همیشه نمی‌توان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
فرض کنید بر اساس یک مطالعه‌ی آماری محکم و مطمئن روی صد شهر مختلف، چنین گزارش شده است که: «در فصل تابستان، در شهرهایی که بستنی بیشتری فروخته می‌شود، درگیری‌های خیابانی بیشتری هم به وجود می‌آید.»
از این بررسی آماری چه می‌توان نتیجه گرفت؟ آیا می‌توانیم بگوییم که فروش بستنی، موجب بروز درگیری‌های خیابانی می‌شود و باید بستنی‌فروشی را غیرقانونی اعلام کنیم؟
حالا فرض کنید یک مطالعه‌ی آماری دیگر انجام شده است و می‌گوید: «مقایسه‌ی کسانی که در کیف‌شان فندک بوده با کسانی که در کیف‌شان فندک نبوده نشون می‌دهد که فندک‌دارها، به احتمال بالاتری سرطان می‌گیرند و می‌میرند.»
از این بررسی آماری چه نتیجه‌ای می‌گیریم؟ آیا می‌توانیم فندک را به عنوان یک عامل سرطان‌زا اعلام کنیم؟
بررسی‌های آماری، الزاماً به نظریه‌های علمی منجر نمی‌شوند
متخصصان آمار، علاقه‌ی بسیاری دارند که تغییرات دو پارامتر مختلف را در ارتباط با هم بسنجند. مثلاً ببینند که:
- با تغییرات بودجه‌ی تبلیغات، میزان فروش یک شرکت چگونه تغییر می‌کند؟
- با افزایش ساعات مطالعه‌ی روزانه، درآمد فرد چه تغییری می‌کند؟
- کم و زیاد شدن قیمت نفت با کم و زیاد شدن قیمت طلا چه رابطه‌ای دارد؟
خروجی این نوع بررسی‌ها، در شکل ساده‌اش به صورت ضریب همبستگی (Correlation Coefficient) گزارش داده می‌شود.
مثلاً وقتی می‌گویند ضریب همبستگی پارامتر A و B به ۱+ نزدیک است، منظورشان این است که این دو پارامتر، تا حد خوبی با هم زیاد و کم می‌شوند.
اما از این‌که A و B با هم کم و زیاد می‌شوند، چه نتیجه‌ای می‌گیریم؟
آیا به همان سادگی که در ابتدای درس مطرح شد، می‌توانیم بستنی را ممنوع کرده و فندک را سرطان‌زا اعلام کنیم؟
وقتی A و B همبستگی بالایی دارند ممکن است هر یک از حالت‌های زیر وجود داشته باشد:
- A علت B است (وجود داشتن A باعث می‌شود B به وجود بیاید)
- B علت A است (وجود داشتن B باعث می‌شود A به وجود بیاید)
- A و B همزمان روی یکدیگر تأثیر دارند.
- A و B هیچ ربطی به هم ندارند و تصادفی در یک یا چند آزمایش، تغییرات مشابه داشته‌اند.
- عاملی مثل C وجود دارد که هم روی A اثر می‌گذارد و هم روی B.
این‌که بفهمیم همبستگی A و B چه معنایی دارد، به مطالعات و بررسی‌های بیشتر نیاز دارد. باید مدل‌های تعریف شود، آزمایش‌های ویژه‌ای انجام شود، ابزارهای آماری و تحلیلی بیشتری به کار گرفته شود و در نهایت، ارتباط این دو کشف شود.
اما متأسفانه همیشه این کارها را انجام نمی‌دهیم:
دسترسی کامل به مجموعه درس‌های تفکر سیستمی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژه در متمم، علاوه بر دسترسی به مجموعه درس‌های تفکر سیستمی، به مجموعه گسترده‌تری از درس‌ها به شرح زیر نیز دسترسی پیدا خواهید کرد:
البته اگر تفکر سیستمی برای شما جذاب است، شاید بهتر باشد از میان درس‌ها و مطالب مطرح شده، ابتدا مطالعه‌ی مباحث زیر را در اولویت قرار دهید:
گزینه‌ی دیگر هم، پیگیری منظم مجموعه درس‌های دوره MBA متمم است.
تمرین و مشارکت در بحث
یک مثال از رابطه‌ی علت و معلول و یک مثال از رابطه‌ی همبستگی بیان کنید.
آیا تحقیق یا باور و دیدگاهی را در ذهن دارید که احساس کنید در آن «یک مشاهده‌ی آماری» به عنوان «نظریه‌ی علمی» در نظر گرفته شده باشد؟
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر سیستمی به شما پیشنهاد می‌کند:
- تعریف سیستم چیست؟ تفکر سیستمی چیست؟ (نقشه راه درس)
- یک کلیپ تصویری درباره تفکر سیستمی (بالانس)
- فایل صوتی معرفی تفکر سیستمی
- فایل صوتی :مبانی و مفاهیم تفکر سیستمی
- تعریف سیستم و تفکر سیستمی
- چگونه می‌توان به یکی از بهترین خودروسازان جهان تبدیل شد؟ (اتلی هارداسن)
- رویکرد سیستمی یعنی توجه به ترکیب (سنتز) به جای تجزیه (آنالیز)
- تفکر خطی در برابر تفکر سیستمی
- گرفتار کدامیک هستید: مشکل سیستمی یا مشکل در سیستم؟
- مبانی تحلیل سیستم (اجزا، روابط، هدف)
- نقاط اهرمی، نقاط کلیدی و نقاط مرزی در سیستمها
- راهکارها را با توجه به محدوده اثر و افق زمانی آنها تحلیل کنید
- اثر مار کبرا – کاربرد تفکر سیستمی در سیاست گذاری
- معرفی پادکست فریکونومیکس | استیون لویت و استیون دابنر
- وقتی سیستمها در برابر سیاست شما مقاومت میکنند
- آنکس که راه حل مسئله را میدانست، عاشق مسئله شده است
- تفاوت رویداد و روند در تفکر سیستمی و تحلیل سیستمها
- گاوین اشمیت: فاصله بین خبرها و فهم ما
- راسل اکاف و تدوین مدرن تفکر سیستمی
- راسل اکاف، تفکر سیستمی و هدفهای ضمنی
- مسائل چند ریشهای: زنبورهایی که ناپدید میشدند
- چه کسی مقصر است؟
- تفکر سیستمی (فایل صوتی سمینار محمدرضا شعبانعلی)
- همیشه نمی‌توان از مطالعات آماری، نظریه های علمی استخراج کرد
- بازخورد یا فیدبک چیست؟
- آرکتایپهای سیستمی (۱): جابجایی بار در سیستم
- آرکتایپهای سیستمی (۲): موفقیت سهم موفقهاست
- آرکتایپهای سیستمی (۳): گلولههای برفی و محدودیتهای رشد
- آرکتایپهای سیستمی (۴): فرسایش تدریجی اهداف و استانداردها
- تعریف نگرش سیستمی با یک مثال از پیتر سنگه
- نگرش سیستمی و مرور آن توسط راسل اکاف (۱)
- راسل اکاف: نگرش سیستمی، تحلیل مستقل از محیط را نمیپذیرد (۲)
- آیا نمایشگاه کتاب به کتابفروشیها آسیب میزند؟
- مالیات آمازون یک راهکار سیستمی است یا غیرسیستمی؟
- پارادوکس ایکاروس – همان چیزی که موفقمان کرده می‌تواند باعث شکستمان شود
- درباره مصرف پلاستیک و حفظ محیط زیست | تجربه ذهنی
- پیتر سنگه و چند جمله کوتاه در مورد تفکر سیستمی
- کتاب پنجمین فرمان نوشته پیتر سنگه درباره سازمان یادگیرنده
- کتاب رقص تغییر | چالشهای تغییر پایدار | پیتر سنگه
- پروژه پایانی درس تفکر سیستمی
نویسنده‌ی دیدگاه : هیوا
تیم فریس(tim ferriss)، درکتاب four Hour Body پیشنهاد می‌کند که برای تفکیک بین رابطه علیت( کازالیتی) یا همبستگی(کوریلیشن) می‌توان سه سوال زیر را پرسید:
1) آیا می‌توان جهت علیت را برعکس کرد؟
یعنی اگر داشته باشیم که :
گرما ----->(+) مصرف بستنی
آیا عکس آن هم درست است؟
اگر جواب مثبت باشه یعنی این رابطه، علیت نیست.
به عبارتی اگر رابطه دو طرفه باشه، رابطه همبستگی داریم(در شکل بالا هم مشخص شده است).
2)آیا ممکنه حضور و عدم حضور چیز دیگری را با هم اشتباه گرفته باشیم؟
مثلاً فرض کنیم که آمارها نشان می‌دهند که گیاهخواران طول عمر طولانی‌تری دارند و ما این برداشت را می‌کنیم که نخوردن گوشت طول عمر را افزایش می‌دهد.آیا ممکن است خوردن سبزیجات بیشتر عامل افزایش عمر باشد؟ احتمالاً بله.
3)آیا ممکن است مشخصه پنهان دیگری، غیر از مشخصه موردنظر ما، علت باشد؟
مثلاً ممکنه با مقایسه دو گروه از کسانی که یوگا کار می کنند و گروه دیگری که ورزش نمی کنند، به این نتیجه برسیم که کسانی که یوگا کار میکنند، بدن سالم‌تری هستند. درحالیکه ممکنه علت(یا علل) سلامتی گروه اول، تغذیه بهتر، سلامت روانی بیشتر، روابط اجتماعی و غیره باشد.
____________________________________
جواب تمرین:
(1) علت و معلول: کسانی که کنترل درونی قویتری دارند، رضایت بیشتری از زندگی دارند.
همبستگی : بین زن بودن و توانایی رهبری.
(2) زیاد، آمارها نشان می دهند که در شهرهای مذهبی(به معنای عرفیش) فساد بیشتر است(علت احتمالی: زندگی با کیفیت پایین می‌تواند علت هردو باشد)یا کسانی که روابط اجتماعی بهتری دارند، موفق تراند(علت احتمالی: عزت نفس، خوددوستی).