کتاب ساخت پادکست برای محققان و دانشگاهیان | چرا؟ چه؟ چگونه؟

چقدر پیش آمده که سر کلاس‌‌های دانشگاه، خواب‌تان برده باشد و خودتان را به زحمت بیدار نگه داشته باشید تا کلاس درس به پایان برسد؟ چقدر پیش آمده که در کلاس‌های آنلاین، صدای میکروفن و تصویرتان را – به بهانهٔ اینترنت که هیچ‌وقت در کشورمان خراب بودنش را نمی‌شود انکار کرد – قطع کرده‌اید و هم‌زمان با صحبت‌های استاد، به کارهای خودتان مشغول شده‌اید؟ چقدر پیش آمده که کتاب یا مقالهٔ یک محقق را بخوانید و بگویید: چرا این‌ها به زبان آدمیزاد حرف نمی‌زنند؟ چرا این‌قدر خشک و رسمی؟ چرا مثل روبات حرف می‌زنند؟ چرا در اشاره به کارهای خودشان می‌گویند «او»؟

البته این ویژگی همهٔ پژوهشگران و دانشگاهیان نیست. همهٔ ما – هر چند اندک – اساتید و محققانی را می‌شناسیم که از حرف زدن‌شان لذت برده‌ایم. دوست نداشته‌ایم کلاس‌شان تمام شود. و از این که مصاحبه‌ای رادیویی یا تلویزیونی با آن‌ها انجام شده، خوشحال شده‌ایم.

حتی بعید نیست همین روزها، پیگیر پادکست‌های یکی از پژوهشگران و اساتید دانشگاه – چه ایرانی و چه غیرایرانی – باشید. شاید هم کسانی در ذهن‌تان باشد که گه‌گاه بگویید: کاش فلانی هم پادکست درست می‌کرد.

انتشارات راوتلج – که خود به عنوان ناشری دانشگاهی و تخصصی شناخته می‌شود و بیشتر با پژوهشگران کار می‌کند – سال ۲۰۲۳ به سراغ این موضوع رفت و کتابی از ین کوک (Ian M. Cook) با عنوان Scholarly Podcasting منتشر کرد.

در این درس می‌خواهیم به سبک بقیهٔ درس‌های #معرفی کتاب متمم، این کتاب را معرفی کنیم. اما پیش از این که وارد اصل بحث شویم، لازم است به دو نکته اشاره کنیم:

• منظور ین کوک از اسکالر (Scholar) چیست (یا کیست)؟
• چرا این کتاب را برای معرفی در متمم انتخاب کرده‌ایم.

منظور از Scholar در این کتاب چه کسانی هستند؟

گاهی اوقات کلمهٔ اسکالر را به معنای پژوهشگر متخصص به‌کار می‌برند؛ کسی که نتایج فعالیتش را در قالب کتاب و مقاله در نشریات معتبر علمی منتشر می‌کند (همان معنایی که باعث شده Google Scholar را به این شکل نام‌گذاری کنند).

گاهی هم اسکالر را به معنای عام‌تر و تقریباً معادل «فرد دانشگاهی (Academician)» به کار می‌برند. به این معنا هر فردی که با دانشگاه‌ها همکاری می‌کند و وقتش به تدریس دانشگاهی می‌گذرد، ولو این که کمتر به فعالیت پژوهشی موثر و جدی بپردازد، اسکالر محسوب می‌شود.

در این کتاب، اسکالر به همین معنای عام به‌کار رفته است. به عبارت دیگر موضوع کتاب را به شکل مختصر می‌توان چنین شرح داد: «آیا باید دانشگاهیان، محققان و متخصصان به سراغ ساخت پادکست بروند؟ اگر باید بروند، چه چیزهایی باید در پادکست‌هایشان بگویند؟ و این حرف‌ها را چگونه بگویند؟»

چرا متمم این کتاب را معرفی و بررسی می‌‌کند؟

به نظر می‌رسد کتاب ساخت پادکست برای دانشگاهیان بخت چندانی برای ترجمه نداشته باشد. هم از این جهت که قطعاً در فهرست پرفروش‌های آمازون قرار نمی‌گیرد (که ظاهراً یکی از مهم‌ترین معیارهای ناشران برای ترجمه است) و هم از این نظر که مخاطبان معدود آن هم قادرند – و ترجیح می‌دهند – نسخهٔ اصلی آن را بخوانند. بنابراین، اگر متمم آن را معرفی نکند، احتمال دیده و شنیده شدنش در فضای فارسی کم است.

ولی ما با معرفی این کتاب در متمم انگیزه‌های دیگری داریم (وگرنه قرار نیست هر چیزی را به صرف این‌که دیده نمی‌شود، معرفی کنیم):

بخشی از دوستان متممی در فضای دانشگاهی حضور دارند و مشغول فعالیت‌ آکادمیک هستند. معرفی و مرور این کتاب می‌تواند این دوستان را ترغیب کند تا به ساخت پادکست فکر کنند. نه به این معنا که حتماً پادکست بسازند، بلکه در این حد که فکر کنند و آگاهانه دربارهٔ پادکست ساختن و نساختن تصمیم بگیرند (واضح است که این کار، ترجیح یا انتخاب همه نیست).

بسیاری از ما پادکست‌ها را بر اساس توصیهٔ دوست و آشنا، یا با تکیه بر تاپ‌چارت‌ها (پرمخاطب‌ترین پادکست‌ها در هر موضوع) انتخاب یا پیدا می‌کنیم. پادکست‌های دانشگاهی و دانشگاهیان پادکست‌ساز، بخش کوچکی از صنعت پادکست را تشکیل می‌دهند. بنابراین اگر ما آگاهانه دنبال پادکست‌های دانشگاهی در حوزهٔ مورد علاقه‌مان نگردیم، ممکن است هرگز آن‌ها را نبینیم و نشنویم. مرور این کتاب، می‌تواند توجه ما را به این نوع پادکست‌ها جلب کند.

انتشار این درس، فرصت خوبی است تا اگر دوستان متممی، پادکست‌های دانشگاهی مفیدی را می‌شناسند، آن پادکست‌ها را زیر این درس به دوستان‌شان معرفی کنند.

پادکست، مدیوم اصلی دانشگاهیان نیست. در واقع، کمتر فرد آکادمیکی را می‌بینید که این فضا را بپسندد یا اگر می‌پسندد، در آن فعالیت کند. دانشگاهیان – اگر واقعاً روحیهٔ دانشگاهی داشته باشند – درگیر مقاله و ارجاع و چکیده و ملاحظات دیگرند. پادکست، ابزار مناسب این کارها نیست و اگر هم هست، مناسب‌ترین ابزار نیست.

اگر فرض کنیم حضور دانشگاهیان در فضای تولید محتوا و ساخت پادکست مفید است (چنان‌که کتاب مورد بحث ما چنین فرضی دارد)، باید دانشجویان و علاقه‌مندان اساتید دانشگاهی و پژوهشگران، آن‌ها را به حضور در این فضا تشویق کنند. ضمناً با کمی تحمل و چشم‌پوشی از ضعف‌ها و خطاها، این فرصت را ایجاد کنند تا دانشگاهیان، به تدریج جایی در این فضا برای خود بیابند.

ایدهٔ کوک در این کتاب چیست؟

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تولید محتوا به شما پیشنهاد می‌کند: