همیشه نمی‌توان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
سالها پیش تحقیقات در آمریکا نشان داد که دقیقاً با افزایش فروش بستنی، تعداد درگیری‌های خیابانی افزایش پیدا میکند. با توجه به این واقعیت آماری، کدام مورد را نتیجه می‌گیرید؟
(الف) خوردن و فروش بستنی کار بسیار خطرناکی است و می‌تواند منجر به افزایش درگیری‌های خیابانی شود.
(ب) احتمالاً عاملی مثل گرم شدن هوا، همزمان موجب عصبی‌تر شدن مردم و نیز افزایش تقاضا برای بستنی و فروش آن می‌شود.
انسانهای سیگاری، طول عمر کمتری نسبت به انسانهای غیرسیگاری دارند. شما از این واقعیت آماری، کدام مورد زیر را نتیجه می‌گیرید؟
(الف) این مصرف سیگار است باعث کاهش عمر می‌شود.
(ب) احتمالاً عواملی مثل تنش و استرس، فشار روانی، مصرف الکل و … وجود دارند که همزمان، ضمن ترغیب انسانها به سیگار، آسیب‌های فیزیولوژیک متعدد دیگری هم به بدن می‌زنند و حاصل ماجرا، کاهش عمر است. به عبارت دیگر، مصرف سیگار و کاهش عمر، هر دو ناشی از علت دیگری به نام «تنش و استرس و …» هستند.
ما معمولاً واقعیت‌های آماری را با نظریه‌های علمی اشتباه می‌گیریم. اینکه آمار مصرف بستنی و آمار درگیری‌ها همزمان افزایش و کاهش پیدا میکنند یک واقعیت آماری است. اما اینکه بین بستنی و درگیری، «رابطهی علت و معلول» در نظر بگیریم، یک خطای جدی علمی است.
شاید حالا بتوان درک کرد که چگونه در حوزه‌های علمی مختلف، نتایج تحقیقات ضد و نقیض منتشر می‌شود. اینکه چرا چای و قهوه به فاصله‌ی چند روز از عامل سرطان به عامل بازدارنده‌ی سرطان (یا بالعکس) تغییر هویت می‌دهند. یا اینکه چرا نتایج تحقیقات در مورد ضرر سیگار (در عین اشتراک در زیان‌های شدید آن) تا این حد تفاوت عددی دارد و …
رابطهی آماری دو پدیده را به عنوان «همبستگی» مطرح میکنند. توجه به رابطهی همبستگی می‌تواند برای استخراج شاخص‌های مختلف مفید باشد. چنانکه سالهاست در آمریکا، از میزان خرید شورت برای آقایان، رونق اقتصادی را پیش‌بینی میکنند! اما به خاطر داشته باشیم که «استخراج شاخص» با «استدلال علمی و ریشه یابی رویدادها» تفاوت دارد. اگر اقتصاد دچار رکود شده نمی‌توان با تولید شورت بیشتر و یا «تخصیص یارانه شورت»، رونق ایجاد کرد. یکی از نکات مهم تفکر سیستمی، تفکیک رابطهی علت و معلول از همبستگی است. ما در هیچیک از تحلیل‌های سیستمی خود، حق نداریم به همبستگی‌ها استناد کنیم. اشتباهی که در تحلیل‌های سطحی زیاد اتفاق می‌افتد. در سری بورس و سری استراتژی، در آینده در خصوص کاربرد‌های محاسبات عددی همبستگی در تصمیم‌گیری و تحلیل های اقتصادی و استراتژیک بیشتر صحبت خواهیم کرد.
پیشنهاد متمم: حتماً در ادامه‌‌ی این درس، درس مفهوم ضریب همبستگی را بخوانید.
تمرین:
(۱) یک مثال از رابطهی علت و معلول، و یک مثال از رابطهی همبستگی بیان کنید.
(۲) آیا تحقیق یا باور و دیدگاهی را در ذهن دارید که احساس کنید در آن «واقعیت آماری» به عنوان «نظریه‌ی علمی» در نظر گرفته شده باشد؟
شما تاکنون در این بحث مشارکت نداشته‌اید.
برخی از سوالهای متداول درباره متمم
آیا می‌دانید که فقط با درج نام کاربری و ایمیل خود می‌توانید به جمع متممی‌ها بپیوندید؟
ترتیبی که گروه متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد میکند:
- تعریف سیستم چیست؟ تفکر سیستمی چیست؟ (نقشه راه درس)
- تفکر سیستمی: یک کلیپ تصویری (مقدماتی)
- فایل صوتی: درباره تفکر سیستمی
- فایل صوتی :مبانی و مفاهیم تفکر سیستمی
- تعریف سیستم و تفکر سیستمی
- بهترین خودروسازی جهان (اتلی هارداسن)
- رویکرد سیستمی یعنی توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- تفاوت رویداد و روند در تفکر سیستمی و تحلیل سیستمها
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- نگرش کوتاه مدت آفت تفکر سیستمی
- اثر مار کبرا – وقتی سیاستگذاریها نتیجهی عکس می‌دهند (+ محتوای تشویقی)
- راسل اکاف و تدوین مدرن تفکر سیستمی
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای: زنبورهایی که ناپدید میشدند
- تفکر سیستمی (فایل صوتی سمینار محمدرضا شعبانعلی)
- همیشه نمی‌توان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- آرکتایپهای سیستمی (۱): جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی (۲): موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی (۳): گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی (۴): فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- آقای پیتر سنگه! لطفاً تعریف نگرش سیستمی را با ذکر یک مثال شرح دهید.
- نگرش سیستمی و مرور آن توسط راسل اکاف (۱)
- راسل اکاف: نگرش سیستمی، تحلیل مستقل از محیط را نمیپذیرد (۲)
- پارادوکس ایکاروس – همان چیزی که موفقمان کرده می‌تواند باعث شکستمان شود
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- پروژه پایانی درس تفکر سیستمی
نویسنده‌ی دیدگاه : هیوا
تیم فریس(tim ferriss)، درکتاب four Hour Body پیشنهاد میکند که برای تفکیک بین رابطه علیت( کازالیتی) یا همبستگی(کوریلیشن) می‌توان سه سوال زیر را پرسید:
1) آیا می‌توان جهت علیت را برعکس کرد؟
یعنی اگر داشته باشیم که :
گرما ----->(+) مصرف بستنی
آیا عکس آن هم درست است؟
اگر جواب مثبت باشه یعنی این رابطه، علیت نیست.
به عبارتی اگر رابطه دو طرفه باشه، رابطه همبستگی داریم(در شکل بالا هم مشخص شده است).
2)آیا ممکنه حضور و عدم حضور چیز دیگری را با هم اشتباه گرفته باشیم؟
مثلاً فرض کنیم که آمارها نشان می‌دهند که گیاهخواران طول عمر طولانی‌تری دارند و ما این برداشت را می‌کنیم که نخوردن گوشت طول عمر را افزایش می‌دهد.آیا ممکن است خوردن سبزیجات بیشتر عامل افزایش عمر باشد؟ احتمالاً بله.
3)آیا ممکن است مشخصه پنهان دیگری، غیر از مشخصه موردنظر ما، علت باشد؟
مثلاً ممکنه با مقایسه دو گروه از کسانی که یوگا کار می کنند و گروه دیگری که ورزش نمی کنند، به این نتیجه برسیم که کسانی که یوگا کار میکنند، بدن سالم‌تری هستند. درحالیکه ممکنه علت(یا علل) سلامتی گروه اول، تغذیه بهتر، سلامت روانی بیشتر، روابط اجتماعی و غیره باشد.
____________________________________
جواب تمرین:
(1) علت و معلول: کسانی که کنترل درونی قویتری دارند، رضایت بیشتری از زندگی دارند.
همبستگی : بین زن بودن و توانایی رهبری.
(2) زیاد، آمارها نشان می دهند که در شهرهای مذهبی(به معنای عرفیش) فساد بیشتر است(علت احتمالی: زندگی با کیفیت پایین می‌تواند علت هردو باشد)یا کسانی که روابط اجتماعی بهتری دارند، موفق تراند(علت احتمالی: عزت نفس، خوددوستی).