مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبت گرا
مارتین سلیگمن (Martin Seligman) را بیش از هر چیز با روانشناسی مثبت گرا میشناسند و لقب پدر روانشناسی مثبت گرا را برایش به کار میبرند. رشتهای که حوالی سال ۲۰۰۰ شکل گرفت و طی دو دههی پس از آن، به همت او و همکارانش (کسانی مانند چیکسنتمیهایی و کریستوفر پترسون) رشد چشمگیر و شگفتانگیزی را تجربه کرده است.
در این درس کمی درباره زندگینامه مارتین سلیگمن صحبت میکنیم و با گوشههایی از نگاه و نگرش او آشنا میشویم. این درس قرار نیست چیزی فراتر از یک مقدمه باشد و برای شناخت کاملتر سلیگمن و روانشناسی مثبت گرا لازم است درسهای دیگری را که در همین مجموعه ارائه شدهاند بخوانید.
سلیگمن بر این باور بود که روانشناسی بیش از آنچه که باید بر بیماریها، اختلالها و ناهنجاریها متمرکز شده است. اما ظرفیتهای روانشناسی بیشتر از اینهاست و باید بتوان دستاوردهای روانشناسی را برای ارتقاء کیفیت زندگی همهی انسانها (نه فقط بیماران) به کار گرفت.
زندگینامه سلیگمن | چند نکته کوتاه و مختصر
تولد و دانشگاه
مارتین سلیگمن در سال ۱۹۴۲ در ایالت نیویورک آمریکا به دنیا آمده است. او دورهی کارشناسی خود را در دانشگاه پرینستون گذرانده و سپس در سال ۱۹۶۷ در مقطع دکترای روانشناسی از دانشگاه پنسیلوانیا فارغالتحصیل شده است.
اگرچه سلیگمن در مقطع کوتاهی با دانشگاه کورنل همکاری کرده، اما بخش بزرگی از دوران کاری خود را با دانشگاه پنسیلوانیا گذرانده است. دانشگاه پنسیلوانیا اولین دانشگاهی است که رشته روانشناسی مثبت گرا را در مقطع کارشناسی ارشد ارائه کرد. هنوز هم مرکز روانشناسی مثبت در این دانشگاه، یکی از معتبرترین مراجع و منابع در این حوزه محسوب میشود.
مسیر تحقیقاتی
نخستین کار تأثیرگذار سلیگمن، مطالعه دربارهی پدیدهای است که امروزه آن را به عنوان درماندگی آموخته شده میشناسیم. معنای درماندگی از نظر سلیگمن این است که فرد به این نتیجه برسد که کنترلی روی وضع موجود ندارد (اینکه واقعاً چنین هست یا نه، مسئلهی دیگری است).
کسی که فکر کند کنترلی روی اوضاع ندارد، به درماندگی میرسد و سلیگمن با مطالعات خود نشان داد که درماندگی باعث میشود حتی در شرایطی که گزینههایی برای بهبود یا رهایی وجود دارد، فرد هیچ اقدامی برای تغییر وضعیت موجود انجام ندهد.
این دغدغه به تدریج سلیگمن را به سمت موضوعاتی مثل بدبینی و خوش بینی سوق داد. چون خوش بینی میتواند روی ادراک انسانها تأثیر بگذارد و آنها به سادگی حاضر نشوند بپذیرند که «هیچ راهی باقی نمانده است.»
سلیگمن در ادامهی مطالعات و تحقیقات خود، مقالات متعددی در این موضوعات و حوزههای مرتبط با آنها منتشر کرد.
سلیگمن که کتاب آسیب شناسی روانی (Abnormal Psychology) او یکی از منابع مرجع دانشگاهی است، به تدریج به منتقد نگاه غالب در روانشناسی تبدیل شد.
چرا باید این حجم از منابع روی آسیبشناسی و مطالعهی اختلالات و بیماریها صرف شود؟ چرا موضوعاتی مثل امید، خوشبینی و پرورش توانمندیها آنقدر که باید، در روانشناسی بررسی نشدهاند؟
چرا در اتاق هر روانشناسی یک کتاب DSM (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) وجود دارد. اما کتاب دیگری برای روی دیگر زندگی وجود ندارد؟ کتابی که راهنمای شاخصههای سلامت انسانها باشد.
این دغدغهها باعث شد که به تدریج مسیر مطالعاتی و تحقیقاتی سلیگمن به سمت «بهزیستی انسانهای سالم» تغییر کند. چیزی که او آن را نیمهی دوم پیکرهی علم روانشناسی میداند.
ریاست انجمن روانشناسی آمریکا (APA)
او که در سال ۱۹۹۸ با بیشترین رأی در تاریخ انجمن روانشناسی آمریکا (APA) به ریاست این انجمن برگزیده شد، از این فرصت تاریخی استفاده کرد و کوشید روانشناسان همسو با خود را بسیج کند و بستر لازم برای شکلگیری یک شاخهی جدید در روانشناسی را فراهم آورد.
اگر متن نخستین سخنرانی او را پس از تصدی سمت ریاست APA بخوانید میبینید که از همان ابتدا به اعضای انجمن اعلام کرده که میخواهد جریان تازهای را در روانشناسی شکل دهد (فایل PDF سخنرانی سلیگمن).
این سخنرانی آغاز مسیری بود که سلیگمن طی دو دههی بعد طی کرد. رویکرد روانشناسی مثبت گرا شکل گرفت و روز به روز تقویت شد.
کسانی که با مفهوم روانشناسی مثبت گرا آشنا نیستند، ممکن است این اصطلاح را با مثبت اندیشی یا تفکر مثبت که در بسیاری از آموزشهای انگیزشی مورد تاکید قرار میگیرد، یکسان فرض کنند. اما باید به خاطر داشته باشیم که روانشناسی مثبت گرا کاملاً علمی است و بر پایهی تحقیقات گسترده استوار شده است.
ضمن اینکه موضوعاتی که روانشناسی مثبت گرا به آنها میپردازد، بسیار گستردهتر و متنوعتر از تفکر مثبت و مثبت اندیشی و شادی و شادمانی هستند.
بنابراین توجه داشته باشیم که روانشناسی مثبت گرا را با تفکر مثبت (مثبت اندیشی و قانون جذب و …) هم معنا در نظر نگیریم.
چرا که روانشناسی مثبت، نگاهی علمی و توصیفی از تحقیقات ارزشمند علمی برای بهبود کیفیت زندگی انسانها است و مثبت اندیشی صرفاً توصیه هایی مثبت و جذاب در این زمینه.
البته بدیهی است اگر چه روشها فرق دارد، ممکن است در برخی حوزه ها، حرف های مشترکی هم وجود داشته باشد. چنانکه نکتهی کلیدی در روانشناسی مثبت گرا این است که طرز فکر را میتوان تغییر داد و اگر چه همهی آنچه بر ما (شرایط محیطیمان) میگذرد در اختیارمان نیست، ما میتوانیم با کنترل آنها در ما (شرایط درونیمان) میگذرد، دستاوردهای بهتر و تجربههای خوشایندتری داشته باشیم.
سلیگمن و نقاط قوت شخصیتی
سلیگمن اعتراض خود به DSM را صرفاً در سخنرانی و مقالهنویسی متوقف نکرد.
او نهایتاً با همکاری پترسون کتابی با عنوان Character Strengths and Virtues نوشتند تا جنبههای مثبت زندگی انسانی هم بتواند جایی در کتابخانهی روانشناسان پیدا کند. این کتاب هشتصد صفحهای که به گواهی سایت آمازون بیش از یکونیم کیلوگرم وزن دارد، مجموعهای از فضایل، ویژگیهای مثبت و توانمندیهایی است که میتوانند کیفیت زندگی یک انسان سالم را بهتر کنند.
سلیگمن و پترسون در انتخاب این توانمندیها و فضایل، کمی سلیقهای عمل کردهاند. اما در توصیف آنها کاملاً علمی جلو رفتهاند. مثلاً به تشخیص خودشان تصمیم گرفتهاند چیزی به اسم خِرَد یا پختگی (Wisdom) را در کتابشان بیاورند. اما در توصیف این ویژگی، سلیقهی شخصی خود را دخالت ندادهاند و تعریفها و توصیفها را از مقالهها و مطالعات استخراج کردهاند.
نقد مارتین سلیگمن
بزرگی نام سلیگمن و کارهای ماندگار و ارزشمندی که انجام داده باعث نشده که از تیغ نقد منتقدان مصون باشد. برخی از این نقدها ناشی از شناخت کم از او هستند و برخی هم واقعاً واردند و خودش هم به درستی آنها اذعان کرده است.
از آنجا که تعدادی از این نقدها در درس نقد روانشناسی مثبت گرا آمده است، از تکرار آنها در اینجا اجتناب میکنیم.
کتابهای مارتین سلیگمن
مارتین سلیگمن کتابهای متعددی نوشته که برخی از آنها به فارسی هم ترجمه شدهاند. در ادامه نام تعداد از کتابهای او را میآوریم:
- کتاب خوش بینی آموخته شده (ترجمه کتاب Learned Optimism)
- کتاب شکوفایی (ترجمه کتاب Flourish)
- کتاب شادمانی درونی (ترجمه کتاب Authentic Happiness)
- کتاب مدار امید (The Hope Circuit)
مقالات مارتین سلیگمن
مجموعاً حدود پانصد مقاله توسط سلیگمن یا با همکاری او منتشر شده است. برای آشنایی با این مقالات بهتر است به گوگل اسکالر یا صفحه معرفی سلیگمن در سایت دانشگاه پنسیلوانیا سر بزنید. اما اگر صرفاً میخواهید با چند نمونه از مقالات و کارهای سلیگمن آشنا شوید، متمم سه مقاله زیر را برای شروع معرفی میکند (با کلیک روی عنوان، میتوانید فایل PDF مقاله را دانلود کنید):
مقاله ناتوانی آموخته شده
این مقاله که در سال ۱۹۷۲ منتشر شده و اکنون حدود نیم قرن از عمر آن میگذرد، یکی از مقالات کلیدی سلیگمن است که باعث شده نام او تقریباً به همهی کتابهای درسی دانشگاهی در حوزهی روانشناسی راه پیدا کند.
پس از آنکه سلیگمن بحث ناتوانی (درماندگی) آموخته شده را مطرح کرد، محققان بسیاری روی این موضوع کار کردند و امروز یکی از پدیدههای کاملاً پذیرفتهشده در روانشناسی محسوب میشود.
[ مطالعه بیشتر: ناتوانی آموخته شده چیست؟ ]
معرفی روانشناسی مثبت گرا
مقاله معرفی روانشناسی مثبت گرا در سال ۲۰۰۰ با همکاری چیک سنت میهایی نوشته شده است. با وجودی که سلیگمن از سال ۱۹۹۸ در سخنرانیها و جلسات از روانشناسی مثبت گرا حرف میزد، اما این مقاله نخستین موضعگیری رسمی و جدی او در مقابل جریان سنتی روانشناسی محسوب میشود.
به همین علت در بسیاری از منابع، انتشار این مقاله را نقطهی تولد روانشناسی مثبت گرا در نظر میگیرند.
تاریخچه روانشناسی مثبت گرا (یک مرور شخصی)
مارتین سلیگمن در سال ۲۰۱۹ تاریخچه شکلگیری و توسعه روانشناسی مثبت گرا را در قالب یک مقاله مرور و بررسی کرد.
او در این مقاله ضمن بررسی علت شکلگیری، مسیر توسعه و دستاوردهای روانشناسی مثبت گرا، به بعضی اشتباهات و نواقص و سوءبرداشتها هم پرداخته است.
شاید یکی از مهمترین نکاتی که در این مقاله مطرح شده، به رسمیت شناختن سهمی است که روانشناسی انسانگرا و کار کسانی مانند مزلو و راجرز در شکلگیری نطفهی روانشناسی مثبت گرا داشتهاند.
لحن سلیگمن و اشارههایش در این مقاله نشان میدهد که آن را «روایت شخصی» میراث فکری خود در حوزهی روانشناسی میداند. بنابراین میتوان این مقاله را به عنوان سندی تاریخی در آیندهی روانشناسی هم مد نظر قرار داد.
دسترسی کامل به مجموعه درسهای روانشناسی مثبت گرا برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
تعداد درسها: ۳۳ عدد
دانشجویان این درس: ۴۰۷۴ نفر
تمرینهای ثبتشده: ۲۱۰۵ مورد
با عضویت ویژه، علاوه بر امکان مطالعهی درسهای روانشناسی مثبتگرا به درسهای بسیار بیشتری نیز دسترسی پیدا میکنید که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
البته از میان درسها و مطالب مطرح شده، ما فکر میکنیم شاید بهتر باشد ابتدا مطالعهی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
شخصیت شناسی / حمایت اجتماعی / خودشناسی
تحلیل رفتار متقابل / عزت نفس | کوچینگ
استرس / چگونه شاد باشیم / مدیریت انگیزه
اگر با فضای متمم آشنا نیستید و دوست دارید دربارهی متمم بیشتر بدانید، میتوانید نظرات دوستان متممی را دربارهی متمم بخوانید و ببینید متمم برایتان مناسب است یا نه. این افراد کسانی هستند که برای مدت طولانی با متمم همراه بوده و آن را به خوبی میشناسند:
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری روانشناسی مثبت گرا به شما پیشنهاد میکند:
- روانشناسی مثبت گرا
- ابعاد روانشناسی مثبت گرا: درون فردی | فردی | اجتماعی
- مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبت گرا
- درماندگی آموخته شده (ناتوانی آموخته شده)
- پرسشنامه جهت گیری زندگی شییر و کارور | پرسشنامه خوش بینی
- مفهوم خوش بینی چیست؟ آیا شما خوش بین هستید؟
- جملهای از هلن کلر درباره بدبینی
- پرسشنامه امید اسنایدر (پرسشنامه امید به زندگی اشنایدر)
- معنی امید چیست؟ | امیدواری یعنی چه و چگونه امیدار باشیم؟
- امید داشتن به آینده | آیا امید همیشه خوب است؟
- گفتگو دربارهٔ آینده انسان | پینکر، دو باتن، ریدلی، گلدول
- پارادوکس استاک دیل | دردسرهای خوشیبینی برای آیندهی نزدیک
- زمانی برای نگرانی | چگونه نگرانی از آینده را کمتر کنیم؟
- قدردانی و قدرشناسی | چقدر در زندگیتان شکرگزار و سپاسگزار هستید؟ (+پرسشنامه)
- شکرگزاری و قدردانی | چگونه این عادت را در خود پرورش دهیم؟
- بخشش و بخشیدن | چقدر برای بخشودن دیگران آمادگی دارید؟
- معنی پختگی چیست؟ آیا شما فردی پخته و خردمند هستید؟
- چقدر رفتارهای نوع دوستانه انجام میدهید؟
- حتی در ویژگیهای خوب هم زیادهروی میتواند خوب نباشد
- اثر پیگمالیون | کاربرد این اثر در تدریس، تربیت فرزند و مدیریت سازمان چیست؟
- یک پادکست برای زندگی بهتر، شادتر و بامعناتر
- کتاب غرقگی (Flow) | روانشناسی تجربهی عمیق لحظات زندگی
- اعتیاد مثبت | چگونه در زندگی خود تغییر مثبت ایجاد کنیم؟
- کتاب خوش بینی آموخته شده
- ریچارد وایزمن
- میهای چیک سنت میهایی (میهالی)
- کریستوفر پترسون (روانشناس مثبت گرا)
- تعریف خوش بینی چیست | مقاله خوش بینی پترسون + فایل PDF
- کتاب شکوفایی | تعریف روانشناسی مثبت گرا به زبان ساده از نگاه مارتین سلیگمن
- کتاب اوضاع خیلی خراب است | کتابی درباره امید | مارک منسن
- نقد روانشناسی مثبت گرا | ایراد در مثبت اندیشی است یا فراتر از آن؟
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
۲۵ نظر برای مارتین سلیگمن و روانشناسی مثبت گرا