سوگیری خوش بینی | وقتی احتمالات واقعی را فراموش می‌کنیم

تصورتان از نحوه‌ی پایان یافتن زندگی‌تان چیست؟

فکر می‌‌کنید چقدر احتمال دارد در یک تصادف رانندگی جان خود را از دست بدهید؟ احتمال این‌که به علت سرطان جان خود را از دست بدهید چقدر است؟ احتمال مرگ در اثر بیماری‌های قلبی و عروقی را برای خودتان چقدر می‌‌دانید؟

حالا کمی از مرگ فاصله بگیریم و به ازدواج و طلاق فکر کنیم. فرض کنید از زوجی که الان برای خرید عقد و عروسی در تکاپو هستند بپرسیم «چقدر احتمال دارد که زندگی شما به طلاق برسد؟» به نظرتان چه پاسخی خواهیم شنید؟ حتی می‌توانیم سوال‌مان را خاص‌تر و محدودتر کنیم و بپرسیم: «فکر می‌کنید چقدر احتمال دارد که در یک سال اول زندگی‌تان از هم جدا شوید؟»

سوال‌هایی از این دست فراوانند و ممکن است پیش از مطالعه‌ی این درس هم به آن‌ها فکر کرده باشید.

مثلاً‌ این‌که چقدر احتمال دارد به افسردگی گرفتار شوم؟‌ چقدر احتمال دارد مشکل بارداری ناخواسته در زندگی ما پیش بیاید؟ احتمال این‌که دزد خودرو من را بدزدد چقدر است؟

پاسخ به این سوال‌ها همیشه برای انسان‌ها مهم بوده است. چنان‌که فالگیرها و پیشگوها هزاران سال است کسب و کار خود را بر پایه‌ی همین کنجکاوی‌های ما بنا کرده‌اند.

هنوز هم کسی نمی‌تواند پاسخ این سوالات را به شکل قطعی برای ما بگوید. ولی ما نسبت به کسانی که چند دهه یا چند قرن پیش زندگی می‌کرده‌اند، کمی جلوتر هستیم. چون حداقل از نظر آماری می‌‌توانیم احتمال وقوع بسیاری از این رویدادها را برآورد کنیم.

مثلاً در مورد کسی که در ایران زندگی می‌کند، آمارهای زیر را می‌دانیم. اگر چه این نرخ‌ها کمی در سال‌های مختلف تغییر می‌کنند، اما مقیاس‌شان تقریباً ثابت است:

ولی ما چقدر این اعداد و ارقام را باور داریم؟ بعضی از ما به خاطر ناآشنایی با آمارها خوش بین هستیم. مثلاً فکر می‌کنیم در کشورمان، ده یا بیست درصد از مرگ‌ها ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است و نمی‌دانیم که عدد واقعی بیشتر از این حرف‌هاست.

برخی دیگر از ما هم، آمارها را می‌دانیم. اما معتقدیم که وضع ما بهتر از دیگران است. مثلاً می‌گوییم: خیلی‌ها از سرطان فوت می‌کنند. اما من قرار نیست جزو آن‌ها باشم.

ترکیب این «ندانستن‌ها» و «جدا دانستن خودمان از جامعه» چیزی را به وجود می‌آورد که به عنوان سوگیری خوش بینی یا Optimism Bias شناخته می‌شود.

تعریف سوگیری خوش بینی

بحث سوگیری خوش بینی را نخستین بار نیل وینستاین (Neil Wienstein) مطرح کرد (+). البته او به جای «سوگیری خوش بینی» از اصطلاح دیگری استفاده کرد: «خوش بینی غیرواقع‌بینانه» یا «Unrealistic Optimism.»

در واقع وینستاین می‌خواست تأکید کند که گاهی اوقات، خوش‌بینی کاملاً واقع‌بینانه است. مثلاً کسی که همیشه مراقب است سرعت رانندگی‌اش از سرعت مجاز تجاوز نکند، حق دارد فکر کند که احتمال تصادف کردن کمی کمتر از دیگران است یا اگر تصادف کند، احتمال مرگش کمتر از دیگران خواهد بود.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تصمیم گیری به شما پیشنهاد می‌کند: