نظریه X و Y در مدیریت | داگلاس مک گرگور
در این درس میخواهیم دربارهی نظریه X و Y در مدیریت صحبت کنیم. این نظریه از مباحث کلاسیک در انگیزش و رفتار سازمانی است که در نیمهی قرن بیستم مطرح شد و اکنون حدود ۷۰-۶۰ سال از عمر آن میگذرد.
شاید به نظر برسد نظریهای که تا این حد قدیمی است در دنیای امروز نمیتواند کاربرد چندانی داشته باشد. اما به دو علت، نظریه X و Y جایگاه خود را در مدیریت حفظ کرده و تقریباً در تمام کتابهای دانشگاهی آموزش رفتار سازمانی به آن اشاره میشود (+).
علت نخست، جایگاه نظریه X و Y در تحول نگرش به مدیریت است. این نظریه زمانی مطرح شد که بسیاری از مدیران، مدیریت را یک کار مکانیکی میدانستند و با کارمندان و کارگران خود بسیار خشک و مکانیکی رفتار میکردند. داگلاس مک گرگور، پیشنهاددهندهی این نظریه، باعث شد که نظریهپردازان مدیریت به این نکته توجه کنند که «نگاه به کارمند و کارگر نیازمند تحولی اساسی است.»
علت دوم هم این است که هنوز هر کس که وارد دنیای مدیریت میشود و سرپرستی و نظارت چند نفر دیگر به او واگذار میشود، با این چالش روبهرو است که «کدام سبک مدیریتی را انتخاب کنم؟ آیا باید نرم و منعطف باشم؟ چقدر باید دیگران را کنترل کنم؟ چه میزان از سرسختی برای مدیریت لازم است؟»
تئوری X و Y اولین تلاش جدی برای پاسخ دادن به این نوع پرسشهاست.
در تدوین این درس از کتاب «جنبهی انسانی سازمان» (Human Side of The Enterprise) و مقالهی ارزشمند کوپلمن استفاده کردهایم (فایل PDF مقاله).
بیایید به چند پرسش فکر کنیم
آیا به نظرتان آدمها ذاتاً از زیر کار در میروند؟ یا اینکه اگر به حال خودشان باشند، دوست دارند کارشان را به شکل کامل و درست انجام دهند؟
اگر مدیر یا سرپرست باشید، چقدر حاضرید به افراد زیردست خود اعتماد کنید؟ به صورت پیشفرض، بنا را بر اعتماد میگذارید یا بیاعتمادی؟
به نظر شما در حالت عادی یک نمونهی متوسط از کارمند / کارگر، چقدر به اهداف سازمان و کسب و کارش فکر میکند و به آن اهمیت میدهد؟
احتمالاً خواهید گفت که چنین پرسشهایی پاسخ قطعی ندارند. ویژگیهای کارمندها و کارگران یکسان نیست؛ از آدم به آدم و از سازمان به سازمان مسئله فرق میکند.
نظریه X و Y به این موضوع میپردازد و در این باره حرف میزند.
داگلاس مگ گرگور و نظریه X و Y
داگلاس مک گرگور نظریهپرداز مدیریت، مدرس هاروارد و MIT (مدرسهی اسلون) و همینطور شاگرد و پیرو آبراهام مزلو بود. با توجه به دغدغههای مزلو دربارهی «نگاه انسانی به انسانها» و «خودشکوفایی به عنوان رأس هرم نیاز انسانها» قاعدتاً میتوانید حدس بزنید که مکگرگور هم به این موضوعات علاقهمند شد.
با وجودی که در نیمهی قرن بیستم، چند دهه از مرگ فردریک تیلور میگذشت، اما هنوز مدیریت علمی به سبک تیلور در میان مدیران رواج داشت. تصور بسیاری از مدیران این بود که به کارمند و کارگر باید مانند یک روبات مکانیکی نگاه کرد و کوشید که این روبات، به بهترین شکل در خدمت سازمان و کسب و کار باشد.
باید پیوسته مراقب کارمندها و کارگران باشیم و آنها را کنترل کنیم و همهی ابزارهای کنترلی را بهکار بگیریم تا آنها از زیر کار فرار نکنند و برای انجام وظایف خود وقت بگذارند.
مکگرگور در چنین شرایطی، یک مقاله با عنوان جنبهی انسانی سازمان نوشت (سال ۱۹۵۷) و سه سال بعد آن مطالب را شرح و بسط داد و در قالب یک کتاب حجیم با جزئیات فراوان منتشر کرد (عنوان کتاب هم، دقیقاً عنوان مقاله بود: جنبهی انسانی سازمان).
دسترسی کامل به این درس و ۴۲ درس دیگر دربارهٔ رفتار سازمانی و موضوعات وابسته به آن برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۶۰۵۸ نفر از متممیها مجموعاً ۵۱۱۲ تمرین در درسهای رفتار سازمانی ثبت کردهاند.
با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۴۲ درس به هزاران درس دیگر از جمله درسهای زیر دسترسی خواهید داشت:
شخصیت شناسی | مذاکره | مدیریت تعارض
مهارت ارتباطی | هوش هیجانی | مهارت ارائه | فن بیان
گزارش نویسی | تصمیم گیری | کار تیمی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | خودشناسی | هدف گذاری
مسیر شغلی | | تحلیل رفتار متقابل | مدیریت جلسه
دوره MBA (مطالعهٔ منظم همهی درسها)
دورههای صوتی مرتبط در فروشگاه متمم:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مبانی رفتار سازمانی به شما پیشنهاد میکند:
- مدیریت رفتار سازمانی چیست و از چه میگوید؟
- تعریف سازمان چیست؟ آیا شما هم عضو یک سازمان هستید؟
- کیفیت زندگی کاری چیست و چگونه بهبود پیدا میکند؟
- آیا شما هم اصطکاک سازمانی دارید؟
- تعریف نگرش چیست؟
- تعریف رضایت شغلی چیست؟ (+ پرسشنامه رضایت شغلی)
- نظریه X و Y در مدیریت | داگلاس مک گرگور
- نظریه دو عاملی هرزبرگ | نقش عوامل بهداشتی و انگیزشی در رضایت شغلی
- تعریف اسناد و خطاهای اسنادی در تحلیل رفتار خود و دیگران
- تعریف ادراک چیست؟ | معنی ادراک با چند مثال
- کاربرد شخصیت شناسی در مدیریت رفتار سازمانی
- فردیت زدایی یا فاصله گرفتن از هویت فردی (وقتی کسی شما را نمیشناسد)
- رفتارهای نادرست سازمانی (Organizational Misbehaviors)
- همرنگ جماعت شدن | انواع همرنگی | آزمایش اش
- مدیریت ذره بینی چیست؟ (+ داستان مدیریت فوق ذره بینی ایلان ماسک)
- ماجرای انعام رستوران | کدام مهمتر است؟ خواست مشتری یا قوانین درونسازمانی؟
- تعریف مدیریت چیست؟ | آشنایی با وظایف مدیر در سازمان
- مدیران چه میکنند؟ نگاهی به رفتار و برنامه مدیران
- ویژگی های یک مدیر موفق چیست؟ دراکر پاسخ میدهد
- نظریه انگیزشی مک کللند | کدام انگیزه در شما قویتر است؟
- تعریف فرهنگ سازمانی چیست؟ اهمیت فرهنگ سازمانی به زبان ساده
- ابعاد فرهنگ سازمانی | مدل هافستد
- ارتباط غیر رسمی چیست؟ با شبکه ارتباطات غیررسمی در سازمان چه باید کرد؟
- رفتار شهروندی سازمانی چیست؟
- رفتار سیاسی در سازمان چیست؟ مهارت سیاسی به چه معناست؟
- مثلث تاریک – خودشیفته ها، ماکیاولیستها و سایکوپاتها
- ماکیاولیسم | ویژگی های شخصیت ماکیاولیست به زبان ساده
- آیا خودشیفتگی، ماکیاولیسم و سایکوپاتی، به پیشرفت شغلی ما لطمه میزند؟
- برای بازآفرینی شغل خود چه ایدههایی دارید؟
- روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟
- کتاب مدیریت رفتار سازمانی رابینز
- معرفی استیفن رابینز | مولف مطرح کتابهای مدیریت رفتار سازمانی
- کتاب ۹۰ روز نخست یک مدیر (نوشته مایکل واتکینز)
- فیلیپ زیمباردو
- کتاب رفتار سازمانی تحلیلی | بیست مطالعه موردی در حوزه رفتار سازمانی در ایران
- کتاب ۵۳ اصل در مدیریت انسانها | استیفن رابینز
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : امیر جافری
نظریه X در دوران سربازی!
اوایلی که به یگان خدمتی معرفی شده بودم، من و یکی از همخدمتی هام برای انجام یه سری محاسبات عددی ساده پیش چندتا کادر روی زمین نشسته بودیم و داشتیم کاراشونو انجام می دادیم. این بنده خداهام در همین حین داشتن راجع به خاطراتشون با سربازا صحبت می کردن. یادمه وقتی که اون صحبتارو شنیدم هنگ کردم، باورم نمی شد. یه جوری راجع به سربازا صحبت می کردن انگار سربازا از یه سیاره دیگه اومده بودن. راجع به دروغ و دغلایی که همه سربازا سر هم می کنن برای مرخصی و روشایی که از زیر کارا در میرن و راجع به زرنگی ها و مچ گیری هاشون می گفتن، اینکه چیکار می کنن که سربازا جرئت دروغ گفتن نداشته باشن و خلاصه کلی از خاطراتشون راجع به این مسائل صحبت کردن. یادم هست توی یه زمانی که دیگه صحبتاشون اوج گرفته بود، هر از چندگاهی با گوشه چشم یه نگاه معناداری به مام مینداختن.
حالا که این درس رو خوندم،یاد اون خاطره افتادم و احساس کردم دیدگاه اون پرسنل کادر، خیلی به نظریه X نزدیک بود.