ادگار شاین | نظریه پرداز فرهنگ سازمانی
ادگار شاین (Edgar H. Schein) در سال ۱۹۲۸ به دنیا آمده و اکنون دهمین دههی زندگی خود میگذراند.
به همین علت، ممکن است از خود بپرسیم آیا کسی که تحصیلات خود را دوران در جنگ جهانی دوم گذرانده و در سال ۱۹۵۲ (در مقطع دکترای رشتهی روانشناسی اجتماعی از دانشگاه هاروارد) فارغالتحصیل شده است، امروز هم میتواند حرفهایی شنیدنی برای ما – با چالشهای پیچیدهی قرن بیست و یکم داشته باشد؟
اگر کتابهای ادگار شاین را خوانده باشید (چه آنهایی که نیم قرن پیش نوشته شدهاند و چه آخرین کتابش را که در سال ۲۰۱۸ منتشر کرده است) در پاسخ به پرسش بالا تردید نخواهید کرد: اغلب کتابهای ادگار شاین، مستقل از زمان نگارششان، میتوانند برای مدیران و کسب و کارهای امروزی مفید باشند.
ادگار شاین کیست؟
ادگار شاین از جمله دانشمندان کلاسیک مدیریت و یکی از بزرگترین نظریه پردازان معاصر در زمینهی فرهنگ سازمانی و رفتار سازمانی است و نام او در ردیف بزرگانی مانند گرت هافستد، ادوارد هال و کریس آرجیریس قرار میگیرد.
ادگار شاین را بیشتر به خاطر ارائهی یکی از شناختهشدهترین مدلهای فرهنگ سازمانی میشناسند.
شاین، درونیترین لایهی فرهنگ را مفروضات میداند و معتقد است که مفروضات (Assumptions) با ارزشها (Value) تفاوت دارند.
چون ارزشها، هر چقدر هم درونی باشند، باز هم ما به وجودشان آگاه هستیم و حتی حاضریم دربارهی آنها بحث کرده و از ارزشهایمان دفاع کنیم. اما خیلی از اوقات، ما حتی متوجه مفروضات خود نمیشویم؛ و اتفاقاً همین مفروضاتی که اغلب از چشممان پنهان میمانند، نقش مهمی در شکلگیری فرهنگ ایفا میکنند.
با این توضیحات، او فرهنگ را در سه لایهی زیر تعریف میکند:
- جلوههای بیرونی فرهنگ (شکل ساختمان، پوشش، رفتارها و برخوردها)
- ارزشها و باورهایی که فرهنگ از آن دفاع میکند
- مفروضاتی که ارزشها و جلوهها بر اساس آنها شکل میگیرند و درونیترین لایه هستند
بحث دربارهی نظریه فرهنگ ادگار شاین، باید موضوع درس مستقلی باشد و آنچه در اینجا مطرح شد، صرفاً اشارهای به چارچوب کلی مدل اوست.
اما آنچه ادگار شاین را از بسیاری از نظریهپردازان مدیریتی متمایز میکند، توجه ویژهی او به جنبههای عملی و کاربردی نظریه های مدیریتی است.
شاین تجربهی همکاری با شرکتهای متعددی را در کارنامهی خود دارد و در کتابهایش، اصرار ندارد که به چارچوب خشک آکادمیک اکتفا کند. او بارها به سراغ خاطرات و تجربیاتش میرود و به این شیوه، به مخاطب کمک میکند که مفاهیم مجرد مدیریتی را بهتر و عمیقتر درک کند.
ادگار شاین و دغدغهی پرسشگری و فروتنی
ادگار شاین در کتابهای آخرش، به دغدغههای شخصیتر خود پرداخته است. او که به مفاهیم کلانی مانند فرهنگ سازمانی و رهبری سازمانی میپرداخت، اکنون نکات کوچکتری را که فکر میکند اهمیت کلیدی دارند، مد نظر قرار داده است. تواضع و فروتنی از جمله صفاتی است که او بارها به آنها اشاره کرده و دربارهشان نوشته است.
همچنین شیوهی پرسیدن و دریافت متواضعانهی اطلاعات موضوع دیگری است که او طی سالهای اخیر به آن پرداخته است.
شاید مطالعهی بخشی از مقدمهی کتاب شاین با عنوان پرسیدن فروتنانه (Humble Inquiry) برای شما جالب باشد:
یک روز، سرگرم دیدن دستهای قارچ بودم که پس از باران، در جایی که رویش قارچ در آن انتظار نمیرفت، روییده بودند.
پیرزنی که با سگ خود از کنارم عبور میکرد، لحظهای ایستاد و با صدای بلند گفت: «میدونی بعضیاشون سمی هستن؟»
گفتم: «بله. میدونم.»
بعد از جواب من گفت: «میدونی بخوریشون میمیری؟»
نکتهی عجیب برای من این بود که شیوهی حرف زدن او – و احساس اینکه باید حتماً نکتهای را به من به شکلی دستوری بگوید – حسی را در من برانگیخت که به سادگی نمیتوانستم به حرفهایش به شکل مثبتی پاسخ دهم.
فهمیدم که لحن حرف زدنش و سبک بیان حرفش به شکلی بود که اجازه نمیداد یک رابطهی مثبت شکل بگیرد و ادامه دادن گفتگو را دشوار میکرد.
انگیزهی او کمک به من بود، اما کمکی نکرد و من با خودم گفتم ای کاش، یا اول حرفهایش یا بعد از اینکه من گفتم میدانم و حواسم هست، به جای اینکه باز هم حرفهای بیشتری بزند، چیزی از جنس سوال مطرح میکرد [تا فضای دوستانهتری شکل بگیرد.]
احتمالاً میتوانید حدس بزنید نگاه یک دانشمند برجستهی فرهنگ و ارتباطات، وقتی تا این حد به ظرافتهای گفتگوهای روزمره میپردازد، چقدر میتواند با نکات مفید و آموزنده همراه باشد.
برخی از کتاب های ادگار شاین
از آنجا که در درسهای دیگر متمم، بارها به ادگار شاین و دیدگاههایش خواهیم پرداخت، این معرفی مختصر را صرفاً با اشاره به چند مورد از کتابهای او به پایان میرسانیم:
Humble Leadership (رهبری فروتنانه)
Humble Inquiry (پرسیدن فروتنانه)
Organizational Culture & Leadership (فرهنگ و رهبری سازمانی)
Organizational Development (توسعه سازمانی | نویسنده همکار)
Career Dynamics (دینامیک مسیر شغلی و تطبیق نیازهای فردی و سازمانی)
چند مطلب مرتبط | برای علاقهمندان به کتابخوانی
راهنمای خواندن و خریدن کتاب (فایل صوتی)
کتاب های مدیریت | کتاب های بازاریابی و فروش
کتاب های استراتژی | کتاب های بازاریابی دیجیتال
کتاب های روانشناسی | مرور، نقد و خلاصه کتاب
کتاب های توسعه فردی | کتاب های مدیریت زمان
پاراگراف فارسی | جملات منتخب کتابها
کتابخوانی | چگونه کتابخوان شویم؟
شما با عضویت ویژه در متمم، میتوانید به درسها و آموزشهای بسیاری از جمله موضوعات زیر دسترسی کامل داشته باشید:
موضوعات زیر، برخی از درسهایی هستند که در متمم آموزش داده میشوند:
دوره MBA (یادگیری منظم درسها)
استراتژی | کارآفرینی | مدل کسب و کار | برندسازی
فنون مذاکره | مهارت ارتباطی | هوش هیجانی |تسلط کلامی
توسعه فردی | مهارت یادگیری | تصمیم گیری | تفکر سیستمی
کوچینگ | مشاوره مدیریت | کار تیمی | کاریزما
عزت نفس | زندگی شاد | خودشناسی | شخصیت شناسی
مدیریت بازاریابی | دیجیتال مارکتینگ | سئو | ایمیل مارکتینگ
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مبانی رفتار سازمانی به شما پیشنهاد میکند:
- مدیریت رفتار سازمانی چیست و از چه میگوید؟
- تعریف سازمان چیست؟ آیا شما هم عضو یک سازمان هستید؟
- چستر بارنارد
- کیفیت زندگی کاری چیست و چگونه بهبود پیدا میکند؟
- آیا شما هم اصطکاک سازمانی دارید؟
- تعریف نگرش چیست؟
- تعریف رضایت شغلی چیست؟ (+ پرسشنامه رضایت شغلی)
- نظریه X و Y در مدیریت | داگلاس مک گرگور
- نظریه دو عاملی هرزبرگ | نقش عوامل بهداشتی و انگیزشی در رضایت شغلی
- تعریف ادراک و عوامل موثر بر آن
- تعریف اسناد و خطاهای اسنادی در تحلیل رفتار خود و دیگران
- کاربرد شخصیت شناسی در مدیریت رفتار سازمانی
- فردیت زدایی یا فاصله گرفتن از هویت فردی (وقتی کسی شما را نمیشناسد)
- رفتارهای نادرست سازمانی (Organizational Misbehaviors)
- همرنگ جماعت شدن | انواع همرنگی | آزمایش اش
- مدیریت ذره بینی چیست؟ (+ داستان مدیریت فوق ذره بینی ایلان ماسک)
- ماجرای انعام رستوران | کدام مهمتر است؟ خواست مشتری یا قوانین درونسازمانی؟
- تعریف مدیریت چیست؟ | آشنایی با وظایف مدیر در سازمان
- مدیران چه میکنند؟ نگاهی به رفتار و برنامه مدیران
- ویژگی های یک مدیر موفق چیست؟ دراکر پاسخ میدهد
- نظریه انگیزشی مک کللند | کدام انگیزه در شما قویتر است؟
- تعریف فرهنگ سازمانی چیست؟ اهمیت فرهنگ سازمانی به زبان ساده
- ادگار شاین | نظریه پرداز فرهنگ سازمانی
- ابعاد فرهنگ سازمانی | مدل هافستد
- ارتباط غیر رسمی چیست؟ با شبکه ارتباطات غیررسمی در سازمان چه باید کرد؟
- رفتار شهروندی سازمانی چیست؟
- رفتار سیاسی در سازمان چیست؟ مهارت سیاسی به چه معناست؟
- مثلث تاریک – خودشیفته ها، ماکیاولیستها و سایکوپاتها
- ماکیاولیسم | ویژگی های شخصیت ماکیاولیست به زبان ساده
- آیا خودشیفتگی، ماکیاولیسم و سایکوپاتی، به پیشرفت شغلی ما لطمه میزند؟
- برای بازآفرینی شغل خود چه ایدههایی دارید؟
- روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟
- کتاب مدیریت رفتار سازمانی رابینز
- معرفی استیفن رابینز | مولف مطرح کتابهای مدیریت رفتار سازمانی
- کتاب ۹۰ روز نخست یک مدیر (نوشته مایکل واتکینز)
- فیلیپ زیمباردو
- کتاب رفتار سازمانی تحلیلی | بیست مطالعه موردی در حوزه رفتار سازمانی در ایران
- کتاب ۵۳ اصل در مدیریت انسانها | استیفن رابینز
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبتنام | اطلاعات بیشتر فهرست درسهای متمم
نویسندهی دیدگاه : مهدی جلالی
در مورد مفروضات، کمی فکر کردم و در شرکتها و سازمانهایی که از نزدیک میشناختم، مواردی به ذهنم رسید که در اثر مفروضات شکل گرفته در ذهن اعضاء آن سازمان، یک فرهنگ سازمانی بوجود آمده است:
- دم دست ترین و واضح ترین آن برای من اداره دارایی بود. تقریبا امکان ندارد کارشناس ممیزی دارایی اظهارنامه مالیاتی شما را همانگونه که نوشته اید قبول کند. چون بطور پیش فرض آنها تصور میکنند شما قصد فرار مالیاتی دارید. (هرچند باید گفت که فرار مالیاتی هم بر اساس مفروضاتی از سوی مودیان، که بیشتر ابهام در زمینه مصرف مالیاتهاست، به یک فرهنگ تبدیل شده است.)
- یک شرکت قفلسازی میشناسم که 20 سال پیش یکی از کارگران قسمت مونتاژ، بعضی قطعات کم حجم و گرانقیمت را میدزدیده است. از 20 سال پیش تا الان، یک نگهبان استخدام کردهاند که ضمن مراقبت از کارگرها در طول روز، قبل از خروج از شرکت جیب آنها را میگردد. با وجود اینکه در طول این 20 سال حداقل 4 مدیرعامل در این شرکت عوض شده، اما همان مفروضات 20 سال پیش، یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر بدبینی ایجاد کرده است.
- یکی از دوستان من هیچوقت از حسابدار خانم استفاده نمیکند؛ برخلاف خیلی از شرکتها که حسابدار خانم را بدلیل دقیقتر و باحوصله بودن ترجیح میدهند. او عقیده دارد حسابدار باید برای مدت طولانی در شرکت کار کند تا تسلط کامل بر همه بخش ها داشته باشد؛ و کارمند خانم هرلحظه ممکن است به هر دلیل ترک کار کند.
- مدرک گرایی هم میتواند یک فرهنگ شکل گرفته بر لایه مفروضات جمعی باشد. وقتی بیشتر ما تصور میکنیم که برای پیدا کردن کار، کسی به تخصص ما نگاه نمیکند، و داشتن مدرک و پارتی تاثیر بیشتری در موفقیت ما دارد.
- فرض بر مورد اعتماد بودن و نیت خوب داشتن مردم، هرچند این روزها کمتر دیده میشود، اما از آن دسته مفروضاتی است که میتواند باعث ایجاد یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر اعتماد بشود. یکی از شرکتهایی که ما از آنها خرید میکنیم، از این نوع فرهنگ برخوردار است. آنها معمولا سختگیری چندانی برای ارسال محموله و تسویه حسابها نمیکنند؛ و به گفته مدیرعامل و مالک آن، هیچگاه از داشتن چنین دیدگاهی متضرر نشده اند. چون همه مشتریهای آنها کارگاههای تولیدی هستند، و آنها فرض را بر این گذاشته اند که یک کارگاه تولیدی هیچگاه اعتبار خودش را نزد تامین کننده مواد اولیه از بین نخواهد برد.