آداب هدیه دادن و هدیه گرفتن | چند نکته درباره اتیکت هدیه

آخرین بار چه زمانی هدیه دادید یا هدیه گرفتید؟ بعید است مدت زیادی از آن گذشته باشد. هدیه دادن و هدیه گرفتن در بیشتر فرهنگ‌ها وجود دارد و رسمی است که حتی اگر آن را نپسندید، ناگزیر باید گاهی به آن تن دهید.

هدیه به شکل‌های مختلف در زندگی اجتماعی ما حضور دارد؛ گاه در قالب هدیه های فیزیکی (مثلاً هدیه دادن عطر یا هدیه دادن ساعت و لباس و مانند این‌ها) و گاه در قالب هدیه کردن تجربه (مثلاً دعوت به یک شام، مهمانی یا سفر).

جالب این‌جاست که این رسم قدیمی – که احتمالاً به اندازهٔ عمر بشر بر زمین قدمت دارد – هنوز هم می‌تواند منشاء دردسر و ناراحتی و سوء‌برداشت باشد. انگار که بسیاری از ما هنوز نتوانسته‌ایم جزئیات آیین هدیه دادن و هدیه گرفتن را به‌درستی بیاموزیم. کافی است به این سوال فکر کنید که آخرین بار چه کسی با هدیه‌اش شما را ناراحت و معذب کرد یا احساسی منفی را در شما برانگیخت. بعید است چنین تجربه‌ای از هدیه گرفتن در خاطر نداشته باشید.

با این مقدمه به سراغ آداب هدیه دادن و هدیه گرفتن می‌رویم. این موضوع را می‌توان زیرمجموعهٔ بحث اتیکت دانست که کلیات آن پیش‌تر در قالب فایل صوتی اتیکت در فروشگاه متمم مطرح  شده است. اما موضوع اتیکت هدیه دادن و هدیه گرفتن آن‌قدر وسیع است و جزئیات فراوان دارد که تصمیم گرفتیم این بحث را در قالب یک درس ارائه کنیم. چنان‌که این کار را در درس‌های آداب مهمانی رفتن و آداب ارسال پیام و پیامک هم انجام داده‌ایم.

پیش از ورود به درس به چهار نکته توجه کنید:

◼️  این درس – مانند بسیاری از درس‌های متمم – نسخه‌ای قدیمی داشته و به‌روز شده است. بنابراین اگر می‌بینید مطلبی در درس آمده و در کامنت‌ها مشابه آن تکرار شده، به این معنا نیست که دوستان متممی حرف تکراری زده‌اند. بلکه این محتوای درس است که با الهام از نظرات دوستان‌تان تنظیم شده است.

◼️  با توجه به این‌که کتاب یکی از هدیه های بسیار رایج است، ما در متمم درس مستقلی را به هدیه دادن کتاب اختصاص داده‌ایم. اگر قصد دارید به کسی کتاب هدیه دهید، پیشنهاد می‌کنیم درس چند پیشنهاد برای هدیه دادن کتاب را بخوانید.

◼️  بسیاری از نکاتی که در این درس یا هر بحث دیگری از جنس اتیکت و آداب معاشرت مطرح می‌شوند، سلیقه‌ای هستند. ممکن است شما آن‌ها را نپسندید یا الگوی دیگری را مناسب بدانید. بنابراین موارد مطرح‌شده را صرفاً «ایده‌های پیشنهادی» در نظر بگیرید.

◼️  این درس در آینده با تکیه بر کامنت‌ها و نظراتی که دوستان متممی مطرح کرده‌اند و می‌کنند، به‌روز خواهد شد.

گاهی اوقات ما خودمان را در قالب هدیه به طرف مقابل تحمیل می‌کنیم. به این جمله‌ها توجه کنید: «چون من این عطر را دوست داشتم گفتم به تو هم همین عطر را هدیه بدهم.» «من واقعاً کفش‌های این برند را دوست دارم. تو هم حتماً باید آن‌ها را امتحان کنی.» «من عاشق کارهای هنری این هنرمند هستم. مجموعهٔ کامل آثارش را برایت خریده‌ام.»

همهٔ این جمله‌ها یک معنای مشخص دارند: من چیزی را می‌پسندم یا سبکی از زندگی را ترجیح می‌دهم و تو هم چون دوستم هستی، ناگزیری آن چیز را بپسندی و سبک زندگی‌ات را با سلیقهٔ من تطبیق دهی.

می‌توان سناریوهایی را تصور کرد که چنین جمله‌هایی درست باشند. اما غالباً اشتباهند. بهتر است به این فکر کنید که طرف مقابل چه چیزهایی دوست دارد و چه نوع هدیه‌هایی را می‌پسندد و با دریافت چه هدیه‌ای خوشحال می‌شود؟‌ و بر این اساس به او هدیه دهید.

حتی اگر بپذیریم که ارزش مادی هدیه مهم است – که در موارد بسیاری چنین نیست – نمی‌توان ارزش هدیه را در ارزش مادی آن خلاصه کرد. اگر چنین بود، بهترین شیوهٔ هدیه دادن به دوست و آشنا این بود که مستقیم پولی را از حساب خود به حساب آن‌ها منتقل کنیم. بخشی از ارزش هدیه به تلاشی است که برای تهیهٔ آن انجام شده و زحمتی که در مسیر آماده کردن آن کشیده‌ایم. به عنوان یک مثال ساده، ارزش یک بسته بستنی که از روبه‌روی خانهٔ دوست‌تان خریده‌اید و به خانه‌اش برده‌اید، با ارزش همان بسته بستنی، اگر از ده‌ها کیلومتر دورتر خریده باشید و به سختی به خانهٔ‌ او رسانده باشید، یکسان نیست.

در یک رابطهٔ نزدیک و دوستی صمیمی، جستجوی راهی که با کمترین زحمت و به ساده‌ترین شکل، بار هدیه دادن را از دوش خود بردارید، کار هوشمندانه‌ای نیست.

نوشتن تقدیم داخل یک کتاب، یک بسته‌بندی خلاقانه به سلیقهٔ خودتان، قرار دادن یک کارت تبریک با دست‌نوشتهٔ خودتان داخل بستهٔ هدیه، امضایی کوچک با ماژیک زیر گلدان، نوشتن جمله‌ای ساده و صمیمانه پشت یک قاب یک تابلو، و حتی نشاندن یک نقطهٔ ریز بر روی تقویم سالانه – که یادآور نخستین روز آشنایی‌تان است – می‌تواند هدیهٔ شما را به چیزی فراتر از کالا تبدیل کند. فرصت انجام این نوع کارهای کم‌زحمت و پرارزش را از دست ندهید.

هنگام هدیه دادن بسیاری از ما می‌کوشیم ارزش هدیه‌هایمان با ارزش هدیه‌هایی که پیش از این از طرف مقابل گرفته‌ایم متناسب باشد. چندان رایج نیست که یک نفر به دوستش هدیه‌ای بسیار گران‌قیمت بدهد و در مناسبتی دیگر از همان دوست، صرفاً یک شاخه گل یا کارت‌ تبریک خالی دریافت کند. در این‌جا باید به چند نکته اشاره کنیم:

مودبانه و منطقی است که بکوشید ارزش هدیه‌ای که می‌دهید با هدیه‌‌هایی که پیش از این دریافت کرده‌اید متناسب باشد. اما از سوی دیگر بهتر است چنین توقعی از طرف مقابل نداشته باشید. پیام محبتی که به‌واسطهٔ هدیه دادن و هدیه گرفتن مبادله می‌شود، فراتر از ارزش مادی هدیه است.

مراقب باشید با دادن هدیه های گرانقیمت طرف مقابل را به تهیهٔ هدیه های مشابه در مناسبتهای بعدی وادار نکنید. اگر سطح ارزش هدیه‌ها را بی‌دلیل بالا نبرید، فرصت‌های بیشتری برای هدیه دادن و هدیه گرفتن وجود خواهد داشت. پس حتی اگر عطر یا لباس یا وسیلهٔ گرانقیمتی می‌بینید و می‌پسندید و واقعاً علاقه دارید آن را برای دوست‌تان بخرید، باز هم در این کار تأمل و تردید کنید. جبران چنین هدیه‌ای ممکن است در آینده برای او دردسرساز شود.

یکی از اشتباهاتی که بعضی از ما انجام می‌دهیم این است که به سرعت از لحظهٔ هدیه گرفتن عبور می‌کنیم. دوستان زحمت کشیده و هدیه‌ای تهیه کرده و آن را با ذوق و شوق به ما می‌دهد. ولی ما به سرعت تشکر می‌کنیم و هدیه را کنار می‌گذاریم یا در بهترین حالت، او را در آغوش می‌کشیم و می‌بوسیم.

بهتر است تا حدی که می‌توانید، لحظهٔ دریافت هدیه را طولانی‌تر کنید. اگر عطری برایتان خریده، بسته را باز کنید و کمی از آن را به لباس‌تان بزنید. اگر گلدانی آورده، از او دربارهٔ‌ نگهداری گل بپرسید یا وقت بگذارید و جلوی خودش جایی برای گلدان در خانه پیدا کنید. اگر یک چاپگر عکس هدیه گرفته‌اید و فضا مناسب است، چند عکس مشترک بیندازید و به دوست‌تان بگویید که می‌خواهید اولین عکس‌هایی که چاپ می‌کنید، عکس مشترک‌تان باشد.

انتخاب روش مناسب، تابع رابطهٔ شما با طرف مقابل و فضای دیدار و گفتگو است. اما اگر کمی حوصله به‌ خرج دهید، قطعاً می‌توانید خوشحالی خود را بیشتر و بهتر به او نشان دهید.

به این جمله‌ها توجه کنید:

«چرا امروز آن عطری را که به تو هدیه دادم نزدی؟» «هر زمان لباسی که برایت خریده‌ام به دستت رسید، حتماً با آن عکس بینداز و برایم بفرست.» «وقتی این ساعت دیواری را بر دیوار خانه‌ات نصب کردی، عکس بگیر و برایم بفرست. دوست دارم ببینم آن را کجا نصب می‌کنی.» «کتابی را که به تو هدیه داده بودم خواندی؟ چطور بود؟»

همهٔ‌ این سوال‌ها ممکن است طرف مقابل را معذب کند و به دردسر بیندازد. شاید او عطر هدیه شما را نپسندیده باشد. شاید همان روز شیشه عطر از دستش افتاده و شکسته باشد و نخواهد به شما بگوید. شاید آن لباس اندازهٔ او نبوده و نمی‌خواهد به شما بگوید و ناراحت‌تان کند. ممکن است ساعت دیواری‌ای را که به او هدیه داده‌اید، نپسندیده و پیش از آن‌که پای ساعت به خانه‌اش برسد، آن را به دوست دیگری هدیه داده باشد.

شما با هدیه دادن علاقهٔ خود را به او نشان داده‌اید و اگر هدیه را کمی هوشمندانه انتخاب کرده باشید، قاعدتاً او خوشحال و راضی است. پیگیری شما چیزی به خوشحالی طرف مقابل نمی‌افزاید.

به همان اندازه که پیگیری وضعیت هدیه ناپسند است، حرف زدن از هدیه‌ای که گرفته‌اید، مودبانه و حرفه‌ای است. اگر دوست‌تان عطری به شما هدیه داده، بسیار خوب است که وقتی او را می‌بینید از همان عطر استفاده کنید. اگر لباسی هدیه گرفته‌اید، لباس را بپوشید و با آن عکس بیندازید و به دوست‌تان نشان دهید. اگر دوست‌تان یک کتاب به شما هدیه داده است، چند جمله از کتاب را انتخاب کنید و برای دوست‌تان بفرستید و بگویید آن جمله‌ها را در آن کتاب دیده‌اید.

با این کارها به طرف مقابل نشان می‌دهید که هدیه‌اش شما را خوشحال کرده و برای زحمت و تلاش او ارزش قائلید.

هدیه دادن به دیگران قرار نیست به مناسبت‌های خاص محدود شود. در صمیمی‌ترین رابطه‌ها هم هدیه‌های مناسبتی (مانند هدیه تولد، رفتن به خانهٔ جدید، سالگرد ازدواج و آشنایی) اندکی طعم اجبار با خود دارند. حتی اگر هم چنین نباشد، هدیه‌های مناسبتی هم‌چنان از نظر ارزش نمی‌توانند با هدیه‌های بی‌سبب و بی‌مناسبت رقابت کنند.

اگر کسی برایتان عزیز است، به تهیهٔ هدیه‌های بی‌مناسبت برای او فکر کنید. ساده‌ترین هدیه‌ها هم می‌‌توانند ارزشمند باشند: از موزیکی که جایی شنیده‌اید و از یک فروشگاه آنلاین برای دوست‌تان می‌خرید، تا یک کارت پستال که روی آن چند جمله دربارهٔ ارزش دوستی‌ و آشنایی‌تان نوشته‌اید.

همهٔ ما انسان‌ها اصول و ارزش‌هایی داریم که بر اساس آن‌ها دربارهٔ همه‌چیز، از جمله هدیه‌ها، قضاوت می‌کنیم.

مثلاً ممکن است دوست‌تان دغدغهٔ حفظ محیط‌زیست داشته باشد. احتمالاً برای چنین دوستی، هدیه دادن محصولی از یک برند فست‌فشن انتخاب مناسبی نیست. یا شاید دوست‌تان علاقه‌مند به حیوانات باشد و ترجیح بدهد از محصولاتی که با چرم طبیعی ساخته شده‌‌اند استفاده نکند.

هم‌چنین هر یک از انسان‌ها در پوشش، ارزش‌ها و ترجیحات خاص خود را دارند. شاید هدیه دادن لباسی که شما آن را مناسب می‌دانید، از نظر طرف مقابل مصداق تحمیل یک عقیده یا سلیقه باشد و خوشحالش نکند.

همیشه قبل از تهیهٔ هدیه تا حد امکان مطمئن شوید که هدیهٔ شما هیچ‌یک از ارزش‌های طرف مقابل را نقض نمی‌کند.

ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری عادتها و رفتارهای کوچک زندگی به شما پیشنهاد می‌کند: