دانشمند بودن هم یک شغل است | مایکل کرایتون و نقد جامعه علمی
مایکل کرایتون (Michael Crichton) فارغ‌التحصیل پزشکی دانشگاه هاروارد، هرگز پزشکی را به عنوان حرفه انتخاب نکرد. به همین علت او را معمولاً به عنوان یک فعال حوزه سینما می‌شناسیم؛ کسی که داستان‌هایی مانند پارک ژوراسیک و جهان غرب (Westworld) را نوشته است. او حتی از روی فیلمنامهٔ خودش در سال ۱۹۷۳ فیلم Westworld را هم ساخت و کارگردانی کرد.
مایکل کرایتون در سال ۲۰۰۸ در سن ۶۶ سالگی فوت کرد و آن‌قدر زنده نماند تا ببیند جاناتان نولان هم مجموعه‌ی تلویزیونی Westworld را بر اساس کار او می‌سازد.
بسیاری از ایرانیان کرایتون را به عنوان نویسنده کتاب طعمه (Prey) می‌شناسند. اما او کتابهای متعدد دیگری هم دارد که Next یکی از آن‌هاست. او در بخشی از این داستان علمی-تخیلی به نقد جامعهٔ علمی می‌پردازد و معتقد است که حجم تقلب‌ها و فسادها در این جامعه بیشتر از چیزی است که مردم معمولاً تصور می‌کنند. مناسب دیدیم این ادعای او را به عنوان زیرمجموعه‌ای از درس تفکر نقادانه و در قالب دعوت به گفتگو نقل کنیم. چون بحث در مخالفت و موافقت با حرف او می‌تواند ذهن ما را برای نگاه نقادانه به حرف‌های دیگران آماده‌تر کند.
لازم است تأکید کنیم که بسیاری از مواضع کرایتون ضدعلم هستند. او حتی از مخالفان گرمایش زمین هم هست و داستان «وضعیت وحشت» یا «State of Fear» را حول همین موضوع نوشته و اتفاقاً از فعالان صنعت نفت و حفاری در آمریکا جایزه گرفته است (طبیعی است وقتی از مصرف سوخت فسیلی دفاع کنید، جایزهٔ خود را هم از همان صنعت می‌گیرید).
بنابراین لازم به تأکید است که نقل حرف‌های کرایتون، به معنای تأیید دیدگاه او دربارهٔ علم و موضوعات علمی نیست (چنان‌که می‌دانید متمم تعهد به علم و روش علمی را از اصول پایه‌ای خود می‌داند. اگرچه میان علم و جامعهٔ علمی تمایز قائل می‌شود).
با این حال، کرایتون مستقل از بستر فکری و نگرشش، شواهدی را – به درستی – نقل می‌کند که می‌توانند بهانه‌ای ارزشمند برای نگاه آسیب‌شناسانه به جامعهٔ علمی باشند.
مطالعهٔ مجموعه درس‌های تفکر نقادانه صرفاً برای کسانی امکان‌پذیر است که از هر دو ویژگی زیر برخوردار باشند:
- عضو ویژه متمم باشند.
- پروژه درس تصمیم‌گیری (پیش‌نیاز تفکر نقادانه) را انجام داده و پروژهٔ آنها پذیرفته شده باشد.
البته اگر عضو ویژه متمم باشید، به درس‌های بسیار بیشتری دسترسی پیدا می‌کنید که فهرست آنها را می‌توانید در این‌جا ببینید:
البته بررسی‌های ما نشان داده که علاقه‌مندان تفکر نقادانه - اگر نخواهند دوره مدیریت کسب و کار متمم را به شکل کامل بخوانند - علاوه بر درس تصمیم گیری معمولاً درس‌های زیر در اولویت قرار می‌دهند:
تفکر سیستمی | تفکر استراتژیک | تجربه‌های ذهنی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مدیریت تعارض
ظرافت‌های کلامی | مهارت ارتباطی | مدل ذهنی
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید درباره‌ی متمم بیشتر بدانید، می‌توانید نظرات دوستان متممی را درباره‌ی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی می‌شناسند:
تمرین و مشارکت در بحث
شما چقدر این اخطارها را جدی می‌بینید یا جدی می‌گیرید؟ تجربه‌ها و دانسته‌های شما تا چه حد دیدگاه مایکل کرایتون را تأیید یا نقض می‌کند؟
به نظر شما داده‌هایی که ارائه کرده – که می‌دانیم فکت هستند – برای نتیجه‌ای که گرفته کافی و مناسب است؟
بخش‌هایی از کتاب پارک ژوراسیک
ما بخش‌هایی از کتاب پارک ژوراسیک کرایتون را در قالب پاراگراف فارسی متمم آورده‌ایم. او در آن‌جا تصویری از قدرت و جایگاه طبیعت در برابر انسان ترسیم می‌کند و توضیح می‌دهد که معتقد است زمین ماندگارتر از انسان خواهد بود و از ما – به تعبیر شاملو سلطان سرشکستهٔ کهکشان‌ها – حتی خاطره‌ای باقی نخواهد ماند: کتاب پارک ژوراسیک
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر نقادانه به شما پیشنهاد می‌کند:
- تفکر نقادانه (Critical Thinking) | آموزش تفکر انتقادی
- دانشمند بودن هم یک شغل است | مایکل کرایتون و نقد جامعه علمی
- تعریف تفکر نقادانه – درباره تاریخچه نقد و نقادی
- تفکر نقادانه در چه زمینههایی کاربرد دارد؟
- کتاب راهنمای تفکر نقادانه (پرسیدن سوالهای بجا)
- فکر کردن نقادانه چیزی شبیهِ خاکشویی است
- چهار پایه اصلی تفکر نقادانه
- خودمحوری چیست و چرا می‌تواند مانع تفکر نقادانه باشد؟
- روش چیست؟ روش شناسی چیست؟ (درباره متد و متدولوژی)
- روش علمی چیست؟ چه ادعایی علمی است؟ آیا همه چیز باید علمی باشد؟
- تفکر نقادانه: گشت و گذاری در تاریخ منطق
- تعریف شناخت (Cognition) چیست؟
- تعریف تفکر چیست؟ | چه زمانهایی فکر میکنیم؟
- تعریف گزاره چیست؟
- گزاره های اثباتی در برابر گزاره های هنجاری | پوزیتیو در برابر نرماتیو
- استدلال چیست؟ فرم استاندارد یک استدلال را چگونه بنویسیم؟
- تفکر نقادانه: “روایت، انشا و ادعا” با “بحث و استدلال” تفاوت دارند
- تفکر نقادانه | ادعا و ادعاشناسی
- چتر مفهومی یا واژه های چتری
- کتاب واقع نگری (کتاب واقعیت) | هانس روسلینگ
- فیک نیوز چیست؟ | اخبار جعلی چگونه فراگیر شد؟
- فیک نیوز | Fiskkit در تلاش برای نبرد با اخبار جعلی و مقالات تحلیلی ضعیف
- شکافهای سیاسی | دوقطبی شدن جامعه چه معنایی دارد؟
- تجربهٔ ذهنی | چالش استخراج ذخایر بستر دریاها
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : پیمان اکبرنیا
سلام به همه دوستان
به نظر من پدیده‌ای که کرایتون از آن حرف می‌زند اتفاق می‌افتد اما در علم مدرن این مهم است که آزمایشهای علمی و روش کار و ادعاها به گونه‌ای باشد که جامعه علمی بتواند درستی یا نادرستی آن را در شرایط مشابه محک بزند و اتفاقا قدرت علم همین است که مستقل از افراد، می‌توان درستی یا نادرستی گزاره‌های علمی را محک زد و در بوته آزمایش گذاشت.
به نظر می‌رسد اتفاقی که کرایتون مطرح می‌کند جدید نیست و از همان ابتدای رونق بازار علم مدرن وجود داشته است. در فصل ششم کتاب "هزار چهره علم" که به وسیله نشر نو به فارسی هم ترجمه شده است اینطور می‌خوانیم:
" از بدو رونق‌گیری بازار علم در قرن هفدهم، دانشمندان حریصانه برای پیشی گرفتن از یکدیگر در انجام کشفیات رقابت کرده‌اند. که همان‌گونه که خواهیم دید گاهی این رقابت به مناعاتی تلخ مبدل شده است".
نویسنده‌های کتاب فصل ششم کتاب را اینطور شروع کرده‌اند که به جز کنجکاوی محض فکری، عوامل دیگری هم هستند که دانشمندان را به کارهای تخصصی برمی‌انگیزند. عواملی مثل میل دستیابی به اعتبار علمی، آرزوی تاثیرگذاری بر پیشرفت علمی و شهرت در نظر عامه مردم.
و در صفحات بعد (با اندکی تلخیص):
"اکثر دانشمندان به شهرت و اعتبار خود در میان همتایانشان در جامعه علمی بسیار اهمیت می‌دهند. موفقیت در بالاترین سطح علمی نیازمند مجموعه‌ای از ویژگی‌های پسندیده است، تخیل، ثبات اراده، استقلال و اعتماد به نفس، پشتکار و پایداری در مقابله با انواع دشواری‌ها و تمرکز پایدار در انجام کار اما اینها ممکن است بدل شود به خصوصیاتی نه چندان پسندیده همچون اطمینان بیش از حد به خویش، خودپرستی، جزم اندیشی، و میل به تسلط بر دیگران و خوار شمردن ایشان. مهم شمردن اعتبار و آوازه می‌تواند بدل شود به وسواس غیر عقلانی."
در ادامه فصل هم مثال‌های مختلفی از داستان‌های واقعی مربوط به نیوتن، هانری، داروین و والاس و سایر دانشمندان روایت شده است.
کتاب جالب و مفیدی است. پیشنهاد می‌کنم اگر دوستان به علم و موضوعات مرتبط به آن علاقه دارند مطالعه‌اش کنند.