نکات مهم برای رسیدن به هدف | اصول مهم در هدف گذاری

هدف لزوماً برای «رسیدن» نیست

چون عنوان این مطلب «نکات مهم برای رسیدن به هدف» است، لازم است اولین نکته‌ای که به آن اشاره می‌کنیم این باشد که هدف لزوماً برای «رسیدن» نیست.

آن‌چه ما دربارهٔ رسیدن و نرسیدن به هدف می‌خوانیم و می‌شنویم،‌ از اصول هدف گذاری برای کسب و کار اقتباس شده است (درس تفاوت هدف و تارگت).

ما گاهی اوقات هدفهای بزرگی تعیین می‌کنیم که می‌دانیم نمی‌شود به آن‌ها رسید. اما با این کار می‌خواهیم ذهن‌مان به روی آلترناتیوها،‌ گزینه‌ها و سناریوهایی که از چشم‌مان دور مانده باز شود.

در زندگی شخصی هم «بخشی از» سبد اهداف ما می‌تواند از جنس «اجتنابی / avoiding» باشد. یعنی مشخص کنیم «می‌خواهم به وضعیت X نرسم.» اما مشخص نکنیم که چه مقصد دیگری مطلوب‌مان است.

اصلی‌ترین معنای هدف گذاری این است که ما به خودمان یادآوری کنیم وضعیت فعلی «از یک یا چند جهت» برای ما مطلوب نیست و میل داریم آن را تغییر دهیم. به همین علت، بسیاری از روانشناس‌ها ترجیح می‌دهند مباحث هدف گذاری را به اسم «خودتنظیم‌گری» آموزش دهند تا مسئله‌ی نرسیدن یا رسیدن به هدف در حاشیه قرار بگیرد.

آمادهٔ‌ تغییر هدف باشید

حتی در میان اهدافی هم که انتظار دارید دست‌یافتنی باشند، همیشه این احتمال وجود دارد که در مسیر به موانعی برخورد کنید و نتوانید به هدف برسید. همیشه به‌خاطر داشته باشید که دست کشیدن سریع از هدف‌ها لزوماً خوب نیست . اما این هم که بر رسیدن به هدفی که مطمئن شده‌ایم به آن نمی‌رسیم اصرار کنیم، نوعی کله‌شقّی بی‌فایده و پرهزینه است. در این موارد:

• گاهی لازم است هدف را به‌کلی رها کنیم.
• گاهی مناسب است هدف‌مان را تعدیل (= ساده‌تر) کنیم.
• در برخی موارد هم خوب است به سراغ اهداف کلی‌تر و سطح بالاترمان برویم. یعنی از خود بپرسیم: من این هدف را در چارچوب چه هدف بزرگ‌تری تعریف کرده بودم؟ آن هدف بزرگ‌تر را از چه مسیرهای دیگری می‌توانم تعقیب کنم؟

درس سلسله مراتب اهداف به همین بحث می‌پردازد.

اهمیت انعطاف‌پذیر بودن را فراموش نکنید. «هدف» برای این است که در دریای طوفانی روزگار، لنگری باشد و با هر اتفاقی، انرژی و تمرکز و توجه شما به این‌سو و آن‌سو نرود. مراقب باشید با اصرار زیاد بر هدف و سخت‌گیری بر خودتان، با این «لنگر» خود را به «صلیب» نکشید و نابود نکنید.

ارزش های زندگی خود را بشناسید

اگر ارزش‌های زندگی خود را ندانید، احتمال این‌که در تعیین هدف اشتباه کنید، افزایش می‌یابد. یعنی هدفی را انتخاب می‌کنید که بعداً متوجه می‌شوید برایتان جذاب نیست. یا می‌بینید آن‌قدر با هدف‌های دیگرتان تعارض دارد که تصمیم می‌گیرید آن را رها کنید. هر نوع کار، تصمیم یا فعالیتی که به هدف‌گذاری مربوط است، باید با شناخت ارزش‌ها آغاز شود.

موضوع درس ارزش های زندگی همین است.

در انتخاب اهداف، انگیزش درونی را جدی بگیرید

همهٔ ما گاهی کارهایی را با انگیزه بیرونی انجام می‌دهیم (مثلاً با دیدن تابلوی محدودیت سرعت، ترمز می‌کنیم تا جریمه نشویم). اما اگر قرار است هدفی را در بلندمدت دنبال کنیم، بهتر است بر پایهٔ انگیزه درونی باشد (انگیزه درونی چیست؟).

یکی از روش‌های مطمئن برای این که تشخیص دهید یک هدف می‌تواند با نیروی درونی شما همسو شود، تطبیق دادن آن با سه مولفهٔ زیر است:

• آیا انتخاب این هدف آزادانه بوده و تحقق آن، دامنهٔ اختیار شما را بازتر می‌کند؟
• آیا حرکت در مسیر این هدف،‌ تسلط شما را بر خودتان و محیط‌تان افزایش می‌دهد؟
• آیا دستیابی به هدف، پیوند شما را با محیط و اطرافیان افزایش می‌دهد؟

درس نظریه خودتعیین گری به این سه مولفه و موضوعات جنبی آن پرداخته است.

دنبال افراد الهام بخش باشید و از آن‌ها الگو بگیرید

ذهن ما این توانمندی را دارد که تجربه‌های دیگران را ثبت و نگهداری کرده و هنگام هدف گذاری، برنامه ریزی، انتخاب و تغییر رفتار به آن‌ها مراجعه کند؛ بسیار شبیه خاطرات و تجربیات مستقیم خودمان.

افرادی را که کم‌و‌بیش شبیه شما هستند و به هدفی که مد نظر شماست رسیده‌اند، دنبال کنید. درباره‌شان بخوانید و اگر این امکان را دارید، با آن‌ها صحبت کنید.

همین که بدانید کسانی در گذشته مثل شما بوده‌اند و اکنون در این مسیر جلوتر از شما هستند، معمولاً انگیزه‌تان و اعتمادبه‌نفس‌تان برای انتخاب هدف، شوق‌تان برای پیگیری هدف، و پشتکارتان برای مواجهه با موانع بیشتر می‌شود.

در درس‌های یادگیری اجتماعی، معنای اعتماد به نفس و راه های تقویت اعتماد به نفس در این باره حرف زده‌ایم.

با چه کسانی دوست هستید؟

یکی از مهم‌ترین هدف‌هایی که در زندگی خود انتخاب می‌کنید (یا باید بکنید) این است که «من می‌خواهم با چه کسانی و چه نوع افرادی دوست باشم؟». این دوستان، «محیط زندگی» شما را می‌سازند و آگاهانه یا ناآگاهانه بر رفتارها و تصمیم‌های شما تأثیر می‌گذارند.

هدف‌های بسیاری هستند که ممکن بود شما آن‌ها را انتخاب کنید و ممکن بود زندگی‌تان را متحول کنند و ممکن بود دنیایی بهتر و دوست‌داشتنی‌تر برایتان بسازند. اما شما حتی آن‌ها را در حد یک گزینه هم در ذهن خود تصور نکرده‌اید. و شاید اگر دوستان متفاوتی داشتید، آن هدف‌ها در میان گزینه‌هایتان قرار می‌گرفت.

تأثیر دوستان و اطرافیان را در انتخاب هدف نادیده نگیرید.

برای دنبال کردن اهداف به «حمایت دیگران» نیاز دارید

بسیاری از هدف‌ها ذاتاً جمعی هستند (مثلاً هدف‌هایی که در قالب کار تیمی در محیط کار انتخاب می‌کنید). طبیعتاً در این هدف‌ها به هماهنگی با دیگران و حمایت آن‌ها احتیاج دارید.

اما حتی در هدف های زندگی فردی و شخصی‌ترین اهداف‌تان هم معمولاً حمایت دیگران به‌ کارتان می‌‌آید. اطرافیان می‌توانند:

• در تهیه و تأمین ابزارهای لازم به شما کمک کنند
• اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار دهند
• از شما حمایت عاطفی کنند (با شما خوشحال و ناراحت شوند)
• در مواقعی که نیاز دارید به شما بازخورد دهند و بگویند که پیشرفت‌تان چگونه بوده است

در دنیای روانشناسی، بستهٔ حمایتی چهارگانهٔ بالا را به اسم «حمایت اجتماعی» یا «social support» می‌شناسند. موفق‌ترین افراد در پیگیری و تحقق اهداف و به‌طور کلی در مواجهه با چالش‌های مسیر زندگی، کسانی هستند که در کسب حمایت اجتماعی و حفظ رابطه‌ها و سرمایه‌های اجتماعی‌شان توانمند باشند.

بنابراین مجموعه درس‌های حمایت اجتماعی را مکمل دوره هدف گذاری در نظر بگیرید.