طوفان فکری چیست؟ | چند قانون اساسی طوفان فکری (بارش فکری)
طوفان فکری یا بارش فکری را همه‌ی ما کمابیش می‌شناسیم (Brain-storming).
البته این تکنیک به نام‌های دیگری هم شناخته می‌شود که از جمله‌ی آنها می‌توان به طوفان ذهنی، طوفان مغزی و یورش فکری نیز اشاره کرد.
طوفان ذهنی تکنیکی رایج در حل مسئله است که چندین دهه قدمت دارد و یکی از نخستین ابزارهایی است که در آموزش حل مسئله به آن اشاره می‌کنند.
اگر چه به طور دقیق نمی‌توان ابداع‌کننده‌ی روش طوفان فکری را تعیین کرد، اما معمولاً نخستین به‌کارگیری رسمی اصطلاح طوفان فکری را به الکس آزبورن (Alex Osborn) نسبت می‌دهند و می‌گویند او بود که تعریف بارش فکری را ارائه کرد.
در این درس به چهار موضوع درباره طوفان فکری (طوفان مغزی) می‌پردازیم:
تعریف طوفان فکری
طوفان فکری یک روش برای خلق ایده‌های متعدد در یک جلسه است. ایده‌هایی که قرار است از آنها به عنوان راه حل‌های اولیه در حل مسئله استفاده کنید.
هر زمان با مسئله‌ای مواجه هستید که راه‌حل مشخصی برای آن ندارید و ایده‌ای برای آن به ذهن‌تان نمی‌رسد، طوفان فکری می‌تواند به عنوان ابزاری برای تقویت تفکر واگرا به کمک‌تان بیاید. البته به شرطی که پیش از جلسه طوفان فکری توانسته باشید صورت مسئله را به شکل واضح و روشن تعریف کنید.
طوفان فکری در ظاهر کار ساده‌ای است. می‌گویند دور هم بنشینید و هر کس هر حرفی به ذهنش می‌رسد مطرح کند و هیچ‌کس از ایده‌ها و حرف‌های دیگران ایراد نگیرد. این‌کار باید آن‌قدر انجام شود تا نهایتاً چند ایده و راهکار اجرایی از بین حرف‌ها در بیاید.
اما در عمل، ظرافت‌هایی وجود دارد که اگر آنها را رعایت نکنیم، ممکن است جلسه طوفان فکری ما به نتیجه نرسد.
کاربرد طوفان فکری
ما در درس ۸ مهارت تصمیم گیری مدل PrOACT را مطرح کردیم و گفتیم که حرف A در این مدل، یعنی تولید گزینه‌های مختلف (Alternative Generation).
به عبارت دیگر، همیشه برای حل مسئله باید چند راه حل پیش روی ما قرار بگیرد تا بتوانیم از بین آنها بهترین مورد را انتخاب کنیم (وقتی فقط یک راه پیش روی شماست، عملاً مسئله‌ای وجود ندارد. ناگزیر باید همان راه را انتخاب کنید).
نقش طوفان ذهنی این است که به خلق همین راه حل‌ها کمک میکند.
به عنوان چند مثال برای طوفان فکری می‌توانیم به سوال‌های زیر اشاره کنیم. طوفان فکری می‌تواند ابزاری مناسب برای یافتن پاسخ اولیه‌ی این سوال‌ها باشد:
- چه کار کنیم که مشتریان‌مان بیشتر شود؟
- چه محصول جدیدی تولید کنیم؟
- چه موضوعاتی می‌تواند برای بخش وبلاگ در سایت شرکت مناسب باشد؟
- به چه شیوه‌هایی می‌توانیم هزینه‌هایمان را ۲۰٪ کمتر کنیم؟
قوانین طوفان فکری (بایدها و نبایدها)
بایدها و نبایدها و توصیه‌های بسیاری برای مدیریت جلسات طوفان فکری مطرح می‌شود. اما موارد زیر را می‌توان چند نمونه قانون اساسی طوفان فکری دانست:
قضاوت، نقد و ارزیابی ممنوع است.
به خاطر داشته باشیم که قضاوت و ارزیابی و انتخاب میان ایده‌ها، می‌تواند ذهن ما را به روی ایده‌های تازه ببندد.
ضمن این‌که یکی از موانع خلاقیت، خفه کردن و محدود کردن ایده‌ها در ذهن – حتی قبل از بیان اولیه – است.
بنابراین قضاوت، نقد و ارزیابی تا زمان پایان جلسه ممنوع است و این کار باعث خواهد شد که:
کسی ایده‌ای را – قبل از بیان – در ذهن خودش حذف نکند.
کسانی که ایده‌ای را مطرح می‌کنند، با نقد و تحلیل دیگران، انگیزه‌ی خود را از دست ندهند.
تعداد و تنوع ایده‌ها افزایش پیدا کند.
در طوفان مغزی هیچ‌کس مالک ایده‌اش نیست
مهم است که هیچ‌کس ادعا نکند که این ایده مال من است یا آن ایده را فلانی مطرح کرد.
وصل کردن ایده‌ها به افراد، می‌تواند اثربخشی یک جلسه طوفان فکری را کاهش دهد. چون:
قضاوت ما در مورد فرد، به ایده هم سرایت میکند.
دیگران ترجیح می‌دهند ایده‌ی جدیدی مطرح کنند، تا این‌که ایده‌ی فرد دیگری را اصلاح کنند.
اصلاح یا تکمیل یک ایده، ممکن است باعث مقاومت و موضع‌گیری کسی که نخستین بار آن را مطرح کرده است بشود.
راه‌های برگزاری بهتر جلسه طوفان فکری چیست؟
در این زمینه، توصیه‌ها و ایده‌ها و تجربه‌های بسیاری مطرح شده است. بنابراین آن‌چه در ادامه می‌خوانید صرفاً برخی از توصیه‌های رایج برای افزایش اثربخشی جلسات طوفان فکری است.
در طوفان ذهنی دامنه‌ی مسئله را بسیار محدود تعریف نکنید.
ما پیش از این هم درباره اهمیت تعریف مسئله صحبت کرده‌ایم. بنابراین به خوبی می‌توانید حدس بزنید که محدود کردن تعریف مسئله، چه اثرات و تبعاتی دارد.
با محدود کردن مسئله، بخشی از پاسخ‌های احتمالی را حتی قبل از شروع بحث، حذف می‌کنیم. ضمن این‌که حساسیت و قضاوت ذهنی افراد درباره‌‌ی ایده‌هایشان افزایش می‌یابد و این حالت، می‌تواند به اصل عدم قضاوت و ارزیابی به عنوان زیربنای جلسه‌ی طوفان فکری آسیب بزند:
برای افزایش سریع فروش چه کنیم؟
چه کنیم تا تعداد فاکتورهای صادر شده در این ماه، به نسبت ماه گذشته ۲۰ درصد افزایش پیدا کند؟
صورت مسئله را بسیار کوتاه تعریف کنید
هر چه تعریف صورت مسئله را طولانی‌تر کنید، احتمال این‌که روند ایده پردازی محدود شود افزایش خواهد یافت.
می‌توانید با خودتان قرار بگذارید که صورت مسئله در کمتر از ده کلمه تعریف شود؛ یا این‌که اصرار داشته باشید آن را در قالب یک جمله تعریف کنید.
دسترسی کامل به این درس و ۷۶ درس دیگر دربارهٔ تصمیم گیری و حل مسئله برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۱۲۷۳۸ نفر از متممی‌ها مجموعاً ۲۵۷۳۹ تمرین در درسهای تصمیم گیری و حل مسئله ثبت کرده‌اند.
با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۷۶ درس به هزاران درس دیگر از جمله درسهای زیر دسترسی پیدا می‌کنید. درسهای زیر صرفاً چند نمونه هستند:
تفکر سیستمی | تفکر استراتژیک | مهارت یادگیری
دوره MBA | توسعه فردی | سبک زندگی
مشاوره مدیریت | کوچینگ | مدیریت جلسه
مذاکره | مدیریت تعارض | مهارت های ارتباطی
کتاب درباره طوفان فکری
تقریباً هر کتابی را درباره حل مسئله باز کنید، خواهید دید که بخشی از آن به تکنیک طوفان فکری اختصاص پیدا کرده است و نویسنده اصرار داشته که به مخاطبش بگوید بارش فکری چیست. اما صرفاً به عنوان نمونه به کتابهای زیر – که در تدوین این درس به آنها مراجعه کردیم – اشاره می‌کنیم:
فصل چهارم کتاب The Art of Innovation هم به تکنیک طوفان فکری پرداخته و نکات ارزشمندی را مطرح کرده است (مقدمه‌ی این کتاب توسط تام پیترز نوشته شده).
تجربه شما از طوفان فکری یا بارش فکری چیست؟
علاوه بر چند قانون اساسی طوفان فکری که در این درس به آنها اشاره شد، اگر توصیه یا تجربه‌ی دیگری دارید که فکر می‌کنید برای دوستان‌تان مفید است، خوش‌حال می‌شویم آن را با ما هم در میان بگذارید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارت حل مسئله به شما پیشنهاد میکند:
- مسئله چیست؟ روشها و تکنیکهای حل مسئله چه هستند؟
- تفاوت مشکل و مسئله چیست؟ منظور از تبدیل مشکل به مسئله چیست؟
- انواع مسئلهها بر اساس سطح پیچیدگی
- تشخیص مسئله و تعریف مسئله | مسئله یابی گام اول حل مسئله است
- آموزش سوال پرسیدن | مهم است اما چگونه؟
- مدیران هجده ثانیهای – نقش شنیدن در تشخیص مسئله
- یک استراتژی متفاوت برای رقابت پپسی و کوکاکولا
- تفکر واگرا و تفکر همگرا
- خلاقیت چیست؟ | خلاقیت را می‌توان مانند سرمایه گذاری دید
- دیدن به شکلی دیگر | تمرینی برای خلاقیت
- طوفان فکری چیست؟ | چند قانون اساسی طوفان فکری (بارش فکری)
- منظور از ریلکس کردن یک مسئله چیست؟
- معمای انتخاب وزنه برای ترازو | زنگ تفریح
- اهمیت وقفه و خوابیدن روی یک مسئله
- رسم نمودار استخوان ماهی | نمودار ایشیکاوا
- استعداد واقعی، تسلط بر فرایند حل مسئله است
- تعریف Trade-off یا داد و ستد (تصمیم گیری های چند معیاره)
- مدل ذهنی مبتنی بر حذف | «نوکاهی» هم به اندازهٔ «نوآوری» مهم است!
- هزینه فرصت از دست رفته و روش محاسبه آن
- خطاهای رایج در تعیین فهرست گزینهها و آلترناتیوها
- تفکر طراحی چیست؟ آشنایی با تعریف طراحی و مفهوم طراحی در حل مسئله
- کتاب علوم مصنوعی هربرت سایمون | کتابی درباره تفکر طراحی (و بسیاری چیزهای دیگر)
- تفاوت تفکر مهندسی و تفکر طراحانه در فرایند حل مسئله چیست؟
- طراحی رفتار و طراحی برای تغییر رفتار
- درس گرفتن از شکست برای موفقیت | چیپ هیث
- برون ریزی ذهنی
- برای مشورت در تصمیم گیری به چه کسانی مراجعه می‌کنید؟
- کتاب مهارت حل مسئله
سوال‌های پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحث‌های مهارتی و مدیریتی.
برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کرده و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری می‌توانید نقشه راه‌های مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
هم‌چنین در صفحه‌های دوره MBA و توسعه فردی می‌توانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما می‌توانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را می‌توانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیم‌سال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید. لطفاً برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان هم برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که می‌توانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
هم‌چنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را می‌توانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا می‌دانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور می‌توانید به جمع متممی‌ها بپیوندید؟
نویسنده‌ی دیدگاه : سارا حق بین
سلام به دوستان
شاید یکی از روش هایی که بتونه به موثرتر شدن جلسات طوفان فکری کمک کنه این باشه که در بینابین گفتگوها، عضو یا اعضای جدیدی رو به گروه اضافه کنیم. از آنجایی که سایر اعضا زمان مشخصی را در کنار هم ایده پردازی کردند و شاید دچار کلیشه شده باشند، ورود یک فرد جدید با ایده های جدید می تونه دوباره خلاقیت و شور و شوق برای طرح ایده های جدید رو فراهم کنه و اثربخشی جلسه را افزایش بده.