تست دیسک چیست؟ | دانلود پرسشنامه تست DiSC + آنالیز آزمون دیسک

حتی اگر مطالعه اندکی در زمینهٔ خودشناسی و شخصیت شناسی داشته‌اید، احتمالاً اصلاح تست دیسک (DISC) یا آزمون دیسک به چشم‌تان خورده است. آزمون دیسک در قالب یک پرسشنامهٔ خوداظهاری طراحی شده و ویژگی‌های رفتاری انسان‌ها را در چهار بُعد مختلف مشخص می‌کند.

این آزمون که اکنون بیش از یک قرن از شکل‌گیری نطفهٔ اولیهٔ آن می‌گذرد، طی سال‌های اخیر علاقه‌مندان و طرفداران بسیاری پیدا کرده که آن را با شوق و اشتیاق در انواع موضوعات به کار می‌برند و هر روز موضوع تازه‌ای را به فهرست کاربردهای تست دیسک می‌افزایند:

اما سوال این‌جاست که آزمون دیسک چقدر معتبر است؟ تا چه حد می‌توانیم به نتایج تست دیسک اتکا کنیم؟ آیا واقعاً این تست همان‌قدر که طرفدارانش ادعا می‌کنند مفید و کارآمد است؟

برای پاسخ دادن به این سوال‌ها و موارد مشابه آن‌ها لازم است ابتدا کمی دربارهٔ تاریخچه آزمون دیسک حرف بزنیم و سپس با پرسشنامه دیسک و روش تفسیر تست دیسک صحبت کنیم. پس از آن احتمالاً با متمم هم‌عقیده خواهید شد که:

آن‌چه در ادامه می‌خوانید:

• تست دیسک به زبان ساده
• تاریخچه آزمون دیسک
• نمونه پرسشنامه آزمون دیسک
• جایگزین تست دیسک: مدل پنج عاملی در شخصیت شناسی

تست دیسک به زبان ساده در چند جمله

ما در ادامهٔ این درس بیشتر دربارهٔ آزمون دیسک حرف می‌زنیم. اما فعلاً برای این‌که یک تصور اولیه از تست DISC داشته باشید، آن را در حد چند جمله معرفی می‌کنیم (طبعاً به شکل غیردقیق و سطحی).

تست دیسک که گاهی از آن با عنوان تست خودشناسی DISC یا تست شخصیت شناسی DISC هم نام می‌برند، ابزاری است که از چهار مولفه برای توصیف رفتار انسان‌ها استفاده می‌کند. این چهار مولفه با حروف D و I و S و C آغاز می‌شوند و به همین علت آن را تست DISC می‌نامند:

• Dominance | برتری طلبی یا تسلط گرا بودن
• Influence | تأثیرگذار و متقاعدکننده
• Steadiness | باثبات بودن
• Compliance | تطابق و تبعیت

دربارهٔ مولفه‌ها و تحلیل تست دیسک در ادامهٔ همین درس بیشتر و دقیق‌تر صحبت خواهیم کرد. اما فعلاً در همین حد به خاطر داشته باشید که مدل دیسک چهار سبک رفتاری تعریف می‌کند و می‌کوشد هر فرد را در یکی از این چهار دسته بگنجاند. البته که معمولاً هنگام ارائهٔ نتایج آزمون دیسک به دو نکته هم اشاره می‌شود:

نکتهٔ اول  این‌که انسان‌ها معمولاً یک سبک غالب دارند؛ یعنی یکی از این چهار ویژگی در آن‌ها پررنگ‌تر است. اما این به آن معنا نیست که الگوهای رفتاری دیگر در آن‌ها مشاهده نمی‌شود.

نکتهٔ دومی هم که تأکید می‌شود این است که گاهی شدت یکی از چهار مولفه آن‌قدر زیاد نیست که به تنهایی بتواند در توصیف یک فرد به کار گرفته شود. مثلاً کسی که ویژگی Dominance دارد، ممکن است از ویژگی Influence هم تقریباً در همان حد بهره‌مند باشد. در چنین حالتی او را با ترکیب دو ویژگی توصیف می‌کنند:

• Di با D شروع شده؛ یعنی ویژگی Dominance پررنگ‌ترین بوده، اما Influence هم آن‌قدر پررنگ بوده که نشود از آن صرف‌نظر کرد
• iD با i شروع شده؛ یعنی ویژگی Influence پررنگ‌ترین بوده، اما Dominance هم آن‌قدر جدی بوده که نمی‌شده از آن صرف‌نظر کرد

نمونه نتایج آزمون دیسک را می‌توانید به سادگی در وب بیابید. تصویر زیر بخشی از یک گزارش تحلیل تست دیسک را نشان می‌دهد (دانلود فایل PDF نمونه تحلیل تست دیسک):

همان‌طور که در این نمونه تحلیل مشاهده می‌کنید، فردی که در آزمون شرکت کرده، بر اساس گزارش تست ارائه شده در محدودهٔ i (یعنی Influence) قرار دارد. به عبارت دیگر به شکل کاملاً شفاف و مشخص، ویژگی Influence بر سایر ویژگی‌های او برتری دارد. البته معمولاً تفسیر تست دیسک جزئیات بسیار بیشتری هم در اختیار فرد قرار می‌دهد که در همین درس دربارهٔ آن‌ها حرف خواهیم زد.

پس از این مقدمه و توضیح مختصر می‌توانیم وارد بحث‌های جدی‌تر شویم. ابتدا از تاریخچه تست دیسک حرف می‌زنیم و نمونه پرسشنامه تست دیسک را می‌بینیم. سپس به سراغ شرح دقیق‌تر معنای هر یک از چهار مولفهٔ D و I و S و C خواهیم رفت.

در ادامه توضیح می‌دهیم که تست شخصیت شناسی دیسک واقعاً یک تست شخصیتی است؟ یا بیشتر با رفتارشناسی کار دارد. سپس تفاوت دو مدل تست DISC و DiSC را توضیح داده و به به سراغ اعتبار تست دیسک و پایایی و روایی آن خواهیم رفت.

البته سه مورد آخر را برای ارزیابان درس‌های خودشناسی و شخصیت‌شناسی در نظر گرفته‌ایم (فهرست ارزیاب‌ها).

تاریخچه آزمون دیسک

پایهٔ اولیهٔ تست دیسک را معمولاً به کتاب هیجانات انسانهای معمولی یا Emotions of Normal People نسبت می‌دهند. این کتاب را ویلیام مولتون مارستون (William Moulton Marston) در سال ۱۹۲۸ نوشته و منتشر کرده است (مارستون در سال ۱۸۹۳ به دنیا آمد و در سال ۱۹۴۷ درگذشت).

البته بعداً در ادامهٔ همین درس خواهیم گفت که نسبت دادن تست دیسک به کتاب ویلیام مارستون کار دقیقی نیست. نه فقط به این علت که مارستون به آزمونی شبیه دیسک اشاره نکرده، بلکه از این رو که اساساً بحث مارستون چیز دیگری بوده است و به تیپ‌شناسی و شخصیت‌شناسی ربط نداشته است.

شاید مناسب‌تر باشد تاریخ شکل‌گیری نمونه‌های اولیهٔ تست دیسک را سال ۱۹۵۶ در نظر بگیریم؛‌ زمانی که والتر کلارک در یک مقاله روشی را برای استخدام پرسنل در صنعت پیشنهاد کرده و جزئیات آن را بررسی کرد. روشی که به نام Activity Vector Analysis شناخته می‌شود (+/+).

ایدهٔ کلارک جالب بود. او ۸۱ کلمه را به داوطلبان استخدام نشان می‌داد و از آن‌ها می‌خواست بگویند کدام کلمه‌ها می‌تواند آن‌ها را بهتر توصیف کنند. هم‌چنین می‌پرسید آیا در میان این کلمه‌ها مواردی بوده که دوستان و آشنایان و همکاران، عیناً آن کلمه را در مورد شما به کار برده باشند؟

احتمالاً علاقه دارید برخی از کلمه‌های آزمون استخدامی کلارک را بدانید:

کلارک این کار را به شکل کاملاً دقیق و علمی انجام داد و ضعف‌ها و خطاها و محدودیت‌های روش شخصیت شناسی خود را هم با وسواس خوبی استخراج و اعلام کرد. او با تکیه بر نتایج مطالعات خود می‌گفت اگر می‌خواهید بر اساس صفات شخصیتی در مورد استخدام افراد تصمیم بگیرید، چهار دسته صفت را مورد توجه قرار دهید:

• تهاجمی بودن (Aggressiveness)
• میل به تعاملات اجتماعی (Sociable)
• ثبات (Stability)
• اهل اجتناب بودن (Avoidant)

همان‌طور که می‌بینید، هنوز این چهار کلمه به شکلی نیستند که مخفف آن‌ها DISC باشد. با وجودی که در تاریخچه تست DISC معمولاً روی نام مارستون و کلارک تأکید می‌شود، اما نباید کارهای جان گایر (John Geier) در دههٔ هفتاد میلادی را فراموش کنیم (+). نام‌گذاری‌ها در زمان او تغییر کرد و اگر تلاش‌ها و فعالیت‌ها – و البته شوق زیادش به کسب سود – نبود، ممکن بود امروز نامی از دیسک باقی نمانده باشد. در گزارش‌های گایر چهار کلمه‌ٔ دیگر را می‌بینید. همان کلماتی که مخفف آن‌ها کلمهٔ DISC را ساخته است:

• Dominance یا برتری طلبی
• Influence یا تأثیرگذاری
• Steadiness یا ثبات
• Conscientiousness یا وظیفه گرا

البته گایر بیشتر از اصطلاح PPS (مخفف Personality Profile System) استفاده می‌کرد (دانلود فایل PDF تحلیل تست دیسک – مدل جان گایر).

پرسشنامه DISC پس از آن هم به تدریج تغییر و تحولاتی را تجربه کرد و موسسات مختلف، نسخه‌های متفاوتی از آن را ارائه کردند. این نسخه‌های متنوع از طریق سایت‌های مختلفی مانند onlinediscprofile و discinsights و everythingdisc فروخته می‌شوند.

افزایش تنوع نسخه‌های مختلف تست دیسک در دو دههٔ اخیر شگفت‌انگیز بوده است. در برخی نسخه‌های دیسک می‌بینید که به جای Dominance از اصطلاح Drive استفاده می‌شود. یا مثلاً به جای Influence ترجیح داده‌اند Inspire را به کار ببرند. واژهٔ Steadiness هم مورد توافق همه نیست و برخی از واژه‌های Stability یا Submission استفاده می‌کنند. همین موضوع در مورد Conscientiousness هم وجود دارد و در تست‌های موسسات مختلف واژه‌های دیگری مانند Compliance و Correctness و Caution را می‌بینید.

در حدی که – با اندکی اغراق – می‌شود گفت هر زمان چهار کلمه‌ به ذهن‌تان رسید که مخفف آن‌ها DISC می‌شد، می‌توانید مدعی باشید که نسخهٔ جدیدی از تست دیسک طراحی کرده‌اید.

امروزه بسیاری از آزمون‌های دیسک به ۴ پارامتر محدود نمی‌شوند و تا ۱۵ و حتی گاهی تا ۱۶۰ پارامتر مختلف را در مورد یک فرد استخراج می‌کنند.

از نظر قلمرو کاربرد هم اتفاق مشابهی افتاده و کاربرد تست دیسک دیگر به استخدام و مدیریت منابع انسانی و فهرستی که در ابتدای درس آوردیم محدود نیست. اگر کمی در وب و شبکه های اجتماعی جستجو کنید با کسانی مواجه می‌شوید که حتی تست دیسک ازدواج را هم اجرا می‌کنند.

نمونه پرسشنامه آزمون دیسک (تست دیسک)

افراد و موسسات مختلف، آزمون دیسک را به شکل‌های متفاوتی اجرا می‌کنند و یک پرسشنامه استاندارد دیسک که همهٔ دنیا آن را بشناسند و قبول داشته باشند وجود ندارد. حتی نحوهٔ اجرای تست دیسک هم متنوع است.

در برخی نسخه‌ها صفت‌هایی پیش روی شما قرار داده می‌شود و باید بگویید که هر یک از آن صفت‌ها به شما شبیه است یا نیست.

در برخی دیگر از نسخه‌ها از روش Forced Choice استفاده می‌شود. به این معنا که چند سوال پیش روی شما قرار می‌دهند و در هر سوال، چهار صفت (یا مجموعه صفت) مختلف به شما نشان می‌دهند و می‌گویند یکی از آن‌ها را که به شما نزدیک‌تر است انتخاب کنید (و در واقع بقیه را کنار بگذارید).

گاهی هم از روش امتیازدهی (اصطلاحاً مقیاس لیکِرت) استفاده می‌شود. یعنی صفت‌های مختلف را می‌بینید و باید به هر صفت در خودتان امتیاز بدهید (مثلاً از یک تا پنج یا از یک تا هفت).

اگر به سراغ تست دیسک آنلاین بروید ممکن است با روش‌های پیچیده‌تری هم روبه‌رو شوید. از جمله این‌که تست به روش تطبیق‌پذیر (Adaptive) اجرا شود. به این معنی که فهرست سوال‌ها و ترتیب آن‌ها ثابت نیست. هر بار که یک سوال را پاسخ می‌دهید، سوال بعدی بر اساس پاسخ قبلی شما مشخص می‌شود و تست به پیش می‌رود.

از آن جا که ما تست دیسک را – با توضیحاتی که در ادامه گفته خواهد شد – غیرعلمی و غیرمعتبر می‌دانیم، قصد نداریم جزئیات روش اجرای تست را بنویسیم تا نقشی در فراگیر شدن این تست تجاری و غیرمعتبر ایفا نکرده باشیم.

اما کلیات روش اجرا را شرح می‌دهیم که با فضای تست دیسک آشنا شوید.

یکی از روش‌های اجرای تست دیسک، رویکرد ۲۴ سوالی است. به این معنا که ۲۴ پرسش در برابر شما قرار می‌گیرد و هر پرسش شامل ۴ مجموعه صفت است.

در هر پرسش (یعنی دستهٔ چهارتایی) شما باید یکی از دسته‌ها را که فکر می‌کنید بیشتر به شما شباهت دارد با حرف M یا علامت‌گذاری کنید. M حرف اول Most است و به این معناست که شما می‌گویید که این صفات از سه دستهٔ دیگر بیشتر به من شبیه است.

در همین دستهٔ چهارتایی باید یک مجموعه را هم با L یا علامت‌گذاری کنید. L حرف اول Least است و به این معناست که می‌گویید این صفات کمتر از سه دستهٔ دیگر به من شبیه است. طبیعتاً دو گزینه هم علامت‌گذاری نمی‌شوند (نه کاملاً شبیه هستند و نه کاملاً نامشابه).

بعد از این‌که هر ۲۴ سوال را به این شیوه پاسخ دادید، تحلیل تست دیسک بر اساس پاسخ‌هایتان انجام می‌شود و نتیجه را اعلام می‌کنند.

برای دانلود سوالات تست DISC در قالب یک فایل PDF کافی است روی تصویر زیر کلیک کنید (+):

اگر چه نسخه‌های پولی و گران‌قیمت تست دیسک تا ۵۰۰ دلار هم وجود دارد، اما اگر آشنایی اولیه‌ای با زبان انگلیسی دارید، می‌توانید در حد ارضای کنجکاوی به سایت ۱۲۳test سر بزنید و از تست دیسک رایگان آنلاین این سایت استفاده کنید (این سایت یک مجموعه‌ی گسترده‌‌ی تست روانشناسی شخصیت آنلاین را ارائه می‌دهد).

جایگزین تست دیسک: مدل پنج عاملی شخصیت

با توجه به توضیحات بالا احتمالاً بهتر درک می‌کنید که چرا متمم به سراغ تست دیسک نرفته و تحلیل تست دیسک و امتیازدهی پرسشنامه دیسک را آموزش نمی‌دهد.

البته که هیچ ابزاری کامل نیست و هر ابزار روانشناسی نقص‌ها و ضعف‌های خود را دارد. اما مشکل تست دیسک فراتر از این‌هاست و جامعهٔ دانشگاهی سال‌هاست پذیرفته که به این ابزار تجاری و کاملاً غیرعلمی نزدیک نشود.

ما هم بر این اساس تصمیم‌ گرفتیم برای کسانی که رویکرد لکسیکال به شخصیت شناسی را می‌پسندند، مدل پنج عاملی شخصیت را آموزش دهیم و به شما هم توصیه می‌کنیم اگر به تست دیسک علاقه‌مند شده‌اید یا سبک آن را پسندیده‌اید، به جای استفاده از این ابزار غیرعلمی و سودجویانه، وقت خود را برای آشنایی با مدل پنج عاملی شخصیت صرف کنید که اعتبار بسیار بیشتری دارد و چند دهه مطالعه و تحقیق و پشتوانهٔ علمی هم از آن حمایت می‌کند:

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری خودشناسی به شما پیشنهاد می‌کند: