Generic selectors
Exact matches only
Search in title
Search in content
Menu
شرایط دریافت هدیه نوروزی متمم: دوره صوتی آموزش هدف‌گذاری (کلیک کنید)


نقشه ذهنی چیست؟ بررسی کاربردهای نقشه ذهنی در یادگیری


اهداف و انتظارات آموزشی متمم در این درس
کد درس: ۲۵۷۸۴
در پایان این درس، دوستان عزیز باید بتوانند:
  • تاریخچه و روند رواج یافتن استفاده از نقشه ذهنی (Mind Map) را توضیح دهند.
  • نقشه ذهنی و نقشه مفهومی (Conceptual Map) را با یکدیگر مقایسه کرده و تفاوت های آن‌ها را بگویند.
  • هنگام مطالعه درسهای مختلف، بسته به نیازشان، نقشه ذهنی مربوط به درس‌ها را ترسیمکنند.
کاربردهای نقشه ذهنی چیست؟

نقشه ذهنی یا مایند مپ برای ما چیز تازه‌ای نیست.

احتمالاً شما هم برای امتحان یا برای برنامه ریزی یک جلسه یا یک سخنرانی یا یک مذاکره، از چیزی شبیه نقشه ذهنی استفاده کرده‌اید.

حتی حدود هفده قرن قبل هم، فیلسوفی مثل پورفیری،‌ برای تفهیم بهتر دسته بندی های ارائه شده توسط افلاطون، از چیزی شبیه نقشه ذهنی استفاده می‌کرده است.

در کارهای داوینچی هم، نمونه های زیادی از نقشه های ذهنی را می‌توان یافت.

اما به هر حال در دوران جدید، این تونی بوزان بود که استفاده از نقشه ذهنی را ترویج کرد و ده‌ها کتاب و مطلب در موردش نوشت که از جمله آنها می‌توان به کتاب The Mind Map Book اشاره کرد که در سال ۱۹۹۶ منتشر شد.

تونی بوزان تاکید دارد که ساختار شاخه ای شدن، ساختاری طبیعی است و به وفور در طبیعت یافت می‌شود.

مثال نقشه ذهنی - تونی بوزان آن را به درخت تشبیه می‌کند

او همچنین از نورون های مغز، به عنوان نمونه‌ی یک ساختار شاخه ای دیگر نام می‌برد و تصویری از آنها را ارائه می‌کند:

تونی بوزان و نقشه ذهنی - ساختار مغز

البته در چند کتاب نقشه ذهنی تونی بوزان، ادعاهای مطرح شده از استعاره مفهومی فراتر می‌روند و او مستقیم و غیرمستقیم به این نکته اشاره می‌کند که این شباهت، نشان می‌دهد که روش او با طبیعت، همسو و همراستاست.

همان ادعایی که باعث می‌شود دانشگاهیان، ضمن استفاده از شیوه‌ی او، احساس خوبی نسبت به او نداشته باشند.

اگر چه این نوع حرفهای بوزان، باعث شده که کتاب نقشه ذهنی تونی بوزان پرفروش شود، اما شاید اگر هنگام آموزش نقشه ذهنی و مفاهیم وابسته به آن، کمی محتاط‌تر از ابزارش دفاع می‌کرد، می‌توانست در میان دانشگاهیان طرفداران بیشتری داشته باشد.

سبک یادگیری خطی و بحث نقشه ذهنی به شکل شعاعی

به عبارتی، تمام بحث نقشه ذهنی یا Mind Map که توسط تونی بوزان تبلیغ و ترویج می‌شود حول محور یک فرض کلیدی است: ترسیم شعاعی دیاگرام‌ها و فکر کردن به این شیوه، شکل متفاوتی از یادگیری و تحلیل را ایجاد می‌کند.

چگونه نقشه ذهنی بکشیم؟ نکاتی درباره ترسیم نقشه ذهنی

تونی بوزان بحثهای گسترده ای را به عنوان آموزش نحوه ترسیم نقشه ذهنی مطرح می‌کند و تاکید دارد که طراحی نقشه ذهنی هم، مانند یادداشت برداری یا شیوه مستندسازی دیگر، نیازمند تمرین و ممارست است.

او توضیح می‌دهد که ترسیم نقشه ذهنی می‌تواند به شفاف تر شدن ایده ها، به آموزش بهتر و اثربخش‌تر، به یادداشت برداری سریع‌تر و انتقال بهتر مطالب، به مدیریت زمان در جلسات و تصمیم گیری بهتر کمک کند.

نرم افزارهای ترسیم نقشه ذهنی فراوان هستند. ضمن اینکه ترسیم نقشه های ذهنی روی کاغذ هم دشوار نیست. آنچه مهم است مهارت در انتخاب طرح بهتر برای مایند مپ است.

در اینجا برخی از پیشنهادهای تونی بوزان را برای بهتر شدن نقشه های ذهنی مرور می‌کنیم:

  • در انتخاب کلمات دقیق باشید. یک یا دو یا چند کلمه قرار است جایگزین مطلبی شود که در حالت عادی در قالب یک یا چند پاراگراف ثبت می‌شد. مطمئن شوید که کلمات شما، مفهومی را که مد نظر دارید منتقل می‌کنند و بعداً اگر به نقشه ذهنی مراجعه کنید، مفاهیم را به خوبی به یاد می‌آورید.
  • از ترسیم خط و خطوط و نقاشی و سایر ابزارهای بصری هم استفاده کنید. اینکه من نقاشی بلد نیستم یا دوست ندارم، بهانه‌ی خوبی نیست. حتی استفاده از آیکون‌های ساده هم نقشه ذهنی شما را دوست داشتنی‌تر و قابل فهم‌تر می‌کند.
    خیلی بهتر است اگر راجع به حمل با کشتی می‌نویسید، یک کشتی کوچک هم کنار آن نقاشی کنید:
  • تلاش کنید نوشته هایتان همه با یک رنگ و در یک اندازه نباشند. چه بر روی کاغذ و چه هنگام استفاده از نرم افزارها، بر اساس اهمیت موضوعات و دسته بندی‌ها، از رنگها و ابعاد مختلف استفاده کنید.
  • هنگام ترسیم مایند مپ، از همان ابتدا فضا را به اندازه کافی باز در نظر بگیرید تا بعداً مجبور نشوید در میانه‌ی کار، کاغذ را عوض کنید و یا هنگام استفاده از نرم افزار، درگیر تغییر چیدمان شوید.

تفاوت نقشه ذهنی و نقشه مفهومی

همان‌طور که در توضیحات تونی بوزان دیدید، ویژگی کلیدی در نقشه ذهنی، ساختار شعاعی آن است.

به عبارتی شما یک موضوع کلیدی و محوری دارید و می‌خواهید جنبه‌های مختلف آن را بسنجید یا ثبت یا بیان کنید.

اما اگر ساختار شعاعی را رعایت نکنید و تعدادی مفهوم داشته باشید که هر کدام به مفاهیم دیگری مرتبط هستند و نوع رابطه‌ی میان مفاهیم هم برای شما مهم باشد، آنچه ترسیم می‌کنید عملاً‌ Concept Map یا نقشه مفهومی است که اصول ترسیم و کاربردهای دیگری دارد.

ما در درس بعد، به انواع نقشه مفهومی و روش ترسیم آن و نیز تفاوت نقشه ذهنی و نقشه مفهومی پرداخته‌ایم.

نرم افزارهای ترسیم نقشه ذهنی

چه برای دسکتاپ و چه برای موبایل، نرم افزارها و اپلیکیشن‌های زیادی برای ترسیم نقشه ذهنی تولید شده‌اند.

اما شاید برای دسکتاپ، نرم افزارهای Mindjet MindManager و Concept Draw گزینه‌های حرفه‌ای تری محسوب شوند.

از آنجا که اکثر نرم افزارهای ترسیم نقشه ذهنی با زبان فارسی مشکل دارند، یکی از گزینه‌ها (که متمم مورد استفاده قرار می‌دهد) MindMapper است که می‌توانید از طریق لینک زیر آن را دانلود کنید:

 معرفی و دانلود نرم افزار نقشه ذهنی (با قابلیت فارسی)

چند نمونه نقشه ذهنی ترسیم شده

ما در برخی از فایل های صوتی رادیو متمم از نقشه ذهنی استفاده کرده‌ایم که می‌توانند برای شما نمونه‌های خوبی باشند:

  نقشه ذهنی فایل صوتی تصمیم گیری

  نقشه ذهنی فایل صوتی مهارت های ارتباطی

  نقشه ذهنی فایل صوتی مدیریت و ارزیابی منابع

  نقشه ذهنی فایل صوتی جذب منابع

  نقشه ذهنی فایل صوتی پرورش منابع در زندگی و کسب و کار

بعد از خواندن این درس چه کار کنم؟

  درس بعدی که به نقشه مفهومی پرداخته، مکمل درس نقشه ذهنی محسوب می‌شود. اگر کاربرد نقشه ذهنی برای شما کاملاً شفاف است، پیشنهاد ما این است که پیش از خواندن درس‌های دیگر در متمم، بلافاصله درسِ «نقشه مفهومی چیست» را هم بخوانید تا مقایسه‌ی این دو برایتان ساده‌تر باشد.

پیشنهاد عضویت در متمم

شما با عضویت ویژه در متمم، می‌توانید به درس‌ها و آموزش‌های بسیاری از جمله موضوعات زیر دسترسی کامل داشته باشید:

  فهرست درس‌های متمم

موضوعات زیر، برخی از درس‌هایی هستند که در متمم آموزش داده می‌شوند:

  دوره MBA (یادگیری منظم درس‌ها)

  استراتژی | کارآفرینی | مدل کسب و کار | برندسازی

  فنون مذاکره | مهارت ارتباطی | هوش هیجانی |تسلط کلامی

  توسعه فردی | مهارت یادگیری | تصمیم گیری | تفکر سیستمی

  کوچینگ | مشاوره مدیریت | کار تیمی | کاریزما

  عزت نفس | زندگی شاد | خودشناسی | شخصیت شناسی

  مدیریت بازاریابی | دیجیتال مارکتینگ | سئو | ایمیل مارکتینگ

اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:

      شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.  

     تعدادی از دوستان علاقه‌مند به این مطلب:    پری ، alireza fathi ، سجاد رحمانی ، رضا خادم حسینی ، علیرضا سعیدی

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارت یادگیری به شما پیشنهاد می‌کند:

سری مطالب حوزه مهارت یادگیری
 

برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)

متمم چیست و چه می‌کند؟ (+ دانلود فایل PDF معرفی متمم)
چه درس‌هایی در متمم ارائه می‌شوند؟
هزینه ثبت‌نام در متمم چقدر است؟
آیا در متمم فایل‌های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟

۲۵۶ نظر برای نقشه ذهنی چیست؟ بررسی کاربردهای نقشه ذهنی در یادگیری

    پرطرفدارترین دیدگاه به انتخاب متممی‌ها در این بحث

    نویسنده‌ی دیدگاه : شهرزاد

    نقشه ی ذهنی، خوبیش اینه که برای جنبه های مختلفی از زندگی میشه ازش استفاده کرد. نه تنها برای درس خوندن و یادگیری مطالب درسی یا آموزشی. بلکه برای حل یک مساله. برای برنامه ریزی های روزانه. برای هدف گذاری و ... یا حتی بعد از  مکالمه ای که با یک شخص داشتیم، مثلا در مورد کاری که قراره انجام بدیم، میتونیم بعدا بیاییم و صحبتهایی که بینمون رد و بدل شده بود رو به صورت نقشه ی ذهنی برای خودمون بکشیم و از قالب این نقشه ی ذهنی بعداً به ایده های خوبی میشه رسید.

    من همیشه برای کشیدن نقشه های ذهنی (غیر از روی کاغذ) از سایت mind42.com استفاده می کردم. اما نرم افزاری که متمم معرفی کرد- مخصوصا Concept Draw - رو هم دانلود کردم تا ازش استفاده کنم.
    * سری هم به وب سایت تونی بوزان زدم و گفته بود ترسیم یک نقشه ی ذهنی به لوازم کمی نیاز داره: - یک کاغذ سفید - قلم ها و مدادهای رنگی - مغز شما - تصورات و خیالپردازی شما!
    * بعد 7 مرحله ی ساختن یک نقشه ذهنی رو به اینصورت و خیلی ساده شرح داده بود:
    1- درست از وسط یک صفحه ی خالی شروع کنید. چرا؟ چون مغز شما میتواند آزادانه به تمام جهات گسترش یابد و خودش را هرچه طبیعی تر و آزادانه تر ابراز کند.
    2- برای ایده ی اصلی یا محوری خودتان از یک عکس یا تصویر استفاده کنید. چرا؟ چون یک تصویر، خودش ارزش هزاران کلمه را دارد و به شما کمک میکند تا تصوراتتان را به کار بگیرید. یک تصویر مرکزی جالب تر است، تمرکز شما را حفظ می کند و به شما کمک می کند تا ذهنتان را متمرکز کنید.
    3- در سرتاسر نقشه ذهنی خود از رنگها استفاده کنید. چرا؟ چون رنگها به اندازه ی تصاویر برای مغز شما هیجان انگیز هستند. رنگها جنبش و طراوت و چالاکی و زندگی را به نقشه ذهنی شما میبخشند و انرژی فوق العاده ای را به تفکر خلاقانه ی شما اضافه می کنند. اصلا این کار [هیچ خاصیتی هم که نداشته باشد] سرگرم کننده است!
    4- شاخه های اصلی را به تصویر مرکزی و شاخه های سطح دو و سطح سه را به سطح اول و سطح دوم متصل کنید. و به همین ترتیب پیش بروید. چرا؟ چون مغز شما به کمک پیوستگی ها کار میکند. [اینجا یه جورایی یاد همون یادگیری کریستالی خوب خودمون افتادم] مغز دوست دارد دو یا سه یا چهار سه چیز را به هم متصل کند. اگر شما شاخه ها را به هم متصل کنید خیلی آسان تر می توانید موضوعات موردنظرتان را یاد بگیرید یا به یاد بیاورید.
    5- شاخه های خود را بیشتر به صورت منحنی بکشید تا خط مستقیم. چرا؟ علت خاصی ندارد. اما موضوع این است که خطوط مستقیم برای مغز خسته کننده هستند.
    6- برای هر مسیر از یک کلمه ی کلیدی استفاده کنید. چرا؟ چون کلمات کلیدی واحد به نقشه ی ذهنی شما قدرت و انعطاف پذیری بیشتری می بخشند.
    7- در سرتاسر نقشه ذهنی خود از تصاویر استفاده کنید. چرا؟ به خاطر اینکه هر تصویر - مثل همان تصویر مرکزی - خود، ارزش هزاران کلمه را دارد. بنابر این اگر شما تنها 10 تصویر درنقشه ی ذهنی خود داشته باشید، انگار معادل 10 هزار کلمه یادداشت دارید!

    * بعد از این 7 نکته، دو موضوع دیگه در وب سایت تونی بوزان، خیلی توجهم رو جلب کرد و ازش لذت بردم و دلم میخواست با شما هم به اشتراک بذارم:

    - یکی اینکه نقشه ی سایت یا همون sitemap اش هم به شکلی خلاقانه و دوست داشتنی - همینطور که در شکل زیر می بینید- مانند یک نقشه ذهنی ایجاد شده بود.

    - و دیگری اینکه، تونی بوزان شاعر هم هست و با توجه به اینکه خودش میگه که یک تصویر میتونه ارزشی معادل هزاران کلمه داشته باشه؛ حالا جمله ی زیبایی از John Carder Bush نقل کرده بود که میگفت:

    "یک تصویر، می تواند هم ارز با هزار کلمه باشد؛ حال اینکه ارزش یک شعر، می تواند به اندازه ی هزار تصویر باشد..."

     
    تمرین‌ها و نظرات ثبت شده روی این درس صرفاً برای اعضای متمم نمایش داده می‌شود.
    .