آنالوژی چیست؟ | استفاده از آنالوژی (قیاس) برای فکر کردن بهتر
- بتوانند مفهوم آنالوژی یا قیاس را درک کرده و آنالوژی را تعریف کنند.
- بتوانند چند نمونه از انواع آنالوژی را نام ببرند.
- از آنالوژی و قیاس در تصمیم گیری، تحلیل مسائل و موضوعات مختلف، شناسایی الگوها، پیشبینی آینده (و سناریوسازی) بهره بگیرند.
- با تقویت مهارت استفاده از آنالوژی بتوانند از مشاهدات و آموختههایی را که ظاهراً به حوزهٔ کاریشان ربط ندارد، الهام بگیرند.
- با استفاده از آنالوژی بتوانند مفاهیم پیچیده مدیریتی را به صورت ساده و قابل فهم به دیگران انتقال دهند.
درسهایی که آشنایی با آنالوژی در آنها به کار میآید
اجازه بدهید پیش از این که به سراغ تعریف آنالوژی برویم، یک مثال از آنالوژی را بررسی کنیم.
فرض کنید میخواهید عملکرد سیستمهای تهویه مطبوع را به کسی که تا به حال فقط کولرهای آبی را دیده توضیح دهید. یکی از سادهترین روشها این است که به او بگویید: «سیستمهای تهویه مطبوع شبیه یخچال عمل میکنند. میتوانی فرض کنی تمام فضای اتاق یا خانه، اتاقک یخچال است. این سیستمها درست مثل یخچال، گرمای داخل اتاق را جذب میکنند و به بیرون میبرند. فقط تفاوت در این است که کندانسور یخچال، پشت خود یخچال در آشپزخانه است و در سیستم تهویه مطبوع، کندانسور در بیرون ساختمان و اغلب روی پشتبام نصب میشود.»
طرف مقابل شما، اگر فقط اندکی با یخچال و مکانیزم عملکرد آن آشنا باشد، تصویر نسبتاً شفافی از نحوهٔ عملکرد سیستمهای تهویه مطبوع به دست خواهد آورد. همچنین برخی نکاتی را که دربارهٔ استفادهٔ درست از یخچال میداند، دربارهٔ سیستمهای تهویه مطبوع هم رعایت خواهد کرد. به عنوان مثال:
◼️ وجود گاز خنککننده و کمپرسور: او که قبلاً میدانسته یخچال خانه یک گاز مبرّد (خنککننده) دارد، اکنون میداند که سیستم تهویه مطبوع هم چنین گازی دارد. همچنین حدس میزند که سیستمهای تهویه مطبوع احتمالاً قطعهای شبیه کمپرسور دارند (چون یخچال بدون کمپرسور نمیتواند کار کند).
◼️ اهمیت بستن درها و پنجرهها: چون او قبلاً یاد گرفته که نباید در یخچال را باز بگذارد (چون به موتور یخچال و سیستم خنککننده فشار میآید)، حدس میزند که هنگام استفاده از سیستمهای تهویه مطبوع، بهتر است در و پنجره باز نبوده و فضای اتاق و سالن تا حد امکان از دنیای بیرون جدا باشد.
◼️ امکان تنظیم دما: طرف مقابل شما با شناختی از یخچال دارد، متوجه میشود که بر خلاف کولر آبی که امکان تنظیم دما در آن وجود ندارد، در سیستم تهویه مطبوع میتواند دمای مد نظر خود را تعیین و تنظیم کند.
آشنایی با سیستم تهویه مطبوع بر اساس شناخت قبلی از یخچال نمونهای از کاربرد آنالوژی (Analogy) محسوب میشود.
مثالهای بسیار بیشتری از آنالوژی وجود دارد. احتمالاً از دوران مدرسه به خاطر دارید که جریان الکتریکی با جریان آب در لولهها مقایسه میشد. یا این که میگفتند قلب مانند یک پمپ کار میکند. همچنین زیاد میشنویم که کارآفرینی و نیز پرورش فرزند را با رشد و پرورش گیاهان قیاس میکنند. و در کنار همهٔ اینها، باید به مقایسهٔ مغز با ریزپردازندهٔ کامپیوتر هم اشاره کنیم که شاید یکی از مشهورترین و شناختهشدهترین قیاسهای دوران ما باشد.
اکنون با این مقدمه میتوانیم به سراغ تعریف آنالوژی برویم.
تعریف آنالوژی چیست؟
آنالوژی یا قیاس یعنی این که یک شیء، سیستم یا پدیده را با شیء، سیستم یا پدیدهٔ دیگری مقایسه کرده و یک یا چند ویژگی مشترک میان آنها بیابیم. آنالوژی معمولاً وقتی مفید است که یکی از این دو را بسیار بهتر از دیگری بشناسیم و اطلاعات بیشتری دربارهاش داشته باشیم. چون در این صورت میتوانیم از این دانستهها در مورد پدیده یا شیء یا سیستم دیگر هم استفاده کنیم.
به مثالهای قبلی توجه کنید:
- چون طرف مقابل ما یخچال را میشناخت، با قیاس یخچال و سیستم تهویه مطبوع توانستیم او را با ویژگیهای سیستم تهویه مطبوع آشنا کنیم.
- چون اغلب انسانها کارکرد پمپ را دیدهاند، قیاس قلب و پمپ کمک میکند تصور شفافتری از نقش و عملکرد قلب در بدن داشته باشند.
- همهٔ ما دیدهایم که گیاه یکروزه رشد نمیکند و باید مدت طولانی برای نگهداری و پرورش آن وقت صرف کرد تا بالاخره به بار بنشنید و گل یا میوه دهد. وقتی کسبوکار یا پرورش فرزند را با پرورش گیاه قیاس میکنیم، آموختهها و دانستههایی که دربارهٔ گیاه داشتهایم، یک تصویر شهودی اولیه از کارآفرینی و فرزندپروری در اختیارمان قرار میدهد. از جمله این که فاصلهٔ بین سرمایهگذاری و بهرهبرداری طولانی است. و نیز این که انسانها و کسبوکارها هم مثل گیاهان به خاک (فضا) خوب نیاز دارند.
آنالوژی با تشبیه و استعاره چه تفاوتی دارد؟
اگر این سوال را از متخصصان ادبیات بپرسید، توضیحات بسیار مبسوطی ارائه خواهند کرد. اما نگاه ما در منطق و تفکر تحلیلی با آنچه در ادبیات مطرح میشود تفاوت دارد.
توافق ما با شما این باشد که تشبیه را صرفاً دارای وجه ادبی در نظر بگیریم. این که لب یار مانند لعل و زلف او مانند کمند است، خیالپردازیهای زیبا، جذاب، شاعرانه و ارزشمندی است. اما به کار ارزیابی، تحلیل و حل مسئله نمیآید. بر همین منوال، به تفاوت تشبیه و استعاره هم – مطابق چارچوبی که در ادبیات مطرح میشود – کاری نداریم.
در زبان «منطقی / شناختی / تحلیلی» که ما در مدیریت کسب و کار و توسعه فردی با آن سر و کار داریم، استعاره و قیاس (آنالوژی) را این گونه تفکیک میکنیم:
تفاوت استعاره (metaphor) و قیاس (analogy)
استعاره صرفاً یک مقایسهٔ کلی و عمومی است و به همین علت جنبهٔ کلامی و شباهت سطحی در آن پررنگتر است. اما قیاس یا آنالوژی، یک مقایسهٔ چندوجهی، ساختارمند و اغلب عمیق است. هرچه وجوه مقایسه بیشتر شوند، از استعاره به سمت آنالوژی حرکت کردهایم.
به مثالهای زیر توجه کنید:
استعاره وب: وقتی از شبکه ارتباطی اینترنت را وب (web) مینامیم، استعارهای به کار بردهایم تا نشان دهیم این شبکه شبیه تار عنکبوت است. این مقایسه کاملاً کلی است و اگر از ما بخواهند وجوه مختلف شباهت اینترنت و تار عنکبوت را بگوییم، حرف چندانی برای گفتن نداریم.
استعاره بورس به عنوان دماسنج اقتصاد: گاهی اوقات میگویند شاخص بورس «دماسنج اقتصاد» است. این نوع مقایسهها صرفاً در یک وجه معنا دارند و در حد استعارهاند. چون نمیتوانیم ابعاد بیشتری برای این شباهت پیدا کنیم.
آنالوژی نفت و داده: وقتی داده (data) را به نفت تشبیه میکنیم، صرفاً یک مقایسهٔ کلی نیست. و میتوانیم وجوه متعددی برای این مقایسه بیان کنیم:
- درست مثل نفت، که برخی کشورها دسترسی بیشتری به آن دارند، بعضی کسب و کارها و کشورها نیز ذاتاً در موقعیت دادهخیزتری قرار گرفتهاند (چین را با مالدیو مقایسه کنید و یک خردهفروش آنلاین را با یک خردهفروشی فیزیکی)
- باز هم مثل نفت، که مصرف خام آن فرصتسوزی است، استفاده از دادههای خام هم فرصتسوزی است. و باز هم مثل نفت که با تبدیل آن به فراوردههای نفتی میتوان ارزش افزودهٔ بسیار بیشتری ایجاد کرد، فراوری دادهها هم میتواند ارزش اقتصادی بیشتری ایجاد کند.
- مثل نفت که گاهی دسترسی همزمان به یک حوزهٔ نفتی باعث اختلاف میان کشورها میشود، دسترسی همزمان کشورها به دادهها هم میتواند به چنین تعارضهایی منجر شود. همانطور که میدانید، دسترسی به پیامرسانها، شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای مختلف به دادههای کشورهای دیگر، نمونههایی از همین تعارضها را به وجود آورده است.
لازم به تأکید است که بر اساس تعریف بالا، مرز میان استعاره و آنالوژی چندان شفاف نیست. مثلاً اگر بپرسیم «اینترنت به عنوان شاهراه ارتباطی» یک استعاره است یا آنالوژی، احتمالاً افراد مختلف پاسخهای متفاوتی خواهند داد.
قرار نیست در این باره حساسیت افراطی نشان دهیم. اگر مطمئن هستید تفاوت استعاره و آنالوژی را میدانید، حتی اگر آنها را به جای یکدیگر هم به کار ببرید اتفاق بدی نخواهد افتاد. اما مهم است این را در ذهن داشته باشید که یک تحلیلگر بیشتر به «آنالوژی» علاقه دارد تا «استعاره». هرچه وجوه مقایسه بیشتر شوند، قدرت تحلیل تحلیلگر هم افزایش خواهد یافت.
کاربرد آنالوژی چیست؟ چرا به سراغ آنالوژی میرویم؟
کاربردهای آنالوژی بسیار متنوع است و لازم است در هر درس بسته به موضوع، به کاربرد آنالوژی پرداخته شود. با این حال در ادامه به شکل مختصر به برخی از زمینههای کاربرد آنالوژی اشاره میکنیم:
بهبود یادگیری و آموزش بهتر
یادگیری تعریفهای متعددی دارد که یکی از آنها «ربط دادن اطلاعات و مشاهدات جدید به دانستههای قبلی است.» ما موضوعات را به شکل مستقل یاد نمیگیریم. بلکه تلاش میکنیم هر داده و ورودی جدیدی را مثل یک آجر جدید به ساختمان دانش فعلی خود بیفزاییم. از این منظر، آنالوژی نقش بسیار مهمی در آموزش و یادگیری ایفا میکند.
آنچه در ابتدای همین درس در قیاس سیستم تهویه مطبوع و یخچال مطرح کردیم، نمونهای از همین کاربرد آنالوژی است.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای استراتژی و تفکر استراتژیک برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این درسها، به درسهای متنوع دیگری نیز دسترسی خواهید داشت که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
شاید برایتان جالب باشد که بررسیهای ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به استراتژی و تفکر استراتژیک علاقهمند بودهاند، برای مطالعهی درسهای زیر هم وقت گذاشتهاند:
مشاوره مدیریت | کوچینگ | کارآفرینی | کار تیمی | مدیریت تعارض
مدل ذهنی | تفکر سیستمی | تصمیم گیری
مدیریت منابع | گزارش نویسی | سیستمهای کنترل مدیریت
ارزش آفرینی | مدل کسب و کار | دیجیتال مارکتینگ
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
چند پرسش و پاسخ
ترجمه کلمه آنالوژی به زبان فارسی چیست؟
در گذشته کلمه عربی «قیاس» را معادل آنالوژی در نظر میگرفتند. اما هم به خاطر عربی بودن این واژه و هم به این علت که قیاس معمولاً تداعیکنندهٔ «قیاس منطقی» است، در ادبیات مدیریت و استراتژی همان اصطلاح آنالوژی رایج شد.
بعدها معادلهای فارسی همسنجی و فراسنجی هم پیشنهاد شد، اما در مباحث مدیریت، تفکر سیستمی و کسب و کار ،کمتر کسی آنها را به کار میبرد. بهویژه این که ممکن است کسی که برای نخستین بار همسنجی و فراسنجی را میشنود، فکر کند این کلمات معادل بنچمارکینگ هستند. ما در متمم معمولاً از همان اصطلاح آنالوژی استفاده میکنیم.
چه نمونههای دیگری از استعاره و آنالوژی در درسهای متمم وجود دارند؟
کتاب پروژه اصطکاک – که ما آن را در فهرست کتابهای مفید برای مشاوره مدیریت معرفی کردهایم – نمونهٔ دیگری از بهکارگیری آنالوژی است. ساتن و رائو میدانند که مخاطبان آنها مفهوم اصطکاک را به خوبی میشناسند و درک کردهاند. بنابراین از مفهوم اصطکاک برای بیان ناکارآمدیهای سازمانی استفاده میکنند (البته اصطکاک در اینجا بیشتر از جنس استعاره است تا آنالوژی).
گرت مورگان هم در کتاب استعاره های سازمان همانطور که از نامش پیداست، برای توصیف سازمانهای مختلف به سراغ مجموعهای از استعارهها رفته است. البته اگر بخواهیم تفاوت آنالوژی و استعاره را مطابق آنچه در این درس توافق کردیم در نظر بگیریم، کتاب مورگان بسیار به آنالوژی نزدیک است. چون قیاسهایی که انجام داده، چندوجهی هستند.
تمرین و مشارکت در بحث (هر کدام را که ترجیح میدهید انجام دهید)
◼️ در حوزه کسبوکار، دو محصول را که به نظرتان آنالوژی محکم و چندوجهی میانشان وجود دارد مطرح کنید. توضیح دهید که این دو محصول در چه ابعادی قابل قیاس هستند.
◼️ ما رابطههای بسیار متنوعی در زندگی شخصی، حرفهای و اجتماعی خود میبینیم و تجربه میکنیم: رابطه با دوست، رابطه با همسر، رابطه با مدیر، رابطه با کارمند، رابطه با کشورهای دیگر، رابطه با خاطراتمان، رابطه با پول، رابطه با هویت گذشتهمان، رابطه با بیماریمان و …
قاعدتاً ما همهٔ این روابط را به یک اندازه نمیفهمیم و نمیشناسیم. برخی از آنها برای ما آشناتر و برخی دیگر پیچیدهتر و مبهمترند.
دو مورد از این رابطهها را انتخاب کنید. سپس بکوشید با استفاده از رابطهای که بهتر میشناسید و میفهمید، رابطهٔ دیگر را شرح دهید و توصیف کنید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر استراتژیک به شما پیشنهاد میکند: چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
۶۵۹ نظر برای آنالوژی چیست؟ | استفاده از آنالوژی (قیاس) برای فکر کردن بهتر