نیازمندان دوردست | فاصلهٔ فیزیکی چه تأثیری بر وظایف اخلاقی می‌گذارد؟

در حالی که در کنار یک تالاب کم‌عمق قدم می‌زنید، کودکی را می‌بینید که دارد غرق می‌شود. شما می‌توانید او را نجات دهید. اما لباس ده‌میلیونی‌تان آسیب می‌بیند و دیگر به درد نمی‌خورد. چه‌کار خواهید کرد؟ آیا اجازه می‌دهید آن کودک بمیرد؟ یا جان او را – به قیمت نابود شدن لباس‌تان – نجات می‌دهید؟

احتمالاً بیشتر انسان‌ها در چنین وضعیتی ترجیح می‌دهند آن هزینهٔ چند میلیونی را بپذیرند و جان آن کودک را نجات دهند.

حالا بیایید به سراغ یک مسئله دیگر برویم:

همین الان کودکی در آفریقا از گرسنگی در حال مرگ است، کافی است ده میلیون تومان برای او بفرستید تا نمیرد (مؤسسهٔ خیریهٔ معتبر هم سراغ دارید). یا اگر این مسئله را نمی‌پسندید، فرض کنید بیماری یکی از شهرهای فقیر کشور در حال مرگ است و فقط به پنج میلیون تومان پول برای خرید داروهای خود نیاز دارد. این بار چه می‌کنید؟

همان‌طور که می‌دانید، افراد بسیاری در سراسر جهان به خاطر فقر جان خود را از دست می‌دهند. اما بیشتر کسانی که حاضرند لباس ده‌میلیون‌تومانی خود را برای جان یک کودک فدا کنند، حاضر نیستند ده‌میلیون تومان برای نجات کودکی که در فاصله‌ای دورتر جان می‌دهد هزینه کنند.

پیتر سینگر، فیلسوف اخلاق آمریکایی، عاشق این مقایسه است. او به هر بهانه‌ای از فرصت استفاده می‌کند و با استفاده از این تجربهٔ ذهنی به مردم، و به طور خاص به ساکنان کشورهای ثروتمند، یادآوری می‌کند که باید بخشی از درآمد خود را برای فقرا خرج کنند (+).

در حوزهٔ اخلاق، این نوع مسئله‌ها را به عنوان «موضوعِ فاصله در انتخاب‌های اخلاقی» یا «Problem of Distance in Ethics» می‌شناسند. حرف سینگر این است که ما خود را به کودکی که در چند متری‌مان می‌بینیم، متعهد می‌دانیم، اما نسبت به کودکی که در چند کیلومتری یا چندهزار کیلومتری‌مان است، چنین حسی نداریم. سینگر معتقد است که ما در این زمینه، اشتباه می‌کنیم. فاصله نباید روی وظایف اخلاقی تأثیر بگذارد.

آیا فاصله روی وظایف اخلاقی تأثیر دارد؟

کمک به فقیران کار بدی نیست. اما نه بر مبنای استدلال سینگر. این مقایسهٔ سینگر، ضعف‌های بسیاری دارد. به همین علت، با وجودی که بارها در رسانه‌ها نقل شده و برای عامهٔ مردم جالب است،‌ فیلسوفان اخلاق آن را جدی نمی‌گیرند. فرانسیس کَم در کتاب خود فهرست بلندبالایی از اشکالات این مقایسهٔ سینگر ارائه کرده است (+).

اما حتی با در نظر گرفتن سطحی بودن مقایسهٔ سینگر، اصل ماجرا هنوز روی میز است: آیا فاصله روی وظایف اخلاقی تأثیر دارد؟

شاید فکر کردن به این سوال‌ها بتواند به شما کمک کند تا تأثیر فاصله بر وظایف اخلاقی را بهتر تصور کرده و تحلیل کنید:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد می‌کند: