روش نوشتن نامه اداری | چند نکته درباره نامه نگاری و مکاتبات اداری

اگر به تازگی وارد محیط کار سازمانی شده باشید، احتمالاً نوشتن نامه اداری یکی از چالشهای شماست.
نگارش نامه های اداری رسمیترین شکل نامهنگاری محسوب میشود و قواعدی دارد که در نگاه اول ممکن است گیجکننده به نظر برسند.
جزئیات نامه نگاری و اصول و قواعد این کار فراتر از آن است که در یک درس بتوان به همهی لطایف و ظرایف آن پرداخت. برای نوشتن نامه اداری، بهترین کار این است که چند نمونه نامه اداری را از بایگانی شرکتتان بردارید و ویژگیها و چارچوبهای آنها را ببینید.
بنابراین درس حاضر را صرفاً به عنوان یک نقطهی شروع در نظر بگیرید. ما این درس را به گونهای تنظیم کردهایم که پس از خواندن آن، شما بتوانید نمونه نامه های اداری شرکت خود را بهتر درک، تحلیل و تقلید کنید.
اهمیت نامه و نامه نگاری
کسانی که به تازگی کار سازمانی را آغاز کردهاند، گاهی از اینکه برای هر کاری و هر اقدامی باید نامه بنویسند، آزرده میشوند.
در شرکتها و سازمانها، از یک درخواست وام ساده تا کارهای پیچیدهای مثل حل و فصل نارضایتی مشتری یا کارفرما با نامه و نامه نگاری انجام میشود. کارهایی که به نظر میرسد بسیاری از آنها را میتوان در قالب گفتگوی شفاهی حضوری یا تلفنی هم انجام داد.
اما نباید فراموش کنید که قرنها تجربه باعث شده که سازمانها، نامه را به عنوان یک «ابزار ارتباطی» بپذیرند و با آن خو بگیرند.
نامهها مانند حافظهی یک سازمان عمل میکنند و باعث میشوند که مسیر رویدادها و تصمیمها و اقدامها، ثبت و ضبط شود. در بحثها و اختلافنظرها، نامهها قابل استناد هستند و حتی در مراجعه به مراجع حقوقی برای شکایت و حل اختلاف هم، نامهها و مکاتبات میان طرفین، نقش کلیدی ایفا میکنند.
پس باید همیشه در نگارش نامه وسواس داشته باشید. هر نامهای میتواند روزی به عنوان یک سند به حمایت از شما برخیزد و یا به عنوان سندی بر ضد شما مورد استفاده قرار گیرد.
نامه داخلی در مقابل نامههای بیرونی
نامهها را در یک تقسیمبندی کلی میتوان به دو دستهی داخلی و بیرونی تقسیم کرد. نامههای داخلی نامههایی هستند که بین افراد و واحدهای مختلف داخل یک سازمان رد و بدل میشوند.
نامههای بیرونی، به یک سازمان یا شرکت دیگر ارسال میشوند. وزارتخانه و نهادهای دولتی، شرکتهای مشتری و تأمینکنندگان، از جمله کسانی هستند که شما خطاب به آنها نامه مینویسید.
رسمیترین نامه های اداری نامههای بیرونی هستند. نامه نگاری درونسازمانی نسبتاً منعطفتر و سادهتر است و ساختار و چارچوب آن، تا حدی تابع بزرگی سازمان و درجهی رسمیت فرهنگ آن است.
توجه ما در این درس، معطوف به نامههای کاملاً رسمی است. بدیهی است که به مرور زمان و با کسب تجربه، خواهید آموخت که در برخی از نامهها – خصوصاً نامههای داخلی – میتوانید بخشی از این توصیهها را کنار بگذارید و به آنها عمل نکنید.
نامههای عمومی در مقابل نامههای اداری
ممکن است این سوال برایتان ایجاد شده باشد که اگر از طرف خودتان به عنوان یک شخص، برای یک شرکت یا سازمان نامه ارسال کنید، آیا نامهی شما هم یک نامهی اداری محسوب میشود؟ یا باید آن را یک نامهی عمومی شخصی در نظر گرفت؟
وقتی نامهای را به صورت شخصی مینویسید و به یک اداره تحویل میدهید، در آن اداره تشریفات ثبت انجام میشود و برای نامهی شما، شمارهی ثبت صادر میکنند.
در این لحظه، نامهی شما از یک نامهی عمومی به یک نامهی اداری تبدیل میشود و پیام شما داخل آن سازمان، «معنا» پیدا میکند.
نامه دستوری در مقابل نامه درخواست
همهی نامهها را نمیتوان در دو گروه نامه دستوری و نامه درخواست طبقهبندی کرد. نامههایی هم هستند که برای هماهنگی، اطلاعرسانی و هدفهای دیگر ارسال میشوند.
اما بیشترین حجم نامه های اداری به نامههای درخواست و نامههای دستوری اختصاص دارد و ما هم در این درس، چارچوب این دو نوع نامه را مد نظر داشتهایم.
نامههای درخواستی معمولاً از موضع پایین به بالا و نامههای دستوری از موضع بالا به پایین نوشته میشوند. نشانههای فراوانی هم در لحن و متن و محتوای نامه وجود دارد که بر اساس آنها به سادگی میتوان نوع نامه را تشخیص داد.
بنابراین پیشنهاد ما این است که اگر در ابتدای مسیر یادگیری نامه نگاری اداری هستید، هنگام مرور آرشیو نامههای شرکت خود و همینطور جستجوی نمونه نامه اداری در وب، بیشتر به دنبال نامههای درخواستی و دستوری باشید و همیشه قبل از بررسی دقیق اجزای نامه، از خودتان بپرسید: من الان با چه نوع نامهای روبرو هستم؟
اگر درسهای متمم را میپسندید و میخواهید برای یادگیری مدیریت و توسعه فردی وقت بگذارید، میتوانید به صفحهی زیر سر بزنید:
شماره نامه | مهمترین کد برای شناسایی نامهها
یک نامه اداری همیشه باید شماره داشته باشد.
الگوی شمارهگذاری نامهها در هر سازمان با سازمان دیگر متفاوت است. گاهی اوقات برای شمارهگذاری صرفاً از اعداد استفاده میشود و گاهی هم، ترکیب حروف و اعداد مورد استفاده قرار میگیرد.
اینکه چه کسی باید شمارهی نامه را مشخص کند، بستگی به خطمشی سازمان شما دارد. در کسب و کارهای کوچک، ممکن است خودتان یک قاعده استخراج کنید و همان را معیار شمارهگذاری قرار دهید.
بسیاری از سیستمهای اتوماسیون اداری، خودشان یک شماره به نامهی شما تخصیص میدهند.
در بعضی از سازمانهای بزرگ هم، وظیفهی تعیین شمارهی نامه و تخصیص آن، بر عهدهی دبیرخانه است.
اینکه چه روشی را برای تعیین شماره نامه بهکار میگیرید چندان مهم نیست. اما مهم است که نحوه شماره زدن نامه کاملاً شفاف بوده و در سازمانهای بزرگ، راهنما و چارچوبی برای آن وجود داشته باشد. با این کار مطمئن میشوید که شماره نامه کاملاً منحصر به فرد است و در تمام طول عمر سازمان، دو نامه با شماره یکسان صادر نخواهد شد.
تاریخ، شماره، پیوست | سه ویژگی کلیدی برای هر نامه
فرمت نامه های اداری یکسان نیست. با این حال معمولاً در بالای اغلب نامهها در قسمت چپ سربرگ سه کلمهی کلیدی میبینید:
شـماره: ……………………..
تـاریخ: ……………………..
پیوست: ……………………..
تاریخ را معمولاً به صورت عددی مینویسند. شماره هم چنانکه گفتیم تابع سیاست سازمان شماست.
روبروی پیوست معمولاً یکی از دو کلمهی دارد و ندارد را مینویسند. البته برخی حرفهایتر عمل میکنند و توضیح کاملتری مینویسند. مثلاً روبروی پیوست مینویسند: «چهار برگ» یا «یک عدد CD» و یا «گزارش مالی سه ماهه اول». پیشنهاد ما هم این است که به جای کلمهٔ «دارد» به نوع و تعداد پیوست اشاره کنید.
اشاره به پیوست در نامه اداری بهویژه در مواردی که ممکن است نسخه کاغذی نامه دستبهدست شود، بسیار مهم است. چون اگر در اثر بیدقتی، پیوست نامه شما گم شود، گیرنده متوجه میشود که چیز دیگری هم همراه نامه بوده و به دست او نرسیده است.
لازم به تأکید است که در نامههای فیزیکی، پیوستها به سمت راست بالای نامه متصل [ منگنه ] میشوند.
گیرنده نامه (مخاطب نامه) و موضوع
در ایران نامههای اداری حتماً با «باسمهتعالی» شروع میشوند ( «بسمهتعالی» یک اشتباه رایج است).
پس از ذکر نام خدا، گیرندهی نامه (مخاطب صحبتهای شما) و موضوع نامه معمولاً به ترتیب زیر نوشته میشود:
نام گیرنده: جناب آقای … / سرکار خانم … /
سِمتِ گیرنده: رئیس محترم … / مدیر محترم … / سرپرست محترم …
موضوع: برگزاری دوره آموزشی … / درخواست وام …
قرار نیست حتماً سه مورد فوق در ابتدای هر نامهای وجود داشته باشد. اگر به یک سازمان نامه مینویسید و نام گیرنده را نمیدانید، ممکن است صرفاً به ذکر سمت وی اکتفا کنید. همچنین وقتی نامه به افراد متعددی فرستاده میشود (مثلاً از طرف مدیرعامل به تمام مدیران واحدها) دیگر ذکر نام تکتک آنها معنا ندارد.
ضمناً گاهی اوقات، موضوع هم از بخش ابتدایی نامه حذف میشود. اگر چه پیشنهاد ما این است که اگر میتوانید یک موضوع خاص را برای نامه تعریف و تعیین کنید، حتماً این کار را انجام دهید.
اما اگر تصمیم به ذکر موضوع گرفتید به خاطر داشته باشید که همیشه و در همهی احوال، موضوع زیرِ نام و سمت گیرنده قرار میگیرد.
ضمناً گاهی اوقات در نامهنگاری میان سازمانها و دپارتمانها، به جای اشاره به نام و سمت، صرفاً به نام سازمان یا واحد اشاره میشود:
به: واحد مالی
از: واحد مدیریت و برنامهریزی
موضوع: پیگیری پرداخت حق مشاوره خانم …
عرض سلام و احترام
سلام کردن در ابتدای نامه تقریباً شبیه مکالمات روزمره، واجب محسوب میشود. مراقب باشید که سلام کردن را فراموش نکنید.
برای سلام کردن میتوانید از عبارات «با عرض سلام» یا «با سلام و احترام» یا «سلام علیکم» استفاده کنید. شکل آخر (سلام علیکم) دولتیترین شکل سلام مورد استفاده در نامهنگاری اداری است.
متن نامه سه بخش اصلی دارد
از صدر و ذیل نامههای اداری که بگذریم، اصل متن نامه را معمولاً میتوان به سه بخش تقسیم کرد: مقدمه، بدنهی اصلی، حرف آخر (دستور یا تقاضای نهایی).
یک یا چند جملهی اول نامه، به توضیحات مقدماتی اختصاص دارد. معمولاً شما نمیتوانید ناگهان وارد اصل موضوع شوید. شاید لازم باشد به نامههای قبلی اشاره کنید. شاید هم لازم باشد در حد چند جمله به وضعیت عمومی خودتان یا دپارتمانتان بپردازید.
بعد از مقدمه به اصل موضوع میپردازید و در نهایت، بسته به اینکه ردهی طرف مقابل چیست، بحث را با یک «دستور» یا «تقاضا + تشکر» به پایان میبرید.
در ادامه، کمی بیشتر دربارهی هر یک از این سه بخش صحبت خواهیم کرد.
دسترسی کامل به این درس و ۴۵ درس دیگر دربارهٔ مهارت های ارتباطی برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است. تا کنون ۱۱۱۰۴ نفر از متممیها مجموعاً ۸۶۴۱ تمرین در درسهای مرتبط با مهارت ارتباط موثر ثبت کردهاند.
با عضویت ویژهٔ متمم علاوه بر این ۴۵ درس به هزاران درس دیگر از جمله درسهای زیر دسترسی خواهید داشت:
روانشناسی پول | مذاکره | تصمیم گیری | مدیریت جلسه
خودشناسی | شخصیت شناسی | تحلیل رفتار متقابل
کوچینگ | مشاوره مدیریت | توسعه فردی | یادگیری
استعدادیابی | هوش هیجانی | عزت نفس | برندسازی شخصی
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
محصول آموزشی مرتبط
مشارکت در بحث
چه نکات و تجربههای دیگری دارید که به نظرتان یک فرد مبتدی در نامه نگاری اداری باید از آنها مطلع باشد؟
تذکر: توجه داشته باشید که موضوع این درس، «روش نگارش نامه اداری» است و نه «آموزش دستور زبان فارسی». در نامه نگاری اداری، از زمان بیهقی تا امروز، مغلقنویسی و پیچیدهنگاری، استفاده از واژههای عربی به جای فارسی، عدم تطبیق فعل و فاعل و جابهجایی حروف اضافه به تدریج جا افتاده و رواج یافته است.
ما هم در اینجا قصد اصلاح و تغییر و تعدیل این روشها را نداشتهایم. بنابراین پذیرفتهایم که بعضی از جملات رایج در نامههای اداری را – ولو با وجودی که میشد آنها را به شکل سادهتر و درستتر نوشت – به همان شیوهی رواجیافته بیاوریم.
بنابراین پیشاپیش از اینکه در دیدگاههای خود، در این زمینه تذکر نمیدهید سپاسگزاریم.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری مهارتهای ارتباطی و زبان زندگی به شما پیشنهاد میکند:
- مهارت های ارتباطی | دوره آموزش ارتباط موثر
- نقاط ضعف شما در مهارت های ارتباطی چیست؟
- ماتریس توانایی های ارتباطی
- فایل صوتی درباره مهارت ارتباطی | ارتباط، زبان زندگی است
- تاریخچه ارتباطات انسانی و تغییر انتظارات انسانها از مهارت ارتباطی
- قوانین مورفی در ارتباطات
- اشتیاق به اظهار نظر | آیا باید این اشتیاق را مهار کرد؟
- تعریف ارتباط موثر یا ارتباط اثربخش چیست؟ موانع ارتباط موثر کدامند؟
- چند نکته در مورد مهارت گوش دادن فعال و موثر
- سه نوع گفتگو | از کتاب ارتباط برتر چارلز دوهیگ
- خودافشایی چیست؟ | چگونه با خودافشایی مدیریتشده روابط خود را تقویت کنیم؟
- مهارت سوال پرسیدن | اصول، تکنیکها و روشهای طرح سوال
- مقایسه کلمات عینی و ذهنی
- اعتمادسازی در رابطه | آشنایی با روش های جلب اعتماد
- تعریف آسیب پذیری چیست؟ آیا باید بکوشیم آسیب ناپذیر باشیم؟
- پنجره جوهری | ابزاری برای شناخت بهتر خود و دیگران
- مهارت ارتباطی: زبان منفی – زبان مثبت
- عبارات توضیحی و استفاده از آنها در گفتگو، نگارش و مذاکره
- هر مقایسهای با نوعی قضاوت کردن همراه است
- جبر محیطی پنهان در گفتگوهای ما (مهارتهای ارتباطی)
- انواع سبک های ارتباطی | با هر سبک ارتباطی چگونه برخورد کنیم؟
- روش صحیح عذرخواهی | معذرت خواهی تاثیرگذار چگونه انجام میشود؟
- معرفی منابع: کتاب هفت چالش ارتباط دنیس ریورز
- کلمات و اصطلاحات مثبت جایگزین (یوفمیزم)
- درباره انتقاد کردن | چگونه انتقاد کنیم؟
- دانلود فایل صوتی | انتقاد کردن و روش درست انتقاد
- چرا در فضای آنلاین کمتر میتوانیم جلوی خودمان را بگیریم؟ | ODE چیست؟
- ارتباط دیجیتال | چند اصل برای بهبود کیفیت ارتباط ناهمزمان
- روش نوشتن نامه اداری | چند نکته درباره نامه نگاری و مکاتبات اداری
- سکوت قدرت درونگراها (قدرت سکوت) نوشته سوزان کین
- صراحت تمام عیار | راهنمایی برای ترکیب قاطعیت و انسانیت در محیط کار
- کتاب ارتباط بدون خشونت | زبان زندگی | مارشال روزنبرگ
چند مطلب پیشنهادی از متمم:
سوالهای پرتکرار دربارهٔ متمم
متمم مخففِ عبارت «محل توسعه مهارتهای من» است: یک فضای آموزشی آنلاین برای بحثهای مهارتی و مدیریتی.
برای آشنا شدن بیشتر با متمم به صفحهٔ درباره متمم سر بزنید و فایل صوتی معرفی متمم را دانلود کنید و گوش دهید.
فهرست دوره های آموزشی متمم را کجا ببینیم؟
هر یک از دوره های آموزشی متمم یک «نقشه راه» دارد که مسیر یادگیری آن درس را مشخص میکند. با مراجعه به صفحهٔ نقشه راه یادگیری میتوانید نقشه راههای مختلف را ببینید و با دوره های متنوع متمم آشنا شوید.
همچنین در صفحههای دوره MBA و توسعه فردی میتوانید با دوره های آموزشی متمم بیشتر آشنا شوید.
هزینه ثبت نام در متمم چقدر است؟
شما میتوانید بدون پرداخت پول در متمم به عنوان کاربر آزاد عضو شوید. اما به حدود نیمی از درسهای متمم دسترسی خواهید داشت. پیشنهاد ما این است که پس از ثبت نام به عنوان کاربر آزاد، با خرید اعتبار به عضو ویژه تبدیل شوید.
اعتبار را میتوانید به صورت ماهیانه (۱۶۰ هزار تومان)، فصلی (۴۲۰ هزار تومان)، نیمسال (۷۵۰ هزار تومان) و یکساله (یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان) بخرید.
توجه داشته باشید که خرید ششماهه و یکساله بهترتیب معادل ۲۰٪ و ۳۸٪ تخفیف (نسبت به خرید یکماهه) محسوب میشوند.برای اطلاعات بیشتر به صفحه ثبت نام مراجعه کنید.
آیا در متمم فایل های صوتی رایگان برای دانلود وجود دارد؟
مجموعه گسترده و متنوعی از فایلهای صوتی رایگان در رادیو متمم ارائه شده که میتوانید هر یک از آنها را دانلود کرده و گوش دهید.
همچنین دوره های صوتی آموزشی متنوعی هم در متمم وجود دارد که فهرست آنها را میتوانید در فروشگاه متمم ببینید.
با متمم همراه شوید
آیا میدانید که فقط با ثبت ایمیل و تعریف نام کاربری و رمز عبور میتوانید به جمع متممیها بپیوندید؟
نویسندهی دیدگاه : امیرمحمد قربانی
من اگر بخواهم یک پیشنهاد برای نوشتن نامهها بگویم، این است که جملههای طولانی را بشکنیم. بارها نامههایی را دیدهام که اینقدر جملههایش طولانی است، خواندنش را انرژیبر و سخت میکند و خواننده را کلافه.
گاهی یک پاراگراف چند خطی را میبینم که تنها از یک جمله تشکیل شده است. این شکل از نوشتن، علاوه بر زیبا نبودن، به نظرم دقت را هم پایین میآورد. وقتی جملهای بیش از حد طولانی میشود، کم پیش نمیآید که هنگام رسیدن به انتهای جمله، حرفهای ابتدای آن را فراموش کرده باشیم.
ذکر رونوشت ها به ترتیب جایگاه می تواند صحیح تر باشد :
مثلا در رونوشت ابتدا مدیر عامل سپس مدیر ارشد ذکر شود
یکی از بهترین آموزش هایی بود که تا به حال در مورد نوشتن نامه های اداری خوانده ام و تنها نکته ای که من می توانم اضافه کنم این است که در متن نامه، از کلمات انگلیسی استفاده نکنیم.
پی نوشت:
زمانی که در ارتش، خدمت سربازی را طی می کردم، به عنوان منشی گروهان و گاهی به عنوان منشی رکن سوم گردان فعالیت می کردم. با توجه به روند کاری این پست، همواره نامه های اداری بسیاری را نوشته و تایپ کردم.
نامه هایی که به شدت رسمی بوده و تمامی اصول می بایست در آن رعایت می شد چرا که نسخه های آن، به دست تمامی قسمت های پادگان می رفت و حتی اگر یک «و» کم و زیاد می شد توسط رئیس رکن سوم گردان برگشت می خورد تا اصلاح شود.
به همین دلیل می بایست تمامی دقت و تلاش خود را می کردم که در مقابل فرمانده ی گروهان یا رئیس رکن سوم گردان نامه ای اشتباه قرار ندهم که خودم را در وضعیت بدی قرار دهم.
این باعث شد که نوشتن نامه های اداری را یاد بگیرم که همیشه به عنوان خاطره ای خوب از آن یاد می کنم و باعث شده است که نامه های دیگران هم من بنویسم.
به نظر من از تاثیر اندازه و نوع فونت هم نباید غافل شد. تسهیل خوانده شدن نامه در نهایت به تسریع امور منتهی خواهد شد. البته که این مورد به احتمال زیاد وابسته به صلاحدید سازمان هم هست.
بنده فکر می کنم ترجیح می دادم در این درس در مورد نسبت مناسب اندازه فونت در قسمت های مختلف نامه هم توضیحی داده شود.
این درس کامل ترین مرجعی هست که برای یادگیری اصول نامه های اداری سراغ دارم، لذا اضافه شدن نکته فوق، این درس رو کامل تر خواهد کرد.
با سلام
بعضی مواقع پیش میاد که به دلیل حجم محتوا، نامه بیش از یک صفحه میشه، در این حالت هم از لحاظ ظاهری و هم به لحاظ رغبت برای خواندن نامه مشکلاتی پیش میاد، من ترجیحم به اینه که محتوا تبدیل به ضمیمه بشه و نامه صرفا یک کاور لتر باشه، اگر سایر دوستان پیشنهاد یا تجربه ای دارند ممنون میشم که به اشتراک بگذارند.
ممنون
در برخی شرکت ها و سازمان های کوچک که خبری از دبیرخانه نیست و مجبوریم نامه را از طریق واحد اداری یا خودمان به دست طرف مقابل برسانیم، حتما سیستمی برای ثبت تحویل نامه به طرف مقابل داشته باشیم. برای خودم بارها پیش آمده که طرف مقابل بعد از مدتی( به هر دلیلی )منکر دریافت نامه شده.
چند سال پیش برای انجام یک کار مجبور به مراجعه به وزارت صنعت معدن تجارت بودم، منتها چون شغل من بیشتر در ارتباط با جهاد کشاورزی هست تا صنعت و معدن، لذا برای اینکه ترتیب اثر بدن به درخواست من بایستی درخواستم به صورت نامه رسمی از جهاد به صمت میرسید. یعنی من درخواست بدم به جهاد و جهاد درخواست کنه از صمت.
همیشه فکر میکردم که همه نامه ها بایستی در آخر حتما امضا و مهر داشته باشند. بخاطر همین وقتی نامه جهاد بعد از هفته ها معطلی صادر شد و دیدم مهر ندارد آشفته شدم. کل روز را از این اتاق به آن اتاق کردم و دنبال مهر آقای رئیس گشتم. بالاخره بعد از کلی دویدن و التماس از کل و جزء رسیدم به آقای رئیس و ایشان گفتند پسرم در نامه های اداری مهر نمی زنند و فقط امضا کافی است و شما هیچ نامه اداری پیدا نمیکنی که مهر داشته باشد. جالب اینکه آن روز از هر کارمندی میپرسیدم نمیگفت نامه اداری مهر ندارد. میگفتن نمیزنیم ( به این معنی که داریم و نمیزنیم).
اما سوالی که از دوستان دارم این هست که مهر زدن در مورد نامه های شرکت های خصوصی چه جایگاهی دارد؟ آیا ضروری است یا خیر؟
با سلام
زدن مهر بستگی به روش اعلام شده در روزنامه رسمی شرکت دارد. در بسیاری از موارد در نامه های اداری که بار مالی ندارد امضا صاحبان امضای مجاز کفایت می کند.
یک نکته دربارۀ گیرندۀ نامه اینکه اگر موضوع نامه سازمانی است و انتظار میرود که گیرنده، در چارچوب ساختار و نظام اداری به درخواست و یا دستور مندرج در نامه ترتیب اثر دهد، باید ابتدا سِمَت سازمانی و پس ازآن در سطر زیرین، نام گیرنده را درج نمود.
اما اگر انتظار میرود که گیرنده اقدامی خارج از چارچوب اداری صورت دهد ـ مثلاً شرکت در یک رویداد بعنوان سخنران کلیدی و یا کمک مادی یا معنوی به یک خیریه ـ باید ابتدا نام و سپس سِمَت گیرنده را در نامه درج کرد.
یک خوانندۀ حرفهای نامۀ اداری ـ به شرط اینکه نگارندۀ نامه نیز به اصول نامه نگاری اداری مسلط باشد ـ با دیدن عنوان نامه میتواند حدس بزند که فحوای کلّی نامه چیست.
برخی از واژگان از زمان سلسلۀ قاجار وارد ادبیات دیوانی و سازمانی شده اند که برخی از اساس نادرستند و برخی دیگر در گذر زمان دستخوش تحریف و تغییر شده اند.
به عنوان نمونه، واژۀ “ذیل” به معنای دامنۀ کوه، به اشتباه به جای “زیر” استفاده میشود. و یا واژۀ “جهت” به معنای سمت و سو، به جای “برای” به کار برده میشود. این واژۀ دوم، در ادبیات سازمانی و دیوانی دوران قاجار به شکل عبارت ترکیبی “به جهت …..” استفاده میشده که ترکیب درستی است. اما در گذر زمان، دچار تحریف و فراموشی شده است.
چیزی که من خیلی با ان مواجه شده ام امضای نامه به عنوان جانشین یا اصطلاحاً ” از طرف” است. خیلی وقت ها کنار اسم و سمت پایین نامه امضا و کلمه دست نویس از طرف را میبینیم اما شخص امضا کننده ننوشته کیست و سمتش چیست!
همین موضوع هم گاهی در پی گیری های بعدی مشکل ایجاد میکنه و در مورد نادری هم اصلن ان مدیر منکر در جریان بودن از موضوع نامه شد و موافقت با تغییر تاریخ اتمام پروژه رو به وجود یک مشکل ساده در سیستم اداری و عدم اطلاع کافی کارکنان شرکتشون عنوان کرد!!
باید اگر صلاحیت امضا نامه ای به جای مسول مربوطه آن رو داریم، حتمن نام و سمتمون رو هم قید کنیم.
سلام
همانگونه که در متن آمده است در نامه نگاری ساده نویسی و شفاف نویسی بسیار مهم است. لازم است یک نامه اداری روان و ساده باشد و از مبهم نویسی بپرهیزیم. مختصر بنویسیم ولی نباید مختصر نویسی نامه را غیر قابل فهم کند. رساندن مفهوم به خلاصه نویسی ارجحیت دارد. رعایت شفافیت سه بخشی که در متن درس آمده است بسیار مهم است. شفافیت و ساده نویسی در بخش آخر که مربوط به درخواست و یا پیشنهاد و یا دستور است مهم تر است.نامه نوشته شده نباید نیاز به تفسیر داشته باشد و خواننده نامه باید همان مفهومی را از نامه دریافت کند که نگارنده نامه در ذهن خود داشته است.
یکی از اشتباهات رایج در اکثر نامه های اداری استفاده از عنوان (ریاست-مدیریت-معاونت و…)بجای عنوانهای صحیح (ریس-مدیر-معاون و…..)می باشد که مشاهده شده هم در امضای نامه وهم مخاطب نامه استفاده شده است
فکر میکنم در مورد برخی نامههای برون سازمانی بهتره مشاور حقوقی یا وکیل شرکت، نامه را مطالعه و از نقطه نگاه حقوقی ویرایش کنه .
این کار باعث میشه اگه خدایی نکرده مشکلی بین دو طرف پیش بیاد، مکاتبات محکمه پسندتری داشته باشیم و بتونیم از حق و حقوق شرکتمون بهتر دفاع کنیم .
خوشحالم که این درس به مجموعه مطالب ارزشمند متمم اضافه شد. من قبلا خیلی دنبال کتاب هایی بودم که بتوانند به صورت جامع و مانع به موضوع روش نامه نوشتن بپردازند اما متاسفانه تا جایی که بنده دیدم، کتابِ کارسازی (در زبان فارسی) تا اینجا به چاپ نرسیده و در جستجوی اینترنتی هم اغلب به دستورالعمل هایی می رسیم که بیشتر جنبه ی کاربردِ درون سازمانی دارند و فکر می کنم این درس متمم به تنهایی بیشتر از تمام آن کتاب ها و مطالب منتشر شده نکات کاربردی و آموزشی مهم دارد و امیدوارم ادامه داشته باشد. البته در زبان انگلیسی کتاب های متعددی چاپ شده اند که مثلا به صورت ویژه به مکاتبات بازرگانی و یا مکاتبات در دیگر زمینه ها می پردازند.
موضوعی که به نظرم پرداختن به اون هم می تونه به بهتر شدن نامه کمک کنه انتخاب موضوع هست. توجه داشته باشید موضوع نباید به قدری طولانی و با بار خبری باشد که موجب شود مخاطب نامه را کامل نخواند و از طرفی هم باید به قدری شفاف باشد که مخاطب بتواند میزان اولویت نامه را تشخیص دهد. برای مثال:
موضوع: لزوم ارسال نقشه های اصلاح شده آرایش سینی کابل های پست برق واحد استیل سازی
این موضوع می تواند باعث شود مخاطب فکر کند تمام نامه در موضوع منعکس شده و سریع سراغ پیوست برود و باعث عدم خواندن کامل نامه شود که آن نیز می تواند مشکلات دیگری را به همراه داشته باشد.
موضوع نامه باید چنان مختصر و دقیق باشد که مثل یک کارت دعوت برای خواندن متن نامه عمل کند.
با سلام
به نظر من در مورد اشاره به نامه ها و یا اسنادی که مربوطه به طرف سوم است ، به جای عطف به…. بهتر است از عنایت به …. استفاده شود . چون ” عطف ” بیشتر معنی ” بازگشت ” را به ذهن متبادر می سازد .
ساختار کلی نامهنگاری اداری را میتوان در عرض چند دقیقه و با توجه به اصول کلی حاکم بر نامهنگاری و همینطور با توجه به خطمشی سازمان میتوان فراگرفت. شاید بیشترین موضوعی که در نامهنگاری نیاز است به آن توجه شد، بر سر محتوای نامه باشد.
مواردی که دراینباره به ذهنم میرسد:
· در نوشتن نامههای بیرون سازمانی، مراقب باشیم که تکتک واژهها را با وسواس انتخاب کنیم چراکه کلماتی که در نامه استفاده میکنیم، نشان از هویت سازمان دارند.
اهمیت انتخاب کلمات درست در هر نوع نامه اداری بسیار زیاد است خصوصاً برای نوشتن نامههای بیرون سازمانی چراکه این نامهها بهعنوان تاریخچهای از فرهنگ سازمان در فضایی بیرون از سازمان ثبت و ضبط میشوند.
انتخاب نکردن واژههای درست و نداشتن دقت کلافی در پیامی که منتقل میکنیم، جدای از عواقب قانونی که دارد میتواند روی وجهه سازمان تأثیر زیادی داشته باشد. اغلب اوقات هم چندان فرقی نمیکند که این نامه از چه واحدی و توسط چه شخصی ارسالشده است چون آن را بهحساب کل سازمان میگذارند.
به همین دلیل بازنویسی و چک کردن چندباره نامه قبل از ارسال خالی از لطف نیست.
· مطمئن شویم که نوشتن نامه بهترین راه برای برقراری ارتباط و مطابق با خطمشی سازمان است.
اگر قرار است داستان مفصلی دربارۀ موضوع موردنظر ذکر شود، شاید بهتر باشد مثلاً به ارتباط حضوری بهعنوان راه بهتری برای برقراری ارتباط و اقناع طرف مقابل فکر کنیم.
برعکس این موضوع هم صادق است؛ گاهی برای اینکه مطابق با فرهنگ سازمان عمل کرده باشیم و ترتیب و تعاریف مشخص شده را سلیقهای به هم نزنیم، قبل از برقراری ارتباط به شکلهای مختلف، ببینیم که آیا بهتر نیست موضوع موردنظر را در قالب نامه ذکر کنیم؟
· تا حد امکان علت نوشتن نامه را مشخص کنیم.
مواردی پیش میآید که موضوع برای شخص ما کاملاً شفاف است و ناخودآگاه حس میکنیم برای بقیه هم موضوع همین اندازه روشن و مشخص است. ولی تجربه نشان میدهد در بسیاری از مواقع، برداشت ما از موضوعی خاص با آنچه از بیرون به نظر میرسد تفاوت دارد. در این موارد بهتر است علت نوشتن نامه، درخواست موردنظر، نتیجهای که قرار است بگیریم و هدفی که از مطرح کردن موضوع داریم را به فراخور شرایط و تا حد امکان روشن کنیم.
· در هر شرایطی تلاش کنیم برخورد حرفهای داشته باشیم و احساسات لحظهای را وارد نامه نکنیم.
بهتر است تحت هر شرایطی با لحن رسمی و با وسواسی که برای انتخاب کلمات درست داریم دست به نوشتن نامه بزنیم. مثلاً اگر درخواستی از واحد مالی مبنی بر دریافت حقوق معوقه نوشته میشود درحالیکه احساس عصبانیت و خشم وجود دارد، بیشتر از اینکه به ابزار احساسات لحظهای بپردازیم، شرایط خاصی که وجود دارد را ذکر کنیم، از توافقاتی که پیشازاین داشتهایم که اکنون باعث این احساس عصبانیت شده صحبت کنیم و با لحنی قاطع اما درعینحال مؤدبانه درخواست خود را مطرح کنیم.
· برای پرداختن به موضوع اصلی زیاد مقدمهچینی نکنیم و تا حد امکان بعد از مقدمهای کوتاه به اصل موضوع بپردازیم.
نامه باید تا حد امکان موجز، ساختاریافته و عاری از اضافه گویی باشد. پس بهتر است از توضیح واضحات و بیان بدیهیات اجتناب کنیم و به سراغ اصل موضوع برویم تا پیام ما در لابهلای مقدمهای بلند و اضافات نوشتهشده گم نشود.
· از شفافسازی در این سه مورد تا حد امکان غفلت نکنیم: هدفی که از نوشتن نامه داریم، شرایط موجود که باعث نامهنگاری شده است و شرایطی که انتظار داریم ایجاد شود.
وقتی موضوع برای خود ما بهاندازۀ کافی روشن و شفاف باشد و دربارۀ کلیت موضوع با خودمان به توافق رسیده باشیم، بهتر میتوانیم منظور خود را در قالب نامه بیان کنیم. اگر چنین شفافیتی وجود نداشته باشد، نباید انتظار چندانی از رسیدن به هدف بهواسطۀ نامهنگاری داشته باشیم.
در ضمن فراموش نکنیم که درخواست اصلی خود را مطرح کنیم. بدیهی به نظر میرسد اما به تجربه بسیاری از نامههای اداری را فاقد درخواست مشخص میبینم. نویسنده نامه انتظار دارد صرف بیان موضوع، پیام دریافت شد و اقدامات مربوطه بهخودیخود انجام شود اما اغلب اوقات این نامهها صرفاً در حد یک گزارش تلقی میشوند و به نتیجه نمیرسند. پس بهتر است اگر درخواستی وجود دارد، این خواسته با صراحت و بهصورت شفاف مشخص شود.
۱- استفاده از سربرگ سازمان:
مکاتبات رسمی و اداری در سربرگ سازمان انجام می شود با این حال اگر بخواهیم درخواست شخصی مطرح کنیم که در حیطه وظایف شغلیمان نمی گنجد (مثلا درخواست وام، عضویت در موسسه، انتقال یا جابجایی)، معمولا در کاغذ بدون سربرگ می نویسیم.
همچنین در سازمانها، هر فردی حق امضا کردن در سربرگ را ندارد. در این گونه موارد اگر حق امضا نداشته باشیم، باز هم بهتر است درخواستمان را در کاغذ ساده بنویسیم.
۲- رعایت سلسله مراتب اداری
در انجام مکاتبات اداری بسیار پیش می آید که پیش نویس نامه را ما آماده می کنیم و درخواست مربوط به واحد اداری خودمان است، ولی به دلیل اینکه در نظر داریم برای مقام بالاتر از خودمان در یک حوزه یا بخش موازی (از نظر ساختار سازمانی) ارسال کنیم، می بایست متن را با امضای مقام بالادستی حوزه خودمان آماده کنیم تا سلسله مراتب اداری را رعایت کرده باشیم. به بیان دیگر ارسال مکاتبات در دو حوزه یا بخش موازی، بین دو معاون، دو مدیرکل، دو رئیس اداره صورت می گیرد و نوشتن نامه از رئیس اداره در یک بخش، برای مدیرکل از بخش دیگر (و بالعکس) عرف نیست.
۳- طبقه بندی نامه
در مکاتبات، عنوان طبقه بندی معمولا عادی یا محرمانه بودن نامه را تداعی می کند. از این منظر می توان به نامه های با طبقه بندی عادی، محرمانه، خیلی محرمانه، سری و به کلی سری اشاره کرد.
یک نوع طبقه بندی دیگر هم از نظر فوریت داریم: عادی، فوری، آنی
۴- شماره گذاری پیوستها
در صورتی که نامه ی ما بیش از یک عدد پیوست داشته باشد، شایسته است که پیوستها را شماره گذاری کرده و در متن نامه، در محل لازم، داخل پرانتز به شماره پیوست نیز اشاره کنیم. مثلا پس از اشاره به نامه ی قبلی داخل پرانتز ذکر می کنیم: (پیوست شماره ۳)
۵- هامش نامه:
به دستورها و یادداشتهایی که روی نامه به صورت دستنویس و معمولا توسط مقام بالاتر نوشته می شود، هامش نامه (پاراف) می گویند. گاهی لازم است به این نوشته ها ارجاع بدهیم. به عنوان مثال در این مواقع چنین می نویسیم: در راستای اجرای دستور ریاست محترم در هامش نامه شماره …
– مورد اول: به نظرم سعی کنیم از عبارت تکراری در نامه ها استفاده نکنیم، مثلاً عبارت لذا را وقتی یکبار در نامه ها می نویسیم مجدداً سعی کنیم از عبارت فلذا، از این رو، بدین سبب استفاده کنیم.
– مورد دوم: من یادمه در یکی از فایل های صوتی محمدرضا شعبانعلی عزیز، ایشون در خصوص منشی یک شرکتی بیان داشتند که در ابتدای نامه ها، شعری می نوشتند که مورد قبول و پسند خیلی ها بود و با رفتن ایشون مخاطبین نامه ها هم متوجه ایجاد این تغییر در نامه ها شده بودند؛ منظورم از این حرف این بود که خیلی خوبه اگه بتونیم یک چنین حس زیبایی رو به طریقی مثل یک شعر، حدیث یا سخنی ارزشمند رو برای مخاطبین نامه هامون ایجاد کنیم، البته نمی دونم میشه جایگاهی در نامه های اداری براش متصور بود یا نه.
لطفا اگر می دانید کدام فایل صوتی بوده بفرمایید که بسیار مشتاق شدم بشنوم.
از دوستان صاحب تجربه و نظر تقاضا دارم بفرمایند چقدر می توان این کار را انجام داد و در ابتدای نامه ها شعر، حدیث یا نقل قولی زیبا آورد؟
در طول سالها تجربه ام به یاد ندارم که در مکاتبات اداری از شعر یا نقل قولهای عمومی از این چیزهایی که در شبکه های مجازی می بینیم استفاده شود و به نظرم چنین کاری زیبا و معنی دار نیست. با اینحال در مکاتبات بویژه دولتی زیاد دیده ام که در قسمت بالای کاغذ نامه از احادیث و حتی صلوات، شعار سازمان و یا شعار سال نوشته شود.
گاهی پیش میآید که نامهی ما وحدت موضوع دارد؛ اما موضوع کمی پیچیده است و ممکن است جوانبی داشته باشد که از نظر مخاطبان اداری پنهان بماند. نویسنده که در موقعیت نگارش نامه است نباید فراموش کند که فقط او به همهی جوانب مشکل اشراف دارد.
هر چند تقاضای برحقی است که دستگاه اداری پیش از در جریانانداختن نامه از همهی جزئیات مطلع باشد؛ ولی در نهایت، گاهی انبوه مراجعهها مانع از توجه به شرایط خاص میشود؛ بنابراین در زمان نوشتن نامه بهویژه برای بخشهایی که با انبوهی از درخواست مواجه هستند، نوشتن نامه باید با دقت بیشتری انجام بشود.
در زمان نوشتن نامه باید پیش از نوشتن متن در یک صفحه پیشنویس نامه تهیه بشود.
نخستین موضوع، تعیین این است که دقیقاً چه خواستهای محور نگارش نامه است. بسیاری از اوقات فرد چنان به سبب مشکلش مضطرب است که در نوشتن متن مشخص نمیشود درخواست اصلی او چیست و گاهی جوابی که به درخواستش داده میشود غیر از درخواست اصلیاش است. در این حالت، فرد متقاضی ناگزیر میشود دوباره فرآیند نامهنگاری را از آغاز انجام بدهد.
پیشنهاد من این است که در پیش نویس، ابتدا درخواست اصلی در قالب یک جملهی ساده نوشته بشود. سپس زیر سرعنوان مشکلات، تمام مشکلهایی که بر سر تحقق این خواسته وجود دارد، نوشته بشود . در بخشی دیگر، زیر سرعنوان پیشنهادها، تمام راهحلهایی که ممکن است مطلوب باشد ذکر میشود.
در این حالت فرد با نقشهی درخواستش روبرو میشود و بر اساس این نقشه میتواند متن اصلی نامه را بدون حاشیهرفتن و پراکندهگویی تنظیم کند. بعد از تنظیم متن میتوان وقت گذاشت و به اصلاح صورت جملهها پرداخت.
..::هوالرفیق::..
۱
در ترتیب نوشتن نام و سمت، بهتر است که اول نام نوشته شود چرا که نشانهی احترام بیشتر به شخص میباشد- یعنی آنکه تُویِ شخص برایم قابل احترام هستی و البته این سمت را هم داری؛ مگر در مواردی که میدانید شخص پستش را از خودش مهمتر میداند! آنجاست که نوشتن «رئیس محترم امور اداری» به تنهایی، کارتان را راه میاندازد.
۲
در نامههای درخواستی که نوشتهام به عادت، شماره موبایل خود را نیز در کنار امضا وارد میکنم. به ندرت شده است که بخشی از نامه را به علت مبتدی بودن در نامهنگاری، شفاف ننوشتهام به به بنده تماس گرفتهاند برای پیشبرد بهتر کار.
پینوشت: «به ندرت» به این دلیل که در سیستم کمتر دیدهام هنگام شفاف نبودن یک موضوع، از طرف اداره کار پیگیری شود. اگر خودت پیگیر نباشی معمولا فراموش میشود…
من اگر بخواهم یک پیشنهاد برای نوشتن نامهها بگویم، این است که جملههای طولانی را بشکنیم. بارها نامههایی را دیدهام که اینقدر جملههایش طولانی است، خواندنش را انرژیبر و سخت میکند و خواننده را کلافه.
گاهی یک پاراگراف چند خطی را میبینم که تنها از یک جمله تشکیل شده است. این شکل از نوشتن، علاوه بر زیبا نبودن، به نظرم دقت را هم پایین میآورد. وقتی جملهای بیش از حد طولانی میشود، کم پیش نمیآید که هنگام رسیدن به انتهای جمله، حرفهای ابتدای آن را فراموش کرده باشیم.