نقشه مفهومی یا نمودار مفهومی چیست؟ | راهنمای ترسیم نقشه و یک نمونه
کسانی که خودشان نقشه مفهومی یا Concept Map را برای یک موضوع ترسیم نکرده‌اند، به محض دیدن نقشه مفهومی آن را با نقشه ذهنی یا Mind Map اشتباه می‌گیرند.
در حالی که نقشه مفهومی (یا نمودار مفهومی) کاربرد متفاوتی دارد و روش ترسیم آن هم – با وجود شباهت‌های ظاهری – اساساً با نقشه ذهنی فرق می‌کند.
ما از نقشه ذهنی با دو هدف اصلی استفاده می‌کنیم:
- به‌خاطر سپردن (حفظ کردن) مجموعه‌ای از اطلاعات (مثلاً انواع تکنیک‌های دیجیتال مارکتینگ یا فهرست ترفندهای مذاکره)
- سازمان‌دهی و مرتب‌کردن اطلاعاتی که در ذهن داریم (مثلاً فهرست خرید یا جزئیات اجرای یک مهمانی)
اما نمودار مفهومی برای هدف متفاوتی به‌کار گرفته می‌شود:
نقشه مفهومی را اولین بار ژوزف نواک (Joseph Novak) در کتاب یادگیری روش یادگیری (Learning How to Learn) مطرح کرد و پس از آن، خودش و دیگران بارها از زوایای مختلف به این بحث پرداختند. در حدی که امروز به عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین تکنیک‌های یادگیری محسوب می‌شود.
تفاوت نقشه ذهنی و نقشه مفهومی
تا اینجا باید تفاوت نقشه ذهنی و نقشه مفهومی برای شما شفاف شده باشد: در نقشه‌ی مفهومی، هر رابطه‌ای که میان دو مفهوم برقرار می‌شود (خطی که ترسیم می‌شود) باید معنای مشخص و تعریف‌شده داشته باشد.
به زبان ساده، هر خطی که یک مفهوم را به مفهوم دیگر وصل می‌کند، باید اسم / برچسب داشته باشد. این اسم یا برچسب، رابطه‌ی دو مفهوم را نشان می‌دهد.
به عنوان یک نمونه نقشه مفهومی، اجازه بدهید بخشی از مفاهیم مطرح شده در درس سیستم های کنترل مدیریتی را در قالب یک نقشه مفهومی کوچک در اینجا ترسیم کنیم.
ترسیم نمونه نقشه مفهومی: سیستم‌های کنترل مدیریت
نقشه مفهومی را معمولاً از بالاترین سطح شروع می‌کنند و به تدریج (به شکل سلسله مراتبی) به سراغ موضوع خُردتر می‌روند.
پس نقطه‌ی شروع ما، مهم‌ترین مفهوم در بحث است؛ یعنی خودِ سیستم‌های کنترل مدیریت.
دو مفهوم کلیدی در درس اول کنترل مطرح شده است: پایش و اصلاح. در واقع کنترل، شامل پایش و اقدام اصلاحی است:
اما برای این‌که پایش را انجام دهیم، نیازمندِ تعریف شاخص، اندازه‌گیری و هدف‌گذاری هستیم (اگر هدف وجود نداشته باشد، وضعیت موجود را با چه چیزی مقایسه کنیم؟):
کمی که جلوتر می‌روید و به درس فرایند می‌رسید، به نتیجه می‌رسید که اصلاً تا فرایند وجود نداشته باشد، کنترل معنای چندانی ندارد. بنابراین ممکن است یک رابطه‌ی دیگر هم اضافه کنید:
این نقشه را به همین شکل گام به گام می‌توان ادامه داد (فقط به خاطر داشته باشید که تا حد امکان، در نقشه‌ی شما سلسله مراتب از بالا به پایین رعایت شود. با این‌کار، هم خواندن نمودار‌تان ساده‌تر خواهد بود و هم احتمال این‌که خط‌ها و دیاگرام‌هایتان تقاطع پیدا کند، کم می‌شود.
مثلاً اگر در این مرحله به نتیجه رسیدید که می‌خواهید مفاهیمِ شاخص عملیاتی و شاخص عملکرد را هم به نمودار مفهومی اضافه کنید، تا حد امکان بکوشید آن‌ها را پایین‌تر از تعریف شاخص قرار دهید؛ چون موضوع کوچک‌تری نسبت به کل شاخص محسوب می‌شوند (اگر روی نقشه‌ی زیر کلیک کنید، نسخه‌ی بزرگ‌‌تر آن را می‌بینید):
مجموعه درس‌های مهارت یادگیری برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
تعداد درس‌ها: ۵۶ عدد
دانشجویان این درس: ۱۵۶۴۷ نفر
تمرین‌های ثبت‌شده: ۲۹۸۲۷ مورد
با عضویت ویژه‌ی متمم، علاوه بر درس‌های مهارت یادگیری به مجموعه‌ی گسترده‌ای از درس‌ها دسترسی پیدا می‌کنید که می‌توانید فهرست برخی از آن‌ها را در اینجا ببینید:
البته بررسی‌های ما نشان داده است که علاقه‌مندان به درس مهارت یادگیری به درس‌های زیر هم علاقه دارند و آن‌ها را پیگیری می‌کنند:
تفکر سیستمی | تصمیم گیری | استعدادیابی | مسیر شغلی
معرفی کتابهای روانشناسی | معرفی کتابهای مدیریتی
مدل ذهنی | تفکر نقادانه | کوچینگ | یادگیری زبان انگلیسی
خودشناسی | شخصیت شناسی | مهارت ارتباطی
دوره MBA متمم (اگر به بحث‌های کلان مدیریتی علاقمندید)
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
پیشنهاد متمم
پیشنهاد ما این است که دو یا سه نقشه‌ی اول را برای مفاهیم و موضوعاتی ترسیم کنید که کاملاً بر آن‌ها مسلط هستید. با این کار، ظرافت‌های ترسیم نقشه مفهومی را بهتر درک خواهید کرد.
پس از آن، همیشه می‌توانید کاغذی کنار دست‌تان داشته باشید و هم‌زمان با درس خواندن (چه در متمم و چه مطالعه‌ی آزاد)، نمودار مفهومی مطالبی را که همان موقع آموخته‌اید، ترسیم کنید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارت یادگیری به شما پیشنهاد می‌کند:
- مهارت یادگیری، تکنیکها و روشهای یادگیری بهتر
- روشهای نادرست متممخوانی!
- سواد چیست؟ | تعریف سواد از نظر یونسکو
- هدف گذاری و تنظیم لیست اهداف در یادگیری (+ نمونه هدف گذاری)
- آیا آموزش الکترونیکی و روشهای یادگیری الکترونیکی مناسب شماست؟
- فایل صوتی – مقدمهای بر مهارت یادگیری
- فایل صوتی درباره مهارت یادگیری | چند نکته درباره تکنیک‌های یادگیری
- فایل صوتی درباره مهارت یادگیری – قسمت سوم
- فایل صوتی مهارت یادگیری | اهمیت کند کردن سرعت یادگیری
- یادگیری کریستالی | دانلود فایل صوتی دربارهٔ مهارت یادگیری
- فایل صوتی درباره مهارت یادگیری کریستالی – ماجرای دروغ و فریب
- آیزاک آسیموف | تمرین یادگیری کریستالی
- آنتوان دو سنت اگزوپری | تمرین یادگیری کریستالی
- بهترین معلم ریاضی کیست؟
- تعریف منحنی یادگیری چیست و برای ما چه کاربردی دارد؟
- کتابخوانی و توصیه هایی برای آن | چگونه کتابخوان شویم؟
- درباره اهمیت کتاب | بخشی از متن کتاب آهنگ افلاک نوشته کارل سیگن
- گروه کتابخوانی | برای کتابخوانی گروهی چه قوانینی بگذاریم؟
- چگونه کتاب بخوانیم؟ راهنمای مورتیمر آدلر برای کتاب خواندن
- درباره اهمیت کتابهای قدیمی | چرا باید آن‌ها را بخوانیم؟
- کتاب های پرفروش | آیا پرفروش ترین کتاب های جهان لزوماً بهترین کتابهای حوزهٔ خود هستند؟
- آموزش خلاصه نویسی و یادداشت برداری
- آیا با این رسمالخط، مطالب را بهتر به خاطر میسپارید؟
- کتاب صوتی یا کاغذی؟ | آیا کتاب کاغذی جای خود را به کتاب صوتی خواهد داد؟
- در کتابخانه شخصی شما چه خبر است؟
- نقشه ذهنی چیست؟ بررسی کاربردهای نقشه ذهنی در یادگیری
- نقشه مفهومی یا نمودار مفهومی چیست؟ | راهنمای ترسیم نقشه و یک نمونه
- تکنیک های یادگیری | بهترین روش مطالعه و یادگیری درس‌های متمم چیست؟
- معرفی کتاب چرا به یاد میآوریم؟ | دربارهٔ حافظه، به خاطر سپردن و فراموش کردن
- اینفوگرافی تکنیک‌های یادگیری
- حافظه کوتاه مدت، حافظه بلند مدت و حافظه فعال چه هستند؟
- تانیا لومبروزو (محقق روانشناسی شناختی)
- هر یک از اینها از کدام سیاره آمدهاند؟
- آیا شما از این روش یادگیری استفاده می‌کنید؟
- ترجمه کتاب | چگونه بدانیم یک کتاب انگلیسی به فارسی ترجمه شده یا نه؟
- بلوم کیست؟ | زندگینامه + اهمیت نظریه بلوم در یادگیری
- طبقه بندی بلوم (سطوح یادگیری بلوم)
- دانستن، حفظ کردن و به خاطر سپردن، میتواند یکی از اهداف آموزش باشد
- منظور از درک مطلب چیست؟ چگونه برای درک مطلب هدف‌گذاری کنیم؟
- کاربردی کردن آموختهها: آیا به تفاوت آموختن و به کاربردن توجه کردهاید؟
- تجزیه و تحلیل به عنوان یکی از مهارتها در یادگیری
- توانایی ارزیابی و قضاوت یکی از مراحل یادگیری است
- بالاترین سطح یادگیری، خلق و ترکیب است
- انواع سبک های یادگیری چه هستند و چه کاربردی دارند؟
- انواع سبک های شناختی | تفاوتهای ما در اندیشیدن، یادگیری و حل مسئله
- کدامیک از روش های یادگیری را انتخاب می‌کنید؟
- درباره اهمیت آموزش دانشگاهی
- افزایش سرعت یادگیری به عنوان یک هدف
- چند پیشنهاد ساده برای بهبود روش مطالعه شما
- مخترع کیست؟
- آیا مراقب هستید که آموزش، شما را نادانتر نکند؟
- اثر دانینگ کروگر | آنکس که نداند و نداند که نداند
- کتاب طرز فکر | معرفی، خلاصه کتاب و نقد آن
- منابع تکمیلی | دوره صوتی آموزش کتابخوانی و انتخاب کتاب مناسب (محمدرضا شعبانعلی)
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : رحمان
واقعا درس واجب و جالبی بود.
زمانی که نقشه ذهنی رو اینجا خوندم هنگام اجراش احساس میکردم یه چیزی کم داره (تو درس نقشه ذهنی به نقشه مفهومی فقط اشاره شده بود) و بعضا قسمتی از نقشه ذهنیم تبدیل به نقشه مفهمومی میشد. مشخصا برای یادگیری درس جدید ترسیم نقشه مفهمومی کمک بیشتری به یادگیری میکنه.
در مورد جهت فلش ها چیزی گفته نشد که مثلا بعضی موارد که رابطه دو طرفه است میتونیم از فلش دوطرفه استفاده میکنم (یا دو خط موازی در جهت عکس)
همچنین این پاراگراف توجه من رو به خودش جلب کرد که یکی از اساس های مهم یادگیری کریستالی رو به ما میگه :
"اما دانش ما زمانی رشد می‌کند که رابطه‌ها را یاد بگیریم. بتوانیم این مفاهیم را به هم وصل کنیم و بگوییم چه نوع رابطه‌ای بین آن‌ها وجود دارد"