منظور از دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) چیست؟
اگر چه همهی بحث استراتژی را نمیتوان در رقابت خلاصه کرد، اما این واقعیت هم انکارناپذیر است که بخش مهمی از استراتژی و تفکر استراتژیک، به رقابت اختصاص یافته است.
همچنین برخی از شناختهشدهترین دانشمندان این حوزه (از جمله مایکل پورتر و جی بارنی) تقریباً تمام عمر دانشگاهی خود را به مفاهیمی مانند رقابت و مزیت رقابتی اختصاص دادهاند.
وقتی یک کارآفرین میخواهد به سراغ راهاندازی یک کسب و کار جدید برود، احتمالاً همه چیز از یک ایده آغاز میشود. سپس در ادامه موضوعاتی مانند ارزش آفرینی، طراحی مدل کسب و کار و تدوین طرح کسب و کار مطرح میشوند.
اما مرحلهی بعدی، پرداختن به رقابت است: با افراد و کسب و کارهای دیگری که محصولات مشابه ما دارند چه کنیم؟
در اینجا دو دیدگاه متفاوت وجود دارد که یکی را میتوان دیدگاه مبتنی بر بازار و دیگری را دیدگاه مبتنی بر منابع نامید. در این درس قصد داریم این دو دیدگاه را به صورت مختصر معرفی کنیم.
دیدگاه مبتنی بر بازار (Market-based View)
اگر به سراغ تحلیل SWOT بروید، احتمالاً رقیبان و ویژگیهایشان را در بخشهای فرصت (O) و تهدید (T) طبقهبندی خواهید کرد (که البته درست هم هست).
این همان شیوهای است که تقریباً از سالهای ۱۹۶۰ میلادی رواج داشته و نامدارترین فردی که رقابت را از این منظر دیده و بررسی کرده، مایکل پورتر است (با وجودی که پورتر دانشمند شناختهشدهی این حوزه است، باید به خاطر داشته باشیم که این دیدگاه قبل از او هم وجود داشته است).
مایکل پورتر رقابت را چالش اصلی کسب و کارها و صنایع میدید و به همین علت، معتقد بود (+):
خروجی این طرز تفکر، همان چیزی است که پورتر به آن جایگاه یابی (Positioning) میگوید. پورتر میگوید برای پیروزی در بازی رقابت، باید به وضعیت بازار و بازیگران آن نگاه کرده و سپس، جایگاه (Position) خود را در میان آنها انتخاب کنید.
به عنوان مثال، تصمیم بگیرید ارزانترین محصول را در میان رقبا عرضه کنید؛ یا اینکه محصولی متمایز از رقبا ارائه کنید؛ و یا اصلاً به سراغ گوشههای خلوت بازار (Market Niches) بروید تا جایگاه خاص خود را بیابید و از فشار رقابت هم، تا حدی در امان باشید.
این نوع نگاهِ از بیرون به درون را اصطلاحاً رویکرد مبتنی بر بازار یا Market-based view و به صورت مخفف MBV مینامند.
رویکردی که ابتدا وضعیت بازار را میبیند و سپس با خود میاندیشد که من در این وضعیت، چه میتوانم بکنم و چه جایگاهی میتوانم داشته باشم؟
دیدگاه مبتنی بر منابع (Resource-based View)
دیدگاه مبتنی بر بازار – که با کمی اغماض میتوان آن را دیدگاه پورتری نیز نامید – چند دهه به عنوان دیدگاهِ غالب در استراتژی رقابتی مطرح بود و هرگاه بحث از رقابت و رقیبان پیش میآمد، بلافاصله این سوال مطرح میشد که: شما دنبال چه جایگاهی در بازار هستید؟
از این منظر، مقالهی جی بارنی در سال ۱۹۹۱، نقطهی مهمی در تاریخ استراتژی محسوب میشود. بارنی در مقالهای با عنوان منابع بنگاهها و مزیت رقابتی پایدار بر این نکته تأکید کرد که استراتژیستها ارزش منابع سازمانی را چندان که باید، جدی نگرفتهاند (+).
بارنی معتقد بود که در تحلیلهای دیگران (به طور مشخص به پورتر اشاره میکند) دو نکته دیده نشده است:
دسترسی کامل به مجموعه درسهای استراتژی و تفکر استراتژیک برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این درسها، به درسهای متنوع دیگری نیز دسترسی خواهید داشت که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
شاید برایتان جالب باشد که بررسیهای ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به استراتژی و تفکر استراتژیک علاقهمند بودهاند، برای مطالعهی درسهای زیر هم وقت گذاشتهاند:
مشاوره مدیریت | کوچینگ | کارآفرینی | کار تیمی | مدیریت تعارض
مدل ذهنی | تفکر سیستمی | تصمیم گیری
مدیریت منابع | گزارش نویسی | سیستمهای کنترل مدیریت
ارزش آفرینی | مدل کسب و کار | دیجیتال مارکتینگ
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
چند پرسش، و پاسخ آنها
هر یک از استراتژیهای مبتنی بر منابع و مبتنی بر بازار در چه شرایطی مناسب هستند؟پاسخ قطعی به این سوال وجود ندارد. اما بارنی در مقالهی خود، تأکید میکند که استراتژی مبتنی بر بازار، اغلب در مواردی مناسب است که بازار دارای ثبات نسبی باشد. اما در شرایط ابهام و وضعیتی که ثبات کافی وجود ندارد، تمرکز بر منابع داخلی و تدوین استراتژی بر اساس آنها میتواند موفقتر باشد.
آیا میتوانیم بگوییم استراتژیهای RBV و MBV هر کدام، نیمی از ماتریس SWOT را مورد توجه قرار دادهاند؟
چنین تعبیری چندان دقیق نیست. چون همانطور که در درس اشاره شد، این دو استراتژی صرفاً بر سر اولویتها اختلاف دارند. در عین حال، این نوع تفکیک (تقسیم کردن SWOT به دو بخش بر اساس دو دیدگاه) در بسیاری از کتابهای استراتژی نیز رایج است.
تمرین و مشارکت در بحث
غیر از مثالهایی که در درس مطرح شد، چه مثالهای دیگری از استراتژی مبتنی بر منابع و استراتژی مبتنی بر بازار در ذهن دارید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر استراتژیک به شما پیشنهاد میکند:
- تفکر استراتژیک چیست؟ | دوره آموزش طرز فکر استراتژیک
- معرفی یک مدل تفکر استراتژیک | الگوی پنج بخشی لیدکا
- تحلیل SWOT چیست؟ | آشنایی با ماتریس SWOT
- نقد ماتریس SWOT | گزارشی از بررسی دهها نمونه تحلیل SWOT
- منظور از دیدگاه مبتنی بر منابع (RBV) چیست؟
- منابع و مدیریت منابع (Resource Management)
- فایل صوتی مدیریت منابع: چگونه در ارزیابی منابع خطا میکنیم؟
- فایل صوتی مدیریت منابع: ظرفیت جذب منابع و پرورش آنها
- فایل صوتی مدیریت منابع: استهلاک و پرورش منابع
- تعریف منابع سازمانی
- تحلیل استراتژیک منابع | مدل VRIO
- درباره شیوه مدیریت هزینه و ثروت
- کتاب رقابت برای آینده (نوشته گری همل و پراهالاد)
- کتاب استراتژی اقیانوس آبی (معرفی + خلاصه)
- موفقیت در رقابت یا رهایی از بازی رقابت؟
- ویژگی رقابت سالم
- آیا این تصمیم، یک تصمیم استراتژیک است؟ ویژگی های تصمیم استراتژیک
- استراتژیست کیست؟ ذهن استراتژیست چه چیزهایی را میبیند؟
- کاربرد تفکر استراتژیک در مواجهه با روندهای جدید (مثال اطلاعات فوری)
- انتخاب استراتژیک و ارزیابی شرایط دنیای واقعی (Reality Check)
- موانع تفکر استراتژیک و نگاه استراتژیک به کار و زندگی
- آنالوژی چیست؟ | استفاده از آنالوژی (قیاس) برای فکر کردن بهتر
- روزنامهٔ فردا | اگر اخبار فردا را میدانستیم چه میشد؟
- سناریو چیست؟ نقش سناریو نویسی در تقویت تفکر استراتژیک
- چند نکته در سناریو نویسی برای یک استراتژیست: آرکتایپ های سناریو
- تحلیل استراتژیک منابع | محاسبه سود و ارزیابی هزینه
- خریدن یا ساختن؟ | مقدمهای بر تعریف برونسپاری
- برون سپاری چیست؟ | مزایا و معایب و مشکلات برون سپاری
- تعریف اکوسیستم چیست؟
- مبانی تحلیل اکوسیستم ها
- فیل سفید در استراتژی، مدیریت و کسب و کار
- اگر میخواهید ذهن تحلیل گر داشته باشید، از اهمیت الگوها غافل نشوید
- پیتر شوارتز – متخصص آینده پژوهی و سناریو نویسی در تحلیل استراتژیک
- کتاب از خوب به عالی | جیم کالینز
- کتاب ساختن برای ماندن | جیم کالینز و جری پوراس
- شرایط محیطی تغییر کرده، شما چقدر تغییر میکنید؟
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : امیرمحمد قربانی
سبد مهارتها
پر کردن سبد مهارتهایمان، مصداقی برای این دو شکل نگاه هست.
دیدگاه مبتنی بر منابع: میتوانیم ببینم که بر اساس استعدادها و توانمندیهایمان، اگر در مسیر کدام مهارتها گام برداریم، برایمان مناسبتر هست.
دیدگاه مبتنی بر بازار: اینکه نیاز الان بازار چیست و بر آن اساس سبد مهارتهایمان را بچینیم. یا در حالت بهتر، نیاز بازار در چند سال آینده که من در آن مهارت خبره میشوم، چیست.
انتخاب کتابی برای مطالعه
فرض کنیم که بدون لیست قبلی وارد کتابفروشی میشویم. دو کار میتوان انجام داد:
دیدگاه مبتنی بر بازار: به سراغ قفسهی پرفروشهای هفته/ماه/فصل/سال برویم و از آنها یکی را انتخاب بکنیم.
دیدگاه مبتنی بر منابع: بر اساس این که خط سیر مطالعاتی ما چه بوده، رشتهی تخصصیمان چه است و یا در چه زمینههایی مطالعه میکنیم و میخواهیم عمیق بشویم، به دنبال کتابی بگردیم و از کتابفروش یا دوستی یا نظرات بقیه در فضاهایی مثل Goodreads راهنمایی بگیریم.
البته در مورد انتخاب کتاب، مطمئن نیستم که مثال درستی باشد.