پارادوکس ایکاروس | همان چیزی که موفق‌مان کرده می‌تواند باعث شکست‌مان شود

بسیار ساده است؛ آن‌قدر ساده که اغلب فراموشش می‌کنیم: همان‌ چیزی که کمک کرده موفق شویم و از دیگران پیشی بگیریم، می‌تواند باعث شکست‌مان شود.

در فرهنگ‌های مختلف، داستان‌ها و حکایت‌های متنوعی در این زمینه وجود دارد. اما حکایت رایج در دنیای کسب و کار، داستان ایکاروس است که در داستان‌های اسطوره‌ای یونان ریشه دارد.

نویسندگان مدیریت و کسب و کار دربارهٔ داستان ایکاروس بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند. اما یکی از قدیمی‌ترین اشاره‌ها که الهام‌بخش دیگران بوده، روایت دنی میلر در کتاب پارادوکس ایکاروس (Icarus Paradox) است. کتابی که شاید خودش را الان کمتر می‌شناسند، اما هنوز در بسیاری از کتابهای مشاوره مدیریت به آن اشاره می‌شود.

مخاطبان میلر در این کتاب، مدیران کسب و کار و فعالان مشاوره مدیریت هستند. اما این حرف‌ها و اشارات او را می‌توان به بسیاری از حوزه‌‌های دیگر زندگی نیز تعمیم داد (به همین علت، فعالان کوچینگ هم به‌‌خوبی می‌توانند از استعارهٔ ایکاروس برای گفتگوی شفاف‌تر دربارهٔ برخی از خطاهای مراجعان خود استفاده کنند).

داستان ایکاروس

داستان ایکاروس هم مثل بسیاری از افسانه‌های یونانی جزئیات فراوان دارد. اما عصارهٔ داستان که به کار ما می‌آید به شرح زیر است:

توجه کنید که بحث ما اینجا در مورد غرورِ ناشی از موفقیت نیست؛ بلکه در مورد استفادهٔ بیش‌از‌حد از ابزار‌هایی است که تا این لحظه، قابلیت و ارزش خود را نشان داده‌اند و به موفقیت ما کمک کرده‌اند.

پارادوکس ایکاروس را می‌توانیم با این جمله‌بندی‌ها هم بیان کنیم:

• اگر یک ویژگی (در یک فرد، سیستم، شرکت و …) خوب و مطلوب است،‌ قرار نیست بیشتر شدن آن وضعیت مطلوب‌تری ایجاد کند.
• قرار نیست آنچه باعث موفقیت ما شده، در حفظ موفقیت ما نیز مفید باشد.
• ممکن است دقیقاً آنچه باعث موفقیت ما شده، شکست ما را رقم بزند.

همین نکته را دیگران به ده‌ها شکل مشابه هم گفته‌اند. مثلاً جان مکسول که می‌گوید:

با وجودی که این حرف ساده به نظر می‌رسد، بسیاری از ما در عمل آن را فراموش می‌کنیم و چه در زندگی شخصی و چه کسب‌و‌کار، هزینهٔ این فراموشی را پرداخت می‌کنیم.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد می‌کند: