مالیات بر گناه | آیا مالیات گناه می‌تواند یک راهکار اثربخش باشد؟

مالیات بر گناه یا Sin Tax یک اصطلاح در حوزه‌ی اقتصاد و سیاست‌گذاری است که حتی اگر قبلاً به گوش‌تان نخورده باشد، احتمالاً مصداق‌هایش را دیده‌اید و تجربه کرده‌اید.

مالیات بر گناه حداقل چهار یا پنج قرن قدمت دارد و از پادشاهان تا متخصصان اقتصاد رفتاری نقش مهمی در توسعه و ترویج آن ایفا کرده‌اند.

پیش از این‌که به ادامه‌ی درس بپردازیم، لازم است توضیح دهیم که این مفهوم در یک قرن اخیر – به علتی که در ادامه خواهیم گفت – اصطلاحاً مالیات پیگویی یا Pigouvian Tax نیز نامیده می‌شود.

این را هم بگوییم که تا کنون، نویسندگان و تحلیل‌گران بسیاری درباره‌ی مالیات گناه مقاله و جستار نوشته‌اند. اما در میان آن‌ها کار مایکل تام (Michael Thom) جامع‌تر و چشمگیرتر بوده است. او در دو کتاب با عنوان Tax Politics و Taxing Sin به این بحث پرداخته و تاریخچه و تبعات این ابزار سیاست‌گذاری را بررسی کرده‌ است.

بخش قابل توجهی از آن‌چه در این درس می‌خوانید نیز از گفته‌های او در این دو کتاب اقتباس شده است.

مالیات بر گناه | یک تعریف ساده

مالیات بر گناه را به ساده‌ترین شکل می‌توان چنین تعریف کرد:

به عنوان یک مثال ساده، می‌دانیم که مصرف سیگار برای سلامتی انسان‌ها (چه مصرف‌کننده و چه اطرافیان او) مضر است. فرض کنید دولت اعلام کند کسانی که سیگار می‌کشند باید مبلغ مشخصی را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند و این مبلغ مستقیماً روی قیمت پاکت سیگار از مصرف‌کننده گرفته می‌شود.

مدافعان مالیات بر گناه معتقدند که این ساز و کار می‌تواند دو دستاورد مهم داشته باشد. نخست این‌که مصرف سیگار را کاهش می‌دهد. دیگر این‌که این درآمد مالیاتی از طریق دولت به جامعه بازمی‌گردد و به عنوان بخشی از بودجه‌ی عمومی می‌تواند صرف رفاه یا زندگی بهتر مردم شود. حتی چه بسا دولت تصمیم بگیرد این درآمدها را به شکل مستقیم به حوزه‌ی سلامت اختصاص دهد و مثلاً با آن‌ها بیمارستانی برای بیماران ریوی بسازد.

تاریخچه مالیات بر گناه

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مبانی روانشناسی پول به شما پیشنهاد می‌کند: