فیک نیوز | Fiskkit در تلاش برای نبرد با اخبار جعلی و مقالات تحلیلی ضعیف

شاید هیچ‌ مقطع دیگری را در تاریخ نتوان سراغ گرفت که دسترسی به مقاله‌ها، تحلیل‌ها و اخبار به اندازه‌ی امروز ساده و ارزان بوده باشد.

وضعیت تولید خبر و مقاله و تحلیل هم روند مشابهی را طی کرده است. فناوری اطلاعات و شبکه های اجتماعی بستری به وجود آوردند تا رسانه از مالکیت دولت‌ها و گروه‌های معدود صاحب‌ قدرت خارج شود و افراد بیشتری بتوانند صدا و حرف‌ها و تحلیل‌های خود را به گوش دیگران برسانند.

از مزایای آزادی بیان و دسترسی گسترده و ارزان به رسانه‌ها بسیار گفته‌اند و شنیده‌ایم. اما مثل بسیاری از دستاوردهای بزرگ بشر، این دستاورد ارزشمند هم دردسرها و مشکلاتی با خود به همراه داشته که کارشناسان و اهل دانش و فن می‌کوشند آن‌ها را محدود و مهار کنند.

اخبار جعلی یا فیک نیوز (Fake News) از جمله‌ی این دردسرها محسوب می‌شود.

البته ما در این‌جا اخبار جعلی را به معنای گسترده و وسیع آن به کار می‌بریم. یعنی علاوه بر خبرها به مقاله‌ها و تحلیل‌ها و اظهارنظرهای نادرست یا ضعیف هم توجه داریم.

این نوع خبرها و مقاله‌ها و تحلیل‌ها می‌توانند در حوزه‌‌های مختلف از جمله سیاست، سلامت، اقتصاد و فرهنگ به سادگی نشر و بازنشر شوند و بر روی دیدگاه مخاطبان بسیاری تأثیر بگذارند.

بیشتر صاحب‌نظران حوزه‌ی رسانه معتقدند که جریان نشر و بازنشر اطلاعات را نمی‌توان و نباید مهار کرد. خصوصاً این‌که چنین اقدام‌هایی می‌توانند زمینه‌ی برخورد سلیقه‌ای صاحبان قدرت و جریان‌های فکری حاکم را با مخالفان و منتقدان فراهم کند.

در مقابل به نظر می‌رسد افزایش سواد رسانه‌ای و پرورش تفکر نقادانه می‌تواند روشی مطمئن‌تر باشد و به دریافت‌کنندگان خبرها و تحلیل‌ها و مقاله‌ها کمک کند تا از حالت یک مخاطب منفعل فاصله گرفته و برخوردی آگاهانه‌تر با محتوای رسانه‌ها داشته باشند.

سایت Fiskkit.com با چنین هدفی تأسیس شده است.

لغت Fisk به چه معناست؟

پیش از معرفی سایت Fiskkit بهتر است ابتدا کمی به واژه‌ی Fisk بپردازیم.

اگر چه Fisk یک نام قدیمی است و حداقل دو قرن است که به کار می‌رود، اما Fisk به عنوان فعل بسیار جوان است و حدود دو دهه قدمت دارد.

رابرت فیسک (Robert Fisk) خبرنگار و تحلیل‌گری انگلیسی-ایرلندی بود که بیشتر در زمینه‌ی خاورمیانه و مشکلات و چالش‌های آن کار می‌کرد و نگاه و نگرشش با جریان حاکم بر بیشتر رسانه‌های اروپایی و آمریکایی تفاوت داشت.

فیسک علاوه بر مقاله‌ها و کتاب‌هایی که می‌نوشت، مقاله‌‌هایی را که با آن‌ها مخالف بود انتخاب و منتشر کرده و جمله به جمله‌ی آن‌ها را بررسی و تحلیل می‌کرد. او به جای مخالفت کلی با افراد یا مقاله‌ها، ترجیح می‌داد تک‌تک خطاها و بی‌دقتی‌ها و اشکالات جمله‌ها و تحلیل‌ها را به مخاطبان خود گوشزد کند.

فیسک این کار را آن‌قدر خوب و حرفه‌ای انجام می‌داد که حتی بسیاری از منتقدانش هم روشش را تحسین می‌کردند و همین باعث شد که به تدریج Fisk کردن به یک فعل تبدیل شود.

حتی دیکشنری‌های رسمی و شناخته‌شده مثل دیکشنری کمبریج هم فعل Fisk را در مدخل‌های خود گنجانده‌اند (+): «Fisk کردن یعنی با نشان دادن تک‌تک ایرادهای یک استدلال، نادرست بودن یا احمقانه بودن آن را نشان دهید.»

معرفی سایت فیسک کیت (Fiskkit)

سرویس فیسک کیت را جان پتوس (John Pettus) در سال ۲۰۱۳ در سان‌فرانسیسکو راه‌اندازی کرده است. او که از دوره MBA مدرسه کسب و کار هاس (وابسته به کالیفرنیا، برکلی) فارغ‌التحصیل شده، قصد دارد با استفاده از Fiskkit ابزاری را برای فیسک کردن مقاله‌ها و خبرها در اختیار مخاطبانش قرار دهد.

روش استفاده از سایت نسبتاً ساده است.

شما می‌توانید با استفاده از اکانت فیس‌بوک یا لینکدین خود در سایت لاگین کنید. استفاده از سرویس‌هایی مثل Gmail برای لاگین کردن به سایت امکان‌پذیر نیست. چون ساختن اکانت‌های متعدد و جعلی با Gmail بسیار ساده‌تر از لینکدین و فیس‌بوک است و هویت غیرواقعی می‌تواند به اعتبار و عملکرد فیسک‌کیت لطمه بزند.

وقتی وارد سایت می‌شوید، مجموعه‌ای از مقالات و خبرها – که دیگر کاربران آن‌ها را آپلود کرده‌اند – برای شما نمایش داده می‌شود. شما هم اگر دوست داشته باشید می‌توانید مقاله یا تحلیلی را که در فضای وب دیده‌اید در سایت معرفی کنید.

همه‌ی کاربران می‌توانند همه‌ی مقالات معرفی شده روی فیسک‌کیت را فیسک (نقد) کنند. به محض این‌که نشانگر را روی مقاله حرکت می‌دهید جمله به جمله‌ی مقاله تغییر رنگ می‌دهد. می‌توانید روی هر جمله کامنت بگذارید و آن را فیسک کنید. وقتی جمله‌ای را انتخاب می‌کنید چنین پنجره‌ای پیش روی شما باز می‌شود:

می‌توانید روی جمله‌ای که انتخاب کرده‌اید برچسب (تگ) بزنید. اما این برچسب فقط در صورتی پذیرفته می‌شود که توضیحاتی هم در پشتیبانی از ادعای خود بنویسید.

مستقل از این‌که از سایت Fiskkit استفاده کنید یا نه، توجه به برچسب‌هایی که در Fiskkit وجود دارد کمک می‌کند کمی در خواندن متن مقاله‌ها و خبرها حساس‌تر باشید. به همین علت هر کدام از آن‌ها را به شکل مختصر مرور می‌کنیم:

آیا Fiskkit موفق می‌شود؟

نمی‌توان در این باره به سادگی نظر داد.

از یک طرف کافی است به این نکته توجه کنید که این سایت از سال ۲۰۱۳ راه‌اندازی شده و پس از سال‌ها فعالیت، هنوز در زمانی که ما آن را در متمم معرفی می‌کنیم رتبه الکسای آن بین ۳ تا ۴ میلیون است (یعنی ترافیک تقریباً نزدیک به صفر).

گزارش Crunchbase هم وضعیت چندان امیدبخشی را برای Fiskkit منعکس نمی‌کند. این سایت هنوز تک‌نفری اداره می‌شود و کل سرمایه‌ی جذب شده‌ی آن هم از ۴۲۰۰۰ دلار فراتر نرفته است. البته تقاضای Donate هم در نوارابزار بالای سایت وجود دارد که بعید به نظر می‌‌رسد با ترافیک ناچیز سایت،‌ عملاً بتواند به بنیان‌گذار آن کمک کند.

با این حال هنوز هم نمی‌توان ناامید بود. احتمالاً ایده‌ی بررسی موشکافانه‌ی خبرها و تحلیل‌ها، چه توسط جان پتوس و چه دیگران، توسعه پیدا خواهد کرد. اما شاید باید منتظر باشیم تا با جذب سرمایه‌گذار و شاید طراحی یک مدل کسب و کار قدرتمندتر، زمینه‌ی پیاده‌سازی بهتر و رشد آن فراهم شود.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر نقادانه به شما پیشنهاد می‌کند: