشتر بر «آفریدن» است تا کسب درآمد و سود. و از این منظر، معرفی کتابی دربارهٔ داستان گنجور کاملاً مناسب فضای ماست.

سومین عاملی که سایت گنجور را برای دوستان متممی جذاب می‌کند، نقش پررنگ محتوای تولیدشده توسط کاربر (UGC) در این سایت است. بنابراین کسانی که به استراتژی محتوا علاقه دارند، قطعاً می‌توانند از ویژگی‌های گنجور، تجربه‌های حمیدرضا محمدی و مسیری که این سایت طی حدود دو دهه طی کرده، بسیار بیاموزند.

روایتی به‌شدت چپ‌گرا

نکتهٔ مهمی هم وجود دارد که اشاره به آن مهم است. گفتگو‌کننده و مولف کتاب، جامعه‌شناس است و همان‌طور که می‌دانید، جریان غالب در تفکر جامعه‌شناسی به سمت تفکر چپ گرایش دارد. وی به‌طور خاص، از سارا شریعتی – جامعه‌شناس و فرزند دکتر علی شریعتی – نیز تأثیر پذیرفته و در مقدمه به این نکته اشاره می‌کند. ضمن این‌که حتی بدون این اشاره‌ها، عنوان فرعی کتاب (قدرت بی‌نهایت کوچک‌ها) هم تا حدی منشاء چارچوب ذهنی نویسنده را نشان می‌دهد.

غیر از بخشی از کتاب که مستقیماً‌ در قالب گفتگو انجام شده، بقیهٔ بخش‌ها به قلم مهدی سلیمانیه روایت شده است. حتی در بخش گفتگو هم،‌ سوال‌های وی، داستان شکل‌گیری گنجور و شیوهٔ اندیشیدن بنیان‌گذار گنجور را مختل کرده و از مسیر «یک روایت شفاف و آزاد» دور می‌کند. کاری ناپخته، نادرست و مخرّب که در تفکر چپ معمولاً زیر نقاب خوش‌سیمای «رویکرد انتقادی» پنهان می‌شود.

جالب این‌جاست که  در این رویکرد ظاهراً «نقادانه» خطاهای بزرگ و جدی در سال‌های اولیهٔ شکل‌گیری گنجور (مانند بی‌توجهی به مالکیت معنوی آثار) به‌سادگی نادیده یا ناچیز انگاشته شده یا تلویحاً تأیید شده است. بررسی گنجور قطعاً‌ به یک روایت انتقادی نیاز دارد. اما نه به معنایی که نویسندهٔ کتاب گنجور می‌فهمد و درک می‌کند.  توضیحات بیشتر در این زمینه در بخش نقد کتاب گفته خواهد شد.

بنابراین ما در متمم ضمن تحسین ایدهٔ نویسندهٔ این کتاب – که گفتگو با بنیان‌گذار یک خدمت ارزشمند ادبی است – تأکید می‌کنیم که شیوهٔ اجرای آن را چه در سطح کلان و چه در سطح خُرد برای مشاهده، بررسی و تحلیل یک حرکت فرهنگی، مناسب و مولد نمی‌دانیم و با بخش بزرگی از ارزش‌های ذهنی نویسنده نیز تعارض جدی داریم.

چند پاراگراف از کتاب گنجور

حتی بدون خواندن کتاب و صرفاً با ورق زدن سریع هم متوجه می‌شوید که حجم کتاب گنجور به شکل مناسب و متناسب به موضوعات مختلف به شکل متناسب تخصیص داده نشده است. بخش چشم‌گیری از کتاب (حدود یک‌سوم آن) به دوران کودکی حمیدرضا محمدی اختصاص دارد که بیشتر شبیه انشاهای مدرسه‌ای است و به عنوان کتاب هم ربطی ندارد: «پرسان پرسان به دانشگاه رسیدند. اما انقدر همهمه بود و باید از این گوشهٔ دانشگاه، وسط یک عالمه رفت‌و‌آمد و دانشجوی جدید و ساک و چمدان و سوال و گرما و عرق و ولو شدن روی چمن‌های وسط دانشگاه و صف و خودکاری که نبود و کاغذی و کپی می‌رفتند آن سر دانگاه و دفتر بعدی و صف شلوغ بعدی و …»

۶۰ صفحه از کتاب ۱۸۰ صفحه‌ای با همین نوع توضیحات – که حتی بیوگرافی هم نیستند – پر شده است. اما دو‌سوم باقی‌مانده، واقعاً به عنوان کتاب ربط دارد: سایت گنجور.

برای آشنایی با فضای کتاب چند پاراگراف از آن را با هم بخوانیم:

کتاب دو فصل نسبتاً مفید هم دارد. فصل سوم با عنوان «گسترش گنجور: آواز قناریانِ خاموش» و فصل چهارم با نام «گنجور؛ اعداد و اجزاء».

با توجه به این‌که دورهٔ‌ اول گنجور صرفاً بازنشر بی‌مجوز کار گردآوری‌شدهٔ دیگران بوده، ادامهٔ کار به آن شیوه ساده نبوده است. وقتی مشکل نارضایتی صاحبان آثار (که با صاحبان اشعار تفاوت دارد) حل می‌شود، می‌بینیم که حمیدرضا محمدی، چگونه استراتژی مناسبی را برای توسعه کار در پیش می‌گیرد. یکی این‌که کار را به سمت ویکی شدن (wiki) می‌برد و مشارکت کاربران را افزایش می‌دهد. و دیگر این‌که بخش‌های متعددی به گنجور اضافه می‌کند (از جمله نسخهٔ صوتی برخی اشعار یا لینک کردن اشعار با موزیک‌های منتشر شده در اسپاتیفای). علاوه بر این، سراغ شاعران جدید هم نمی‌رود تا گرفتار چالش‌های کپی‌رایت نشود.

 این بخش‌ها، قسمت ارزشمندی از روایت گنجور هستند که نشان می‌دهند یک پروژهٔ مفید اما بدون رعایت جنبه‌های اخلاقی و قانونی، چگونه توانسته خود را به مسیر اخلاق نزدیک کند و بستری ماندگارتر برای ادامهٔ مسیر خود بسازد. نکاتی که حتی اگر اهل ادبیات نباشید،‌ در صورت علاقه به استراتژی محتوا و حتی مفهوم پلتفرم، می‌توانید نکات جالبی را در آن بیابید.

توضیحی مختصر در نقد تفکر چپ‌گرایانه به پروژه‌های فرهنگی

چند تذکر دربارهٔ بخش معرفی کتاب متمم

متمم سایت فروش کتاب نیست. و جز کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی - که خود متمم آن را منتشر کرده - صرفاً به معرفی، بررسی و نقد کتاب می‌پردازد.

صِرف معرفی کتاب در متمم لزوماً به معنای تأیید محتوای آن کتاب نیست. پس حتماً متن معرفی را کامل بخوانید. ممکن است نقاط ضعف برخی کتابها پررنگ‌تر از نقاط قوت‌شان باشد. ضمن این که معرفی کتاب در متمم لزوماً به این معنا نیست که آن کتاب جزو منابع تدوین درس‌ها بوده است. جز در مواردی که صریحاً به این نکته اشاره، در باقی موارد صرفاً ممکن است با هدف آشنایی کلی با موضوع یا نویسنده و یا نقد کتاب به آن پرداخته شده باشد.

متمم برای معرفی کتابها هیچ نوع هزینه‌ای دریافت نمی‌کند و صرفاً اهداف آموزشی خود را مد نظر قرار می‌دهد.

دسته‌بندی کتاب های مدیریت

دسته‌بندی کتاب های روانشناسی و توسعه فردی

مطالب، فایل‌ها و کتابهای مربوط به کتابخوانی

پاراگراف فارسی | جملات منتخب کتابها

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری داستان کسب و کار به شما پیشنهاد می‌کند: