انگیزه درونی چیست؟ | تفاوت انگیزه درونی و بیرونی با چند مثال
پیش‌نیاز مطالعه درس انگیزه درونی:
از دوستان عزیز متممی انتظار می‌رود پس از مطالعه این درس بتوانند:
- انگیزه درونی و انگیزه بیرونی را تعریف کرده و تفاوت انگیزه درونی و بیرونی را شرح دهند.
- بتوانند برای انگیزش درونی و انگیزه مثال بزنند.
- فعالیت‌های زندگی خود را - چه در محیط کار و چه در زندگی شخصی - ارزیابی کنند و ببینند سهم انگیزه های بیرونی و درونی در هر یک از این فعالیت‌ها چقدر است.
آخرین باری که یک فیلم را از اول تا آخر دیدید کی بود؟ چرا آن فیلم را دیدید؟ آخرین کتابی که خواندیده‌اید چه بوده است؟ به چه علت وقت خود را برای خواندن آن کتاب صرف کردید؟ آیا صبح‌ها قهوه می‌نوشید؟ انگیزه‌تان از نوشیدن قهوه چیست؟ آیا طعم آن را دوست دارید یا به خاطر کافئین به سراغ قهوه می‌روید؟ روزانه چند ساعت از وقت‌تان به گشت‌و‌گذار در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد؟ انگیزه‌تان از سر زدن به شبکه‌های اجتماعی چیست؟
وقتی از انسان‌ها دربارهٔ علت رفتارهایشان می‌پرسیم، معمولاً دو نوع جواب می‌شنویم. عده‌ای میگویند آن کارها را صرفاً به خاطر علاقه‌ای که داشته‌اند انجام داده‌اند و چون آن رفتارها برایشان لذت‌آفرین بوده به سراغ‌شان رفته‌اند. اما عدهٔ دیگری هستند که میگویند رفتارها و انتخاب‌هایشان «وسیله‌ای» برای رسیدن به هدف و دستاوردی دیگر بوده است.
به تماشای فیلم فکر کنید:
- گاهی فیلم می‌بینیم تا ساعاتی را به خوشی بگذرانیم یا لذت مشاهدهٔ یک اثر هنری را تجربه کنیم.
- گاهی فیلم می‌بینیم چون استاد و معلم‌مان گفته که دیدن آن فیلم سینمایی برای تقویت یک مهارت یا آشنایی با یک مفهوم مفید است.
- گاهی منتقد فیلم می‌بیند تا مقاله‌ای در نقد آن در یک رسانه منتشر کند.
در مورد اول خود فیلم دیدن «هدف نهایی» بوده است. اما در مورد دوم و سوم، فیلم دیدن به خاطر هدفی دیگر دیده شده است. شبیه همین دسته‌بندی را در زمینه‌های دیگر هم می‌شود دید. ممکن است دو نفر را ببینید که در یک کتابخانه کنار هم نشسته‌اند و کتاب می‌خوانند. ظاهر کار آنها شبیه هم است. اما ممکن است یک نفر برای علاقهٔ شخصی و دیگری با هدف تولید محتوا در شبکه‌های اجتماعی کتاب بخواند.
در تحلیل انگیزهٔ انسان‌ها این نوع تفاوت‌ها را با دو اصطلاح انگیزه درونی (Intrinsic Motivation) و انگیزه بیرونی (Extrinsic Motivation) بیان میکنند.
تفاوت انگیزه درونی و بیرونی بحثی بسیار مهم و پرکاربرد است. در هدف گذاری و کوچینگ با استفاده از این تقسیم‌بندی، علت پیگیری کردن و رها کردن هدف‌ها را بررسی میکنند. در محیط کسب و کار، یکی از وظایف مدیران ارشد و واحد مدیریت منابع انسانی این است که برای انگیزش درونی کارکنان زمینه‌سازی کنند. هر جا بحث از توسعه فردی است، تأکید میکنند که برنامه ریزی توسعه فردی وقتی بیشترین دستاوردها را به همراه دارد که بر پایهٔ انگیزه درونی باشد. در بحث یادگیری و پیشرفت تحصیلی هم مدام از انگیزه درونی و بیرونی صحبت می‌شود.
در این درس می‌خواهیم کمی دربارهٔ این دو نوع انگیزه صحبت کنیم.
تعریف انگیزه درونی چیست؟
ساده‌ترین تعریف انگیزه درونی چنین است (+):
اگر فردی فعالیتی را صرفاً به این علت انجام دهد که آن فعالیت برایش جذاب، لذت‌بخش و دوست‌داشتنی است، می‌گوییم برای انجام این فعالیت «انگیزه درونی» دارد.
گاهی هم این‌طور گفته می‌شود که انگیزش درونی زمانی است که فرد، یک کار را به خاطر خود آن کار (و نه نتایجی که در آینده به واسطهٔ آن کار حاصل می‌شود) انجام می‌دهد.
ریچارد رایان و ادوارد دسی که علاوه بر بحث انگیزه درونی و بیرونی از پایه‌گذاران نظریه خودتعیین گری نیز هستند میگویند: معمولاً وقتی کاری برای ما انگیزش درونی ایجاد میکند، احتمالاً یکی از سه نیاز خودمختاری، تسلط (توانمندی) و پیوند (ارتباط) را تأمین میکند:
◼️ خودمختاری: گاهی می‌بینیم فردی هر روز لباس متنوعی می‌پوشد و می‌گوید حتی اگر هیچ‌کس او را نبیند، خودش از این تنوع لذت می‌برد. در اینجا می‌توان ردّ پای «نیاز به خودمختاری» را جستجو کرد.
◼️ تسلط و توانمندی: مثلاً یا اگر بدون هر گونه جایزهٔ بیرونی، با موبایل خود تتریس بازی میکند و مدام می‌کوشد رکورد قبلی خود را بشکند، احتمالاً به این علت است که از مسلط شدن بر محیط خود (حتی اگر در حد یک بازی ساده باشد) لذت می‌برد. لذت حل کردن معما هم در این دسته قرار می‌گیرد؛ می‌خواهیم توانمندی و تسلط را تجربه کنیم.
◼️ پیوند و ارتباط: به عنوان مثال بخش بزرگی از کسانی که به شبکه های اجتماعی سر می‌زنند، این شبکه‌ها را ابزاری برای ارتباط با دیگران می‌بیند.
دقت کنید که در همین مثال قدم زدن در ساحل، تأکید کردیم که دستاورد و پاداش بیرونی وجود ندارد.
اما اگر فرد دیگری در همین ساحل در حال قدم زدن باشد و علت قدم زدنش، گریز از دیدن مهمانی است که قرار است به خانه‌اش بیاید، انگیزه‌اش دیگر درونی نیست. چون عاملی بیرونی (فرار از یک مشکل، رنج یا فشار) او را به این رفتار سوق داده است.
به همین علت همیشه تأکید میکنند که مراقب باشید در ارزیابی و تحلیل انگیزه‌های دیگران گرفتار فکرخوانی و پیش‌داوری نشود.
تعریف انگیزه بیرونی چیست؟
حالا که با تعریف انگیزه درونی آشنا شده‌ایم، حدس زدن تعریف انگیزه بیرونی دشوار نیست (+):
اگر دستاورد فعالیتی در ذات آن فعالیت نباشد و جدا از خود آن فعالیت و در ادامهٔ آن حاصل شود، می‌گوییم آن فعالیت بر پایهٔ انگیزش بیرونی انجام شده است.
این دستاوردها می‌توانند در قالب‌های مختلفی حاصل شوند: کسب لذت در آینده، فرار از رنج و سختی‌های فعلی، کاهش رنج‌های احتمالی آتی، افزایش گزینه‌های پیش رو در آینده (گسترش فضای امکان)، نزدیک شدن به اهداف یا دستیابی به آنها و …
با این توضیح، گربه‌ای که به قصد لذت و تفریح با کلاف نخ بازی میکند، و کسی که سفرهٔ صبحانه‌اش را تزئین میکند تا منظرهٔ زیباتری پیش چشمش باشد و از صبحانه بیشتر لذت ببرد، رفتارهایی بر پایهٔ انگیزاننده های «درونی» انجام داده‌اند. اما اگر گربه یاد گرفته باشد که با این بازی‌ها جلب توجه کرده و پاداش بگیرد، یا تزئین‌کنندهٔ سفره در پی این باشد که عکسی زیبا برای اینستاگرام ثبت کند، انگیزه آنها را «بیرونی» در نظر می‌گیرند.
درونی سازی به چه معناست؟
یکی از مباحث مهم در بحث انگیزش درونی و بیرونی، درونی سازی یا Internalization است. معمولاً در آموزش‌های عمومی با هدف ساده‌سازی بحث، این موضوع مهم را نادیده گرفته و حذف میکنند.
رایان و دسی – برخلاف آنچه ما معمولاً شنیده و خوانده‌ایم – انگیزه‌ها را به دو دستهٔ درونی و بیرونی تقسیم نمی‌‌کنند. بلکه برای انگیزه‌ها یک طیف در نظر می‌گیرند که یک سمت آن انگیزه‌های کاملاً درونی و سمت دیگر آن انگیزه‌های کاملاً بیرونی است. در میانهٔ این طیف، گزینه‌های دیگری هم هستند. در اینجا سه نقطهٔ دیگر از این طیف را بررسی می‌کنیم:
دسترسی کامل به این درس و سایر درس‌های هدف گذاری برای اعضای ویژهٔ متمم در نظر گرفته شده است. با عضویت ویژه به درس‌های بسیار بیشتری دسترسی پیدا می‌کنید که می‌توانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
فهرست درس‌های مختص کاربران ویژه متمم
با توجه به بررسی‌های ما دوستان علاقه‌مند به درس هدف گذاری از درس‌های زیر هم استقبال کرده‌اند:
کوچینگ | مشاوره مدیریت | پرسونال برندینگ
مدیریت زمان | انضباط شخصی | برنامه ریزی
مهارت یادگیری | استعدادیابی | مسیر شغلی
خودشناسی | افزایش عزت نفس | | تصمیم گیریمذاکره | کار تیمی | گزارش نویسی
دوره MBA (مطالعهٔ منظم درس‌ها)
تذکر: برای دسترسی به محتوای درسی که مشاهده می‌کنید، صرفاً عضو شدن و پرداخت حق اشتراک کافی نیست و باید تمرین ورود به بحث (رودخانه روبیکان) را هم انجام دهید. انجام این تمرین بسیار ساده باعث می‌شود یادگیری شما افزایش پیدا کند و صرفاً حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه از وقت شما را می‌گیرد.
چند پرسش و پاسخ
کلمهٔ «انگیزه» درست است یا «انگیزاننده»؟کلمهٔ انگیزاننده دقیق‌تر است. کافی است به این جمله توجه کنید: «سطح انگیزهٔ من کمتر از گذشته است. چون دیگر آنچه قبلاً انگیزانندهٔ من بود امروز وجود ندارند؛ چه انگیزاننده‌های بیرونی و چه انگیزاننده‌های درونی.» همان‌طور که در این جمله می‌بینید «انگیزه / motivation» یک متغیر حالت است. یعنی در هر لحظه هر فرد کم و زیاد می‌شود. اما «انگیزاننده / motivator» به نوع و ماهیت یک نیرو اشاره دارد.
با این حال کلمه انگیزه آن‌قدر جا افتاده که دیگر نمی‌توان در این زمینه وسواس به خرج داد. فقط باید خودتان بر اساس متن تشخیص دهید که منظور از انگیزه واقعاً سطح انگیزه است یا عوامل انگیزاننده؟
آیا این درست است که پاداش های بیرونی انگیزه درونی را از بین می‌برند؟تحقیقات متعددی انجام شده که نشان می‌دهند پاداش های بیرونی ممکن است بر انگیزه درونی تأثیر داشته باشند. مثلاً کودکی را در نظر بگیرید که درس می‌خواند و نمره‌هایش خوب است اما عالی نیست. پدر و مادرش برای افزایش انگیزه‌اش برای درس خواندن او جایزه در نظر می‌گیرند. اما اتفاقی که ممکن است بیفتد این است که او دیگر بدون جایزه، به همان اندازهٔ قبل هم درس نخواند.
دنیل پینک در کتاب انگیزه (Drive) و نیز یک سخنرانی در سایت تد و دن اریلی در کتاب پاداش (Payoff) دربارهٔ این پدیده صحبت کرده‌اند و باعث شده‌اند که این بحث به عنوان یک باور عمومی پذیرفته شود. با این حال، اصل ماجرا اما و اگرها و جزئیات بسیار زیادی دارد و چنین حکم‌هایی را نمی‌توان به سادگی صادر کرد. پاداش بیرونی «ممکن است» موجب کاهش انگیزه شود، اما نه همین سادگی و قطعیتی که در حرف‌های دن اریلی و دن پینک می‌شنویم و می‌خوانیم (+). جزئیات این بحث را بعداً در درس جداگانه‌ای بررسی خواهیم کرد.
تمرین درس انگیزش درونی و بیرونی
نخستین فعالیتی که با شنیدن انگیزاننده‌های درونی از زندگی یا کار خودتان، در ذهن‌تان تداعی می‌شود چیست؟
چه سهمی از ساعات هفتگی خود را به کارهایی با انگیزاننده‌های درونی اختصاص می‌دهید؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری هدف گذاری به شما پیشنهاد میکند:
برخی از سوالهای متداول درباره متمم (روی هر سوال کلیک کنید)
ثبت‌نام | اطلاعات بیشتر فهرست درس‌های متمم
نویسنده‌ی دیدگاه : محمدرضا شعبانعلی
شاید کمی تاسف انگیز باشد. اما من نخستین فعالیتی که به ذهنم رسید، خوابیدنم بود.
مهم‌ترین چیزی بود که احساس کردم واقعاً انگیزه‌ی درونی برایش دارم.
شاید اگر این تمرین را چند سال پیش انجام می‌دادم، مطالعه به ذهنم می‌رسید.
اما امروز که فکر می‌کنم بخش زیادی از مطالعه‌هایم، به خاطر کار یا پروژه‌ها یا تحقیقات یا به هر حال، انگیزه‌های بیرونی است.
بر این اساس امروز دیگر مطالعه آن حس را چندان به من نمی‌دهد. شاید خریدن کتاب، تنها بخشی از فرایند مطالعه باشد که هنوز، انگیزه‌ی درونی برایش دارم.
این را هم از آنجا می‌فهمم که با سفارش آنلاین کتاب راحت نیستم و حتماً ترجیح می‌دهم حضوری در کتابفروشی‌ها، کتاب را ببینم و بخرم.
پی نوشت: شاید نشستن در کافی شاپ با حضور موبایل و اینستاگرام و بدون حضور موبایل و اینستاگرام نمونه‌‌ی دیگری از انجام یک کار یکسان با دو انگیزه‌ی متفاوت بیرونی و درونی باشد.